PSİKİYATRİK ACİLLER Uzm.Dr. Levent TOKUÇOĞLU İAEAH 02.01.2006

Psikiyatrik Aciller İntihar riski olan hasta Şiddet gösteren hasta Şaşkın (konfü) hasta

Suisid-Parasuisid Suisid-İntihar Parasuisid Kendine zarar verme kendini sakatlama

Epidemiyoloji Herkes Tüm yaş grupları: ergenlik ve yaşlılıkta artan bir oran Tamamlanmış intihar oranı E>K

Risk Faktörleri Demografik Cinsiyet: Erkek olmak Yaş: bimodal dağılım Toplumsal sınıflar: spektrumun ters uçları, toplumsal izolasyon Meslek: doktorlar ve diş hekimleri

Risk Faktörleri: Biomedikal Biyolojik SE azalması, NA artması Anormal DST (HPA disregulasyonu) Ciddi fiziksel hastalık oranı %5 Süregen, geçmeyen ağrı Şiddetli fiziksel yetiyitimi Ölümcül hastalıklar: AIDS, maligniteler

İntihar İçin Risk Faktörleri Psikiyatrik Bozukluklar Major depresyon: Tamamlayanların %50 si Alkol bağımlılığı: % 30 Şizofreni: İçgörü ve depresyon Varsanı ve sanrılar Anksiyete bozuklukları (örn. Panik bzk.) Kişilik Bozuklukları: Antisosyal, Borderline

Risk Faktörleri: Psikososyal İntihar girişimi öyküsü Zorlayıcı yaşam olayları ve umutsuzluk Sevilen birinin kaybı Aileden ayrılma Boşanma Kültürel yabancılaşma

Riskin değerlendirilmesi Acil tıbbi tedavi ve gözlem Risk değerlendirilirken Aile, arkadaşlar ve meslektaşlarla görüşme Yaklaşan tehlikenin değerlendirilmesi Ölme isteğinin dile getirilmesi Önceden tasarlanmış veya dürtüsel Gizleme veya bulunmayı istememe

Riskin değerlendirilmesi Ölüme hazırlanma işaretleri Ölüm niyetini beyan Alkol ve madde etkisi Zihinsel durumun değerlendirilmesi: Depresyon, Şizofreni, Alkol veya madde bağımlılığı

Yönetim Yüksek Risk Kategorisi Yakın geçmişte psikiyatriye başvurmuş olma Zorla psikiyatri kliniğine yatırılmış olma “Kapalıda” tutulmuş olmak Acil durumlarda EKT, altta yatan nedene yönelik akılcı yaklaşım

Yönetim 2. Düşük Risk Grubu Destekleyici psikoterapi alıyor olmak Zihinsel durumun sürekli değerlendirilmesi “Anlaşma” yapılası Gerginliği azaltan ilaçların verilmesi TCA’lar bir risk oluşturabilir.

Şiddet Gösteren Hasta

Şiddet Normali ne? Karmaşık etkileşimler Genetik yatkınlık Psikososyal unsurlar Patolojik süreçler Madde kötüyekullanımı

Zihinsel Hastalık ve Şiddet Alkol ve/veya madde bağımlılığı Kişilik Bozuklukları Psikotik bozukluklar Bilişsel bozukluklar Medikal hastalıklar

Şiddetin Türleri Selim Şiddet Acil şiddet Had safhadaki şiddet Eyleme geçmeyen, sadece düşünce düzeyinde kalan suisid, homisid düşünceleri. Acil şiddet Huzursuz, çabuk alev alan, saldırgan, küfürbaz, tehditkar davranışlar Had safhadaki şiddet Yabanıl, hücum eden, kırıp-döken yıkıcı hasta

Şiddetin Öngörülmesi Uzun erimli bir öngörü hatalı olabilir “Tipik” olguların özellikleri Erkek cinsiyet, genç olmak Madde kötüye kullanımı, entoksikasyon Düşük sosyoekonomik durum Kişilik bozuklukları ve/veya zihinsel hastalıklar Şiddet öyküsü Yalnız yaşıyor olma Zihinsel özürlülük hali

Yatkınlaştırıcı Unsurlar Genetik belirleyiciler Neurotransmitterler Alkol ve maddeler Çevresel unsurlar Gelişimsel unsurlar Psikiyatrik bozukluklar

Yatkınlaştırıcı unsurlar Çevresel Unsurlar Kalabalık nüfus Organik Patoloji Kafa travmaları Beyiniçi enfeksiyonlar Epilepsi Gelişimsel Unsurlar Çocuklukta kötüye kullanım

Şiddet Gösteren Hastaya Yaklaşım Sakin olun Denetimi elinizde tutun: hastayı ve personeli sakinleştiren Kendinizden emin olun Gerekirse hastayı tutun, zaptedin Fiziksel ve farmakolojik denetim

Yönetim: Engelleme-Önleme Kararlı olun Yapacaklarınızı önceden planlayın Gücünüzü gösterin Dört noktadan tesbit edin Deli gömleği giydirmeyin

Yönetim: Sedasyon Psikofarmakolojik “dizginleyiciler” Seçim, klinisyenin yargısına bağlıdır Seçimler Benzodiazepinler örn.Lorazepam 2-4mg PO, S/L veya IM, Diazepam 5-10mg PO veya I/V Major tranklizanlar örn. Haloperidol PO veya IM, Chlorpromazine. Kombinasyonlar: Lorazepam 4mg + Haloperidol 10mg Diazepam 2-3 mg IV+ Haloperidol 10mg IM

Yönetim: İzlem Altta yatan nedenleri ele alın Uygun iletişimler açısından hastaya öneriler, Yaşamsal yetilerin arttırılması ve uzun dönemde DBT Mutlaka bir psikiyatriste yönlendirin! Neden bulunamıyorsa Şiddet düşünce ve davranışı ısrarla sürüyorsa Hastaneye yatırmak gerekliyse

Konfü (Şaşkın) Hasta

Deliryum Birinci basamakta sıkça karşılaşılır Edinebileceğiniz bilgi kısıtlıdır Hasta açık bir anlatımda bulunamaz Beynini yaygın akut işlev bozukluğudur Acil bir durumdur

Tanım Hızlı bir şekilde bilinçte, bilişsel işlevlerde ve dikkatte bozulma olur. Gün içerisinde dalgalanmalar olur. Allta yatan tıbbi duruma ikincildir. Mortalite oranları yüksektir (1 yıl içerisinde %40-50)

Deliryumun Klinik Özellikleri-1 Bilinçte bozulma: dikkatin odaklanması, sürdürülmesi veya kaydırılmasında bozukluk Bilişte değişiklikler: bellek bozuklukları, yönelimde bozulma, lisanda bozulma Algısal bozukluklar: yanlış yorumlamalar, yanılsama ve varsanılar

Klinik Özellikler-2 Uyku-uyanıklık döngüsünde bozulma Psikomotor davranışlarda bozulma Yargılamada bozulma Duygusal değişiklikler

Deliryum Nedenleri Yatkınlaştırıcı nedenler Yaşlılık Öncesinde mevcut demans veya bilişsel bozukluklar Ciddi kazalar/incinmeler Tıbbi hastalıklar İlaç kombinasyonları Birden çok nedenin son ortak yolu

Deliryum Nedenleri DIMTTOP D: Drugs: intoxication, withdrawal I: Infections: Intracranial, systemic M: Metabolic encephalopathies: fluid-electrolyte disturbance T: Trauma: concussion and Subdural Tumour/space-occupying lesion O: Oxygen Deficiency P: Psychological and perceptual

Deliryumun Yönetimi Öyküde özellikle gece olan davranışlar Nedeni bulun ve öncelikle tedavi edin Beslenme ve metabolik durumu düzeltin Çevresel uyaran ve gürültüleri azaltın, yeterli ışıklandırma sağlayın

Deliryum Yönetimi Sedasyon: gerginliği azaltın ve komplikasyonları önleyin Haloperidol 0,5mg. 0,25mg lık artışlarla 1mg x 3. Melleril 25-100mg, geceleri.