Bölüm 3 Maliyet Analizi Genel Maliyet Faktörleri Finansal tablolarda maliyetlerin sınıflandırması Maliyet davranışlarının tahmininde maliyet sınıflandırması Karar vermede kullanılan maliyet kavramları Karar vermede Marjinal Maliyetlerin rolü

Örnek: Dondurma Üretim Maliyetleri

Genel Maliyet Faktörleri Üretim Maliyetleri Dogrudan malzeme Doğrudan işçilik Üretim genel gider Üretim-dışı Maliyetler Genel gider Pazarlama Yönetim

Finansal Tablolarda Maliyet Sınıflandırması Karşılıklılık kavramı: Belli bir geliri üretmek için yapılan maliyetler aynı periyotta gider olarak gösterilmelidir. Periyot maliyetleri: Periyot (zaman) bazında gelir ile eşleştirilen maliyetlerdir. Ürün maliyetleri:Ürün bazında gelirle eşleştirilen maliyetlerdir.

Maliyet Sınıflandırması - örnek Ürün Maliyeti Periyot Maliyeti

Maliyet Akışları ve Sınıflandırması Satılan malların maliyeti Hammadde stokları Yarı mamül stokları Bitmiş ürün stokları

Maliyet Davranışına Göre Sınıflandırma Hacim indeksi Maliyet Davranışı Sabit maliyetler Değişken maliyetler Karma maliyetler Ortalama birim maliyetler

Hacim Birimi Üretim hacmini tanımlamak için kullanılan birim Örnekler: Araç – sürülen “km” Enerji santrali – üretilen “kWsaat” Pres makinası – preslenen “parça” sayısı

Sabit Maliyetler Firmaya temel üretim kapasitesini sağlamanın maliyeti Maliyet davranışı: Üretim seviyesi ile sabit kalır.

Değişken Maliyetler Üretim veya satışların düzeyine bağlı maliyetlerdir. Maliyet davranışı: Üretim seviyesine orantılı azalma veya artış

Ortalama Birim Maliyet Birim üretim başına maliyet Maliyet Davranışı: Birim başına sabit maliyet: üretim hacmi ile değişir. Birim başına değişken maliyet: üretim hacminden bağımsız.

Araca Satın Alma ve Kullanım Maliyetleri

Maliyet-Hacim İlişkisi

Maliyet-Hacim İlişkisi

Mil başına birim maliyet

Fark (Incremental) Maliyetleri Bir alternatif yerine diğerini seçmenin toplam maliyetlerde yarattığı farktır.

Örnek Otomobil yan parçası üreten firmada üretim mühendisliği bölümü mevcut kalıpların daha avantajlı kalıplarla değiştirilmesini önermektedir. Alternatif kalıbın daha yüksek malzeme maliyetinin işçilik ve enerji maliyetlerindeki kazançla aşılabileceği düşünülmektedir. Her iki alternatifin aylık maliyetlerini dikkate alarak hangi kalıp alternatifini seçtiğinizi belirtiniz.

Örnek: Yeni Üretim Metodunu Seçmenin Fark Maliyeti

Örnek Sandstone firmasının fabrikalarından birinde haftalık 5 gün tek vardiya üretimi yapılmaktadır. Fabrika fazla mesai ve hafta sonu mesaisine gitmeden tam kapasitede 24,000adet/hafta üretim yapabilmektedir. Tek bir vardiya için haftalık sabit maliyet $90,000/hafta. Ortalama değişken maliyet tüm üretim hızlarında haftalık 24,000 adet üretim hızına kadar $30/adet’tir. Firma mevcut üretimin üzerine 4000 adet/hafta kadar ek bir sipariş almıştır. Yeni siparişin karşılanması için 2 opsiyon düşünülmektedir:

Örnek (devam) Opsiyon 1: Fazla mesai veya Cumartesi çalışma gününü ekleyerek haftalık üretim kapasitesini 36,000 adete çıkar. Sabit maliyetlerde bir artış beklenmemektedir. Ancak, değişken maliyet haftalık 24,000 ve 36,000 adet üretim aralığında $36’a yükselmektedir.

Örnek (devam) Opsiyon 2: İkinci bir vardiya ekleme. İkinci vardiyanın maksimum kapasitesi 21,000/adet. İkinci vardiyada değişken maliyet $31.5/adet ve ek sabit maliyet ise, $13,500/hafta. İkinci opsiyonu karlı yapacak üretim aralığını belirleyiniz.

Örnek: Başabaş Hacim Analizi Opsiyon 1: fazla mesai veya Cumartesi mesaisi: 36Q Opsiyon 2: İkinci vardiya: $13,000 + 31.50Q Başabaş noktası: 36Q = $13,000 + 31.50Q Q = 3,000 adet

Örnek Benson firması çim makinalarında kullanılan gaz filtresinden yılda 20,000 adet üretmektedir. Beklenen yıllık üretim maliyetleri aşağıda özetlenmiştir: Değişken maliyetler: Doğrudan malzeme $100,000 Doğrudan işçilik $190,000 Enerji ve su $35,000 Sabit maliyetler: Isıtma ve aydınlatma $20,000 Amortisman $100,000 Toplam maliyet $445,000

Örnek (devam) Tompkins firması ise 20,000 adet gaz filtresini Benson firmasına $17.00/adet birim fiyatta satmayı teklif etmiştir. Eğer Benson firması bu teklifi kabul ederse mevcut üretim tesisi üçünçü bir firmaya yıllık $35,000 ücretle kiralanacaktır. Benson firması bu teklifi kabul etmeli midir?

Örnek (devam)

Fırsat Maliyetleri Başka daha iyi bir çözümü seçmemenin kaçırılan fırsat maliyeti Örnek: 4 yıl üniversitede okumanın fırsat maliyeti 4 yıl boyunca çalışarak kazanılabilecek gelirdir.

Batık (sunk) Maliyetler Geçmiş kararlar nedeniyle hali hazırda oluşmuş maliyetler Ekonomik Sonuçları: Gelecek ile kararlarda belirleyici değil. Örnek: geçen yıl lastikleri değiştirmek için harcanan $500 — gelecekte aracı satma kararında hiçbir etkisi yok.

Marjinal Maliyetler Çıktıyı (üretim) bir birim artırmanın ek maliyeti Örnek: elektrik maliyeti—azalan marjinal maliyet

Örnek Aşağıdaki fiyat tarifesine göre elektrik satın alan bir işletmeyi düşünelim: kWh/ay $/kWh İlk 1,500 $0.05 Sonraki 1,250 $0.035 Sonraki 3,000 $0.020 5,750 üstü $0.010 Mevcut durumda aylık elektrik tüketim miktarının 3,200 kWsaat olduğu verilmiş olsun. Bu fiyat tarifesine göre mevcut tüketimi 1kWsaat eklemenin marjinal maliyetini hesaplayınız.

Örnek (devam) kWsaat ücret ($/kWsaat) Maliyet İlk 1500 0.050 $75 Bir sonraki 1,250 0.035 43.75 Kalan 450 0.020 9.00 Toplam 127.75 kW saat başına ortalama değişken maliyet = 127.75/3,200 = $0.0399 kWsaat

Birim Marjinal Katkı Birim marjinal katkı = satış fiyatı – değişken maliyet Uygulaması: Başabaş noktası analizi:

Marjinal Analiz Temel Soru: “Değer mi” Karar Kuralı: Herhangi bir kararın doğrulanması için, Marjinal gelir > Marjinal maliyet

Örnek Bir günde 1,000 kutu jenerik aspirin üretebiliyoruz. Pazar kısıtı olmadığı için üretebildiğimiz kadar jenerik asprini $10/kutu fiyatında satabilmekteyiz. Haftalık sabit maliyet $ 5,000 (vergiler + sigorta). Üretim miktarından bağımsız olarak malzeme maliyeti $2/kutu ve işçilik maliyeti $5/kutu (Pazar günleri ise $10/kutu).

Örnek (devam) Markalı aspirinde ise haftalık sipariş 1,000 adet olup, birim fiyat $30/kutu’dur. Markalı aspirinin maliyeti jenerik aspirinin maliyeti ile aynıdır. Sözleşmeye göre firma hem markalı hem de jenerik aspirin üretebilmektedir. Firma ne yapmalıdır? Pazarları üretim yap veya sadece 6 gün üretim yap?

Örnek: Kar Maksimizasyon Problemi