TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi mceker@cu.edu.tr

KAVRAM Ticari işletmenin devri, Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre, bir ticari işletmenin bütün malvarlığıyla birlikte başka bir kişiye devri, BK.m.179 hükmü çerçevesinde ticari işletmenin devri olarak kabul edilir. Ancak, işletmeye dahil unsurlardan bir veya birkaçının münferit olarak devredilmesi, BK.m.179 hükümlerine tâbi değildir.

DEVİR İŞLEMLERİ Devir Sözleşmesinin Yapılması Tasarruf İşlemlerinin Yapılması Rekabet Kurulundan İzin Alınması Alacaklılara İhbar veya İlân Ticaret Siciline Tescil

DEVRİN KAPSAMI Ticari işletme devri, esas olarak işletmenin bütün malvarlığının devredilmesini gerektirir. Bu bağlamda, işletmenin sahip olduğu haklar kadar, borçlar da devredilir. İşletmenin sadece malları devredilerek borçlarının devredende bırakılması mümkün değildir. Bu tür bir sözleşme geçersizdir. Buna karşılık, işletmeye dahil unsurlardan bazılarının devrin kapsamı dışında bırakılması da mümkündür.

DEVRİN KAPSAMI Ticaret Unvanı: İşletmeden ayrı olarak devredilemez, ancak devrin kapsamı dışında bırakılabilir. Bir işletmenin devri, aksi açıkça kabul edilmiş olmadıkça, unvanın dahi devri sonucunu doğurur (TTK.m.51/II). İşletme Adı: Sözleşmede yazılı olmasa bile devrin kapsamı içinde yer alır. İşletmeden ayrı olarak devri mümkündür. Menkul İşletme Tesisatı: İşletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan taşınır işletme tesisatının tamamı devre dahildir; ancak sözleşmede yazılmak suretiyle bazı unsurlar kapsam dışı bırakılabilir. Müşteri Çevresi: Sözleşmede gösterilmese bile devir işlemiyle birlikte karşı tarafa geçer. Kiracılık Hakkı: Tartışmalı olmakla birlikte, kira sözleşmesinde açıklık olmasa bile, kiracılık hakkının genellikle devrin kapsamında yer aldığı kabul edilir. Fikrî ve Sınaî Haklar: Kural olarak ticari işletme devrinin kapsamına dahildirler; ancak sözleşmeye konulacak bir hükümle istisna tutulabilirler.

DEVRİN SONUÇLARI İşletme Malvarlığının Devralana İntikal Etmesi: Devir sözleşmesinde açık bir şekilde gösterilenler dışında kalan ve işletmeye sürekli bir şekilde tahsis edilmiş olan bütün unsurlar (borç ve alacaklar da dahil), ticari işletmeyle birlikte devralanın mülkiyetine geçer. Rekabet Yasağı: Ticari işletmenin devri sonucunda, devreden, başka bir ticari faaliyette bulunmadığı takdirde, tacir sıfatını kaybeder ve rekabet yasağına tâbi olur. Böylece, devreden, devir konusu yaptığı eski işletmesiyle rekabet teşkil edecek faaliyetlere girişemez.

İŞLETMENİN BORÇLARI Devralanın Sorumluluğu: Ticari işletmeyi devralan kişi, devir işleminin alacaklılara ihbarı veya gazetelerde ilân edildiği tarihten itibaren işletmenin mevcut bütün borç ve taahhütlerinden sorumlu olur. Devredenin Sorumluluğu: Devreden, işletmenin mevcut borçlarından devralan kişiyle birlikte iki yıl süreyle müteselsil sorumluluk taşır. Bu iki yıllık süre, muaccel (vadesi gelmiş) borçlarda devrin ihbar veya ilân edildiği tarihten itibaren başlar. Müeccel (vadesi gelmemiş) borçlarda ise, vade gününden itibaren iki yılın geçmesiyle devredenin sorumluluğu sona erer.

ÇALIŞANLARIN DURUMU 4857 sayılı İş Kanununun 6. maddesine göre, “işyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer”.

İŞLETME ÇALIŞANLARININ KORUNMASI Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür. Devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır. Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.