PROJE GENEL BİLGİ

MEVCUT DURUM ANALİZİ Mevcut durum analizi, uygun bir proje tasarımında bulunmak için projenin kapsamı ve yerel halkın çıkar ve ihtiyaçları hakkında olabildiğince bilgi sahibi olma sürecidir. En iyi bilgilenme/öğrenme, çeşitli paydaş grupları ile yapıldığında olur. Etkileyici ve daha çok öğrenmeye açık bir durum analizi sorunun niteliği ve etkileri açısından önemlidir.

MEVCUT DURUM ANALİZİ İyi bir literatür taraması Proje alanının coğrafi yapısı ve iklim özellikleri Toprak kullanım özellikleri Çevresel sorunlar ve riskler Temel altyapıya ilişkin bilgiler Alana ait istatistikler Hükümet politikaları ve programlar Alanın sosyo-kültürel göstergeleri Alanın ekonomik göstergeleri

MEVCUT DURUM ANALİZİ ÖRNEK?

MEVCUT DURUM ANALİZİ GRUP ÇALIŞMASI

SORUN ANALİZİ Sorun analizi, sorunların esas “nedenlerini” bulmak, sorunun köküne inmek anlamını taşır. Bizim sorun olarak gördüğümüz ve birbirinden bağımsız olarak düşündüğümüz bir çok “sorun” aslında bir tek “ana sorunun” uzantıları olabilir. Örnek; Midenizde bir ağrı var ve doktora gittiniz.

SORUN ANALİZİ Niçin Yapılır? Ana Sorun ve buna neden olan sorunlar ile sebep olduğu sonuçların tarafların üzerinde uzlaşabileceği bir netlikte ortaya çıkarılması için yapılır Nasıl Yapılır? Katılımcıların bakış açılarından sorunlar formüle edilir Konuyla ilgili tüm sorunların ortaya çıkıp çıkmadığı incelenir Ortaya çıkanların önemli sorunlar olduğu konusunda görüş birliği oluşturulur Bir “odak sorun” seçilerek, sorunlar sebep-sonuç ilişkisine göre hazırlanan sorun ağacıyla gösterilir

SORUN ANALİZİ Bu aşamada kendimize sormamız gereken sorular: Değiştirmek istediğimiz, istemediğimiz ya da sorun olarak gördüğümüz şey nedir? Bu sorunun kaynağı nedir? Bu sorun görmezden gelinirse sonucu ne olur? Sorunlar arasında neden-sonuç analizi yapıldı mı?

SORUN ANALİZİ SIRASINDA NELER YAPILMALI? Konu ile ilgili görünen sorunları ve varlığı istenmeyen durumları gelişigüzel sıralayın. Ana sorunu en üst seviyede tutarak, onu doğrudan etkileyen sorunları sıralayın. Şemada yer alan sorunların hepsinin gerçek olmasına ve gelecekte ortaya çıkması beklenen sorunların belirtilmemesine dikkat edin. Sorun ağacı içerisindeki genel sorunları, sorun ağacından ayıklayın. Bu tür genel sorunları, sonraki aşamalarda varsayım ya da önkoşul olarak kullanabilirsiniz.

SORUN AĞACI SONUÇ NEDEN

SORUNLARI HİYERARŞİK SIRADA DÜZENE KOYMAK Mevcut durumdaki ana sorunları tanımla (beyin fırtınası) Bir başlangıç sorunu seç Başlangıç sorunu ile bağlantılı diğer sorunları araştır Neden-sonuç ilişkisini kur Başlangıç sorununa doğrudan sebep olan sorunları aşağı yaz Başlangıç sorunundan doğrudan etkilenen sorunları yukarı yaz Benzer şekilde diğer tüm sorunları birbirleriyle karşılaştırarak yerleştir Sorunları sebep-sonuç oklarıyla ilişkilendir Ağacın tamamını gözden geçir ve tamamlılığını ve geçerliliğini kontrol et

XXXX Projesi SORUN AĞACI ÖRNEK SONUÇLAR SEBEPLER

SORUN ANALİZİ GRUP ÇALIŞMASI

PAYDAŞLAR ANALİZİ KİM? Paydaş, belirlenen problemleri çözmede veya projeye ilişkin olarak arzu edilen sonuçlara ulaşmada çıkarı/rolü olan herhangi bir insan grubudur. ÖRNEĞİN: Devlet kurumları Özel sektör grupları, şirketler Sivil toplum grupları Toplumun üyeleri (çiftçi/tüccar, kadın/erkek, genç/yaşlı, zengin/yoksul)

NEDEN PAYDAŞLAR ANALİZİ? Bir sorunun çözülmesi veya bir mal ya da hizmetin üretilmesi hiçbir zaman tek taraflı olarak gerçekleştirilemez. Proje konusuyla ilgili tüm tarafların bir “fikri” vardır ve çözüm tüm bu “fikirlerin” bileşkesidir. Paydaşlar analizi, tüm tarafların fikirlerini öğrenmek ve sonuçta “bileşke fikri” ortaya çıkarmak için yapılır.

PAYDAŞLAR ANALİZİ A-Proje Sahibi Kuruluş – Projeyi hazırlayan kuruluş B-Proje Ortakları – Proje konusu ile ilgili ve proje sorumluluğunu paylaşan kurum/kuruluşlar C-Hedef Grup(lar) – Projenin gerçekleştirilmesinden doğrudan ve olumlu etkilenen grup veya gruplar. Proje bu gruplar için yapılmaktadır. D-Paydaşlar: 1. Birincil Paydaşlar – Proje konusu ile doğrudan ilişkili ve sonuçlardan olumlu ya da olumsuz etkilenecek olan gruplar 2. İkincil Paydaşlar – Proje konusu ile dolaylı olarak ilişkili ve sonuçlardan olumlu ya da olumsuz etkilenecek olan gruplar. Birincil paydaşlara hizmet sağlayan kurum ve kuruluşlar da ikincil paydaş sayılır.

BİRİNCİL PAYDAŞLAR Projeden doğrudan olumlu ya da olumsuz etkilenecek olanlardır.

İKİNCİL PAYDAŞLAR Birincil paydaşlara hizmet sağlamada aracılık edecek olanlardır. Bunlar, fon kuruluşları, uygulama, izleme ve iştirakçi kuruluşlardır.

PAYDAŞLAR ANALİZİ Paydaşlar Analizi Proje ile bir bağı olan kişileri, grupları, örgütsel yapıları tanımlar, Proje açısından önemli olabilecek grupların ve kişilerin çıkarlarını ve beklentilerini tanımlar. Paydaşlar Analizi için yapılması gerekenler Temel grupları/kişileri tanımla Sınıflandır (yararlanıcılar, uygulayıcılar, vs) Karakteristik özelliklerini belirle ve analiz et Proje açısından sonuçları tanımla

PAYDAŞ ANALİZ TABLOSU

KONTROL LİSTESİ Hedef gruplar net olarak belirlendi mi? Birincil ve ikincil paydaşların hepsi listede yer aldı mı? Projenin potansiyel destekçileri ve karşıtları belirlendi mi? Birincil paydaşlar meslek ya da gelir gruplarına ayrıldı mı? Birincil paydaşların çıkarları ve beklentileri belirlendi mi ?

PAYDAŞ ANALİZİ GRUP ÇALIŞMASI

HEDEFLERİN ANALİZİ Gelecekte olması istenen durumun gerçekleştirilmesi için potansiyel çözümlerin analiz edilmesidir. Nasıl Yapılır ? Sorun ağacındaki problemler pozitif olarak yeniden ifade edilir Sorun ağacıyla karşılaştırılır ve yapılması gerekenler veya başarılması gerekenler yeniden ifade edilir Gerçekçi bir şekilde revize edilmesi gereken ve/veya ekleme/çıkarma yapılması gereken hususlar tamamlanır Bağlantıların tutarlı olmasına dikkat edilerek Hedef Ağacı oluşturulur

HEDEF AĞACI AMAÇ ARAÇ

HEDEF AĞACI Salgın hastalık riski azaldı Çocuk ölümleri düştü Hayvancılık sağlıklı koşullarda yapılıyor İçme suyu TEMİZLENDİ Y Bölgesinde sağlık ocağı kuruldu Eğitim eksiklikleri tamamlandı Anneler çocuk bakımı konusunda bilinçlendiler Beslenme alışkanlıkları değişti Temel sağlık hizmetlerine erişim arttı Kanalizasyon sistemi sağlıklı çalışıyor

HEDEF AĞACI ÖRNEK

STRATEJİ ANALİZİ Bu aşama, kendi kapasitemizi tanıdığımız ve tanımladığımız aşamadır. Yeteneklerimizi, gücümüzü, güçsüz yanlarımızı ortaya koymamız gerekir. Strateji Analizinin Hedefi şudur: Belirlenen (muhtemel) amaçları bir dizi fizibilite (olabilirlik) kriterine göre analiz etmek; Proje uygulaması için uygun stratejiyi seçmek

STRATEJİ SEÇİMİNDE DİKKATE ALINACAK KRİTERLER Maliyetler Farklı Paydaşların Bakış Açıları Faydaların Zaman Perspektifi Mevcut Kaynaklar Mevcut Potansiyel ve Kapasiteler Politik Yapılabilirlik Verimlilik ve Etkinlik Sosyal Kabul Edilebilirlik Eşitsizliklerin (Kadın-Erkek) Giderilmesine Katkısı Diğer Projeleri Tamamlayıcılık Aciliyet

STRATEJİ ANALİZİ Proje kaplama alanı

HEDEF VE STRATEJİ ANALİZİ GRUP ÇALIŞMASI

STRATEJİ ANALİZİNDEN MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİNE Hedeflerin nasıl yazılması gerektiğine karar verin Stratejiyi seçin Seçtiğiniz stratejinin ağacını tamamlayın Hedeflerin nasıl ifade edileceğine karar verin Hedefleri mantıksal çerçeveye aktarın (genel amaç, proje amacı, sonuçlar) Hedefleri gözden geçirin (araç-amaç ilişkisi) Olası etkinlikleri tanımlayın

MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİ 4 3 2 1 12 13 10 11 8 9 5 6 7 Maliyetler 1. Proje Tanımı 2. Doğrulanabilir göstergeler 4. Varsayımlar Genel hedef Proje Amacı Sonuçlar Faaliyetler 3.Doğrulama kaynakları Ön koşullar Araçlar Not: Matrisin her bir kısmı yukarıdaki numara sıralaması çerçevesinde oluşturulurken, gerektiği takdirde diğer kısımlar kontrol edilmeli ve gözden geçirilip yeniden düzenlenmelidir.

MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİ Projenin katkıda bulunacağı üst düzey hedefler Hedef gruplar için sürdürülebilir yarar sağlama açısından projenin ana hedefi Gerçekleştirilecek faaliyetlerin ürünleri Projenin sonuçlarını üretmek için projenin parçası olarak uygulanacak görevler İDEAL DURUM –UZUN ZAMANDA GERÇEKLEŞEBİLİR FAALİYETLER SONUÇLAR ARA HEDEFLER PROJENİN AMACI GENEL HEDEFLER Projenin sonucunda ulaşılır özgün, ölçülebilir, ulaşılabilir, gerçekçi olan ve belli bir zaman ve yere bağlı olarak tanımlanmalıdır Projenin amacına ulaşılması için yerine getirilmesi gereken ara hedefler-ölçülebilir gerçekleştirilebilir olarak tanımlanmalıdır Belirli bir zamana ve bütçeye dayalı olarak kaynakların kullanılması ve proje amacına ulaşmayı sağlayacak sonuçların üretilmesi için yapılacak olan aktivitelerdir

MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİ SONUÇLAR/ ARA HEDEFLER

Varsayımlar Varsayımlar nedir? Niçin gereklidirler? Projenin başarısını etkileyen veya belirleyen dışsal faktörlerdir. Niçin gereklidirler? Müdahale mantığı asla gerçek durumu kapsayamaz. Dışsal faktörler başarı üzerinde önemli etkilere sahiptirler ve tanımlanarak dikkate alınmalıdırlar. Önkoşullar nelerdir? Faaliyetler başlamadan önce aşılması gereken koşullardır

VARSAYIMLAR Varsayım: Bir projenin başarısı için gerekli olan, Proje yönetiminin kontrolünde olmayan, Proje uygulaması sırasında izlenmesi gereken, bir koşuldur.

VARSAYIMLAR Varsayımlar aşağıdaki endişelerle ilgili olabilir : Proje yönetimine doğrudan katılmayan diğer paydaşların faaliyetleri, Hedef grupların proje çerçevesinde yerine getirilen hizmetlere yaklaşımı, Etkin donör koordinasyonu ve mali kaynağın zamanında ödenmesi, Proje girdi ve çıktıları için fiyat dalgalanmaları Devletin ilgili politikalarındaki değişiklikler

VARSAYIMLARIN OLUŞTURULMASI Proje faaliyetlerine başlanabilmesi için gerekli önkoşulların belirlenmesi, Hiyerarşik sıralamada, seçilen strateji ile tam olarak kapsanamayan ancak projenin başarısı açısından önemi bulunan dışsal faktörlerin ifade edilmesi, Bu faktörlerden hangilerinin Genel Amacın, Proje Amacının veya Sonuçların gerçekleştirilmesi için gerekli olduğunun belirlenmesi ve mantıksal çerçevenin uygun seviyesine yerleştirilmesi, Varsayım Değerlendirme Algoritması’nı kullanarak dışsal faktörlerin önemleri konusunda karar oluşturulması, Mantıksal çerçevenin tamamını gözden geçirerek müdahale mantığının ve varsayımların tam olarak belirlenip belirlenmediğinin kontrol edilmesi.

VARSAYIMLARIN YERLEŞTİRİLMESİ ‘... Objektif Olarak Doğrulanabilir Göstergeler Doğrulama Kaynakları Varsayımlar Projenin Genel Hedefi Sonuçlar Faaliyetler Araçlar Maliyet Ön-koşullar Projenin Amacı Müdahale Mantığı-Projenin Kapsamı

VARSAYIMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

GÖSTERGELER Nedir? Proje amaçlarını operasyonel olarak ölçebilen, performans ölçüm imkanı sağlayan ve projenin her aşamada izlenmesi imkanını sağlayan araçlardır. Her bir gösterge kısaca müdahaleye ilişkin Nicelik, Nitelik, Zaman ve Yer konusunda bilgi içermelidir. Ayrıca göstergeler SMART olmalıdır. Ne İşe Yararlar? Genel Amacın, Proje Amacının ve Sonuçların karakteristiklerini açıklığa kavuştururlar Projeyi daha objektif bir şekilde yönetmeyi sağlarlar Performans ölçümü, izleme ve değerlendirme için bir baz oluştururlar Not: Sıklıkla, bir amaç için birden fazla gösterge kullanmak gereklidir. Böylece, amacın başarılıp başarılmadığı konusunda daha güvenilir bilgi elde edilir.

TARAFSIZ DOĞRULANABİLİR GÖSTERGELER Belirli: Ölçmesi gereken şeyi ölçen Ölçülebilir: Kabul edilebilir maliyetler içerisinde tarafsız olarak doğrulanabilir olmalı Üzerinde uzlaşılan: Bütün taraflar göstergenin özelikleri konusunda uzlaşmış olmalı Gerçekçi ve duyarlı: Proje hedefleri ile ilgili ve değişime duyarlı olmalı Süreli ve maliyet etkin

TARAFSIZ DOĞRULANABİLİR GÖSTERGELERİN ÖZELLİKLERİ (Miktar, Kalite, Zaman) Hedef İlköğretim öğretmenlerine hizmet içi eğitim sağlanması Tarafsız Doğrulanabilir Göstergeler (TDG) Miktar Örnek: 100 İlköğretim öğretmenine hizmet içi eğitim sağlandı Kalite Örnek: 100 İlköğretim öğretmenine “eğitimde teknolojinin kullanımı” konusunda hizmet içi eğitim sağlandı Zaman Örnek: 100 İlköğretim öğretmenine Eylül 1996’ya kadar “eğitimde teknolojinin kullanımı” konusunda hizmet içi eğitim sağlandı

DOĞRULAMA KAYNAKLARI Doğrulama Kaynakları, göstergelerin kontrol edilmesi için gerekli bilgiyi sağlayacak dokümanlar, raporlar ve diğer kaynaklardır. Göstergelerin formüle edilmesiyle eş zamanlı olarak doğrulama kaynakları da belirtilmelidir. Doğrulama kaynakları şu bilgileri vermelidir: Bilginin sağlanacağı format (örn: İlerleme raporları, proje hesapları, proje kayıtları, resmi istatistikler vs), Bilgiyi kimin sağlayacağı, Bilginin hangi sıklıkta sağlanacağı (örn: Aylık, üç aylık, yıllık vs.).

DOĞRULAMA KAYNAKLARI Maliyet Karmaşıklık Özel anketler İdari raporlar Yönetim raporları Mevcut istatistiki bilgiler Uyarlanmış mevcut istatistiki bilgiler Faydalananlarla görüşmeler Özel anketler

Tarafsız Doğrulanabilir Gösterge & Doğrulama Kaynağı ÖRNEK Tarafsız Doğrulanabilir Gösterge & Doğrulama Kaynağı Örnek

Sonuçlar

MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİ, VARSAYIMLAR, GÖSTERGELER, DOĞRULAMA KAYNAKLARI GRUP ÇALIŞMASI

FAALİYET PLANI Bir faaliyet Planı: Hedefe Yönelik Mantıksal Çerçeve Yaklaşımını Sürdürür Faaliyetleri Operasyonel Detaylara Ayırır Faaliyetlerin Sırasını, Süresini ve Önceliğini Netleştirir Kilometre Taşlarını Belirler Yönetim ve Uygulama Sorumlulukları ile Yönetim Görevlerini Dağıtır

FAALİYETLERİN SIRALANMASI ARA HEDEF SONUÇ Faaliyet 1.1.............. Faaliyet 1.9.............. Faaliyet 1.2.............. Faaliyet 1.3.............. Faaliyet 1.4.............. Faaliyet 1.5.............. Faaliyet 1.6.............. Faaliyet 1.7.............. Faaliyet 1.8..............

FAALİYET PLANI Faaliyet Planının Hazırlanma Aşamaları:  Ana faaliyetlerin listelenmesi; MÇ’deki faaliyetler operasyonel detayda faaliyet planının hazırlanması için bir baz olarak kullanılabilir. Faaliyetleri detaylandırmak; Faaliyetleri detaylandırmanın amacı onları organize etme ve yönetme işlerini kolaylaştırmaktır. Bunun kritik noktası detaylandırmayı doğru yapmaktır. En yaygın hata fazla detaylandırmaktır. Planlamacı gerekli zaman ve kaynakları öngörür ve sorumlulukların dağıtılması için yeterli ayrıntıya sahip olur olmaz detaylandırmayı durdurmalıdır. Sıralama ve bağımlılıkların belirlenmesi; Faaliyetler yeterince detaylandırıldıktan sonra birbirleriyle ilişkilerine karar verilmelidir. Sıralama bir faaliyetin hangi faaliyeti izleyeceğini, bağımlılık ise birisi bitmeden başlayamayacak veya tamamlanamayacak faaliyetler dizinini gösterir. Bağımlılıklar aynı kişi tarafından yapılacak faaliyetler arasında da olabilir.

FAALİYET PLANI ÖRNEK

KAYNAK PLANLAMASI Mantıksal çerçevenin amaç odaklı olmasını sağlar, Bir kaynak planı: Mantıksal çerçevenin amaç odaklı olmasını sağlar, Sonuca dayalı bütçelemeyi ve maliyet etkinliğinin izlenmesini kolaylaştırır, Kaynakların planlı olarak harekete geçirilmesi için temel teşkil eder, Salaries Allowances Vehicle Op. Office Tel/Fax Seeds Fertiliser 5000 5500 1250 1750 3750 4250 750 750 400 400 850 1100 2300 3100 Büyçe Bütçe Maaşlar Harcırahlar Araç Ofis Tel/Faks Tohum

MALİYETLER?

DEĞERLENDİRME... SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK... Uygun teknoloji Çevre koruması Politika desteği Sürdürülebilirlik, projenin gerçekleştirilmesi için sağlanan dış yardım bittikten sonra da, projenin yarar üretmeye devam etmesi demektir. Diğer bir ifade ile projenin, proje sırasında gerçekleştirilen faaliyetlerin kalıcılığının sağlanması ve yararlanıcılar, ilgili taraflar ve proje uygulayıcısı tarafından içselleştirilmiş olmasıdır. Sosyo-kültürel konular Ekonomik ve mali rasyonellik Toplumsal cinsiyet Benimseme, içselleştirme Kurumsal ve yönetsel kapasite

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK... Proje alanına ilişkin hükümetin Politika desteği Uygun teknoloji Proje alanına ilişkin hükümetin Bir politikası var mı? Proje sonuçlarına hükümetin yeterli desteği vereceğine dair kanıtlar var mı? Seçilen teknolojinin karşılanabilir bir maliyetle kullanılacağına ve yerel koşullara uygunluğuna ilişkin yeterli kanıtlar var mı?

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK... Proje sosyo-kültürel normları dikkate alıyor mu? Çevre koruması Sosyo-kültürel konular Projenin sonuçlarının çevre üzerinde zararlı sonuçları var mı? Olası bir zarara karşı yeterli tedbir alındı mı? Proje sosyo-kültürel normları dikkate alıyor mu? Projede eşit erişim ve eşit yararlanma ilkeleri dikkate alındı mı?

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK... Toplumsal cinsiyet Kurumsal ve yönetsel kapasite Projede kadın ve erkeklerin ihtiyaçlarının eşit bir şekilde karşılanmasına yönelik olarak gerekli tedbirler alındı mı? Proje sahibi kuruluş yeterli kapasite ve kaynağa sahip mi?

Benimseme, içselleştirme SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK... Ekonomik ve mali rasyonellik Benimseme, içselleştirme Projenin sağlayacağı yararların, böylesi bir maliyeti haklı çıkaracak kadar önemli olduğuna ilişkin yeterli kanıt var mı? Tüm cinsiyet gruplarının projeyi desteklediğine ilişkin ne tür kanıtlar var? Hedef gruplar proje içinde aktif rol alıyorlar mı?

İZLEME İzleme, proje yönetiminde günlük faaliyetlerin bir parçasıdır. Projenin uygulama takvimine uygun olarak yürütülmesini sağlar. Planlanan faaliyetlerin yeniden yönlendirilmesi ya da yeniden düzenlenmesine imkan verir. Bir başka deyişle İzleme, yapılan işlerle ilgili çıktı, etkiler ve tepkilerin gözlendiği, sürekliliği olan bir süreçtir. İş planı

İZLEME İzleme Sıklık Hangi faaliyetler gerçekleştirildi ve nasıl bir ilerleme sağlandı? Haftalık Bütçe-faaliyet maliyetleri Aylık Faaliyetlerde arzu edilen sonuçlara ulaşıldı mı? Üç aylık Bu sonuçlar proje hedeflerine bizi ne kadar yaklaştırdı? Altı aylık Proje çerçevesinde nasıl bir değişim oluyor? Varsayımlar doğru mu? Göstergeler nasıl?

DEĞERLENDİRME Değerlendirme izlemeden daha geniş bir perspektifi içerir. Projenin doğru yapılıp yapılmadığının cevabını verir Proje amacı ve hedefinin gerçekleşmesine yönelik ilerlemenin izlenmesidir Proje süresi boyunca çeşitli zamanlarda değerlendirme yapmak olanaklıdır, ara, nihai, ex post Proje dışından uzman kişiler tarafından yapılmalıdır

İZLEME İLE DEĞERLENDİRME ARASINDAKİ FARK İzleme proje faaliyetlerinin uygulanmasını kayıt altına alırken, değerlendirme hedeflere erişimi ölçer ve hazırlık uygulama aşamalarına ilişkin süreçleri gözden geçirir. Ara dönem değerlendirme, projenin uygulanması sürecinde yeniden düzenlemelere (gerektiğinde) olanak tanır. Nihai değerlendirme proje sona erdiğinde yapılır ve bu süreçten çıkarılan dersler ortaya konur. Bunlar bir sonraki projelere referans olarak kullanılır.

KAYNAKLAR PCM Handbook, Avrupa Komisyonu Brüksel, Mart 2004 http://europe.eu.int/comm/europeaid/evaluation/methods/index.htm Proje Döngü Yönetimi ve Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı Ders Notları, Faruk C. Tekindağ, STGP Proje Geliştirmede Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı, STGP, Ankara, 2004 Proje Döngü Yönetimi ve Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı, Eğitim Ders Notları, Feray Salman, STGP, 2003-2004 www.stgm.org.tr Logical Framework Approach, AusAid, http://www.ausaid.gov.au/ausguide/pdf/part3a.pdf