Rumeysa Ukuş Hale Karabulut Ebru Ergen ETKİNLİKLER Rumeysa Ukuş Hale Karabulut Ebru Ergen

Geçiş Dönemi Eserlerinin Ortak Özellikleri A) Ürünler didaktik nitelik taşır. B) Eserlerde İslamiyet öncesi kültür ile İslami kültür bir aradadır. C) Arapça, Farsça sözcüklerin de yer aldığı bir dil ortaya çıkmıştır

D) İslamiyetle ilgili birtakım dini ve felsefi kavramlara yer verilir. E) Eserler Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. F) Geçiş dönemi eserleri oldukları için aruzla hece, beyitle dörtlük iç içedir. G)Eserlerin temel amacı İslamiyet’e yeni girmiş ve İslamiyet’i tam olarak tanıyamayan Türklere İslamiyet’in güzelliklerini ve erdemlerini öğretmektir.

Kutadgu Bilig ile Atabetü’l Hakayık aynı yüzyılda yazılmıştır. Y İslami devir Türk edebiyatının ilk ürünleri XI ve XII. Yüzyıllarda ortaya çıkar. D Kutadgu Bilig ile Atabetü’l Hakayık aynı yüzyılda yazılmıştır. Y Geçiş dönemi ürünlerinin ortak özelliği, didaktik nitelik taşımasıdır. D Divan-ı Hikmet mesnevi tarzında yazılmıştır. Y

Atabetü’l Hakayık, Satuk Buğra Han’a sunulmuştur. Y Divan-ı Lügati’t Türk ağır bir dille yazılmıştır. Y Atabetü’l Hakayık kitabın başındaki 80 beyit dışında, dörtlüklerden oluşan bir eserdir. D Geçiş dönemi Türk edebiyatı bir yandan İslam inancı ve bunun gerektirdiği Arap ve Fars kültürünün etkisine girerken bir yandan da eski Türk Edebiyatı geleneğini sürdürmeye çalıştığından bir ikilem yaşamıştır. D

Kutadgu Bilig, dört ana karakter arasında geçen diyaloglardan oluşmaktadır. D Divan-ı Hikmet,gerçek ve ahlaka dair kısa ve özlü söz demektir. D Geçiş dönemi eserlerinin tümünün ağır bir dili vardır. Y Kutadgu Bilig,bilim açısından Firdevsi’nin Şehname’sine benzetilerek mesnevi nazım biçimi, beyit birimiyle yazılmıştır. D

Kutadgu Bilig’de Aytoldu aklı ve bilgiyi simgeler. Y Edip Ahmet’in manzum, didaktik nitelikli Atabetü’l Hakayık’ı 12. yüzyılda oluşmuştur. D Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu kanıtlamak amacıyla yazılan Divan-ı Lügati’t Türk, 11. yüzyıl ürünüdür. Y Kutadgu Bilig’de Aytoldu aklı ve bilgiyi simgeler. Y Kaşgarlı Mahmut, eserinde 7500 Türkçe kelimenin anlam ve açıklamalarını vermiştir. D

İslami ilk eserdir. Kutadgu Bilig Türkçenin bilinen ilk sözlüğüdür. Divan-ı Lügati’t Türk Aruzla yazılmış ilk eserimizdir. Kutadgu Bilig Ahmet Yesevi’nin yazdığı bu eser, dini-tasavvufi halk şiirinin başlangıcı kabul edilir. Divan-ı Hikmet Türk edebiyatının ilk mesnevi örneğidir. Kutadgu Bilig

Gerçeklerin eşiği anlamına gelen eser, dini ve ahlaki konularda öğüt vermektedir. Atabetü’l Hakayık Hem dil bilgisi kitabı hem ansiklopedik sözlük niteliğindedir. Divan-ı Lügati’t Türk Alegorik bir eser olup Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. Kutadgu Bilig Türk edebiyatının ilk siyasetname örneği sayılır. Kutadgu Bilig Didaktik bir eser olup dili dönemin diğer ürünlerden daha ağırdır. Atabetü’l Hakayık

Özellikler Kutadgu Bilig Atabetü’l Hakayık Eser, her iki dünyada insanlara yardım etmek için yazılmıştır. X Karahanlı (Hakaniye) Türkçesiyle yazılmıştır. X Algorik bir eserdir. X Mesnevi nazım şekliyle ve beyitlerle yazılmıştır. X Didaktik (öğretici) bir eserdir. X X Beyitle yazılmış bölümler bulunmakla birlikte eser, mani biçiminde (aaxa) uyaklanmış dörtlüklerden oluşur. X Beyitler aruz ölçüsüyle yazılmıştır. X X İslami etkilerin esere yansıdığı görülür. X X Eserde Arapça ve Farsça sözcüklere de yer verilmiştir. X Eserde “bilginin faydası,bilgisizliğin zararı,dilin korunması,cömertlik,cimrilik,alçakgönüllülük,kibir, hırs,yumuşak huyluluk” gibi konular işlenmiştir. X

Özellikler Kutadgu Bilig Atabetü’l Hakayık İdeal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği sembollerle anlatılmıştır. X Eserin giriş kısmı gazel biçiminde uyaklanmış ve 46 beyitten oluşmuştur. X Eserde hem beyitle hem dörtlükle yazılmış bölümler bulunur. X Eser bir açıdan siyasetname, bir nasihatname kitabıdır. X Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye çalışsan bir eserdir. X Eserde savunulan ve öğüt niteliğinde verilen düşünceler bugün de geçerliliğini korumaktadır. X

a)………………. adlı eserle mesnevi nazım şekli ……… a)………………. adlı eserle mesnevi nazım şekli ………. nazım birimi ve ……… ölçüsü edebiyatımızda ilk kez kullanılmıştır. b)…………………….. Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmıstır. Türk edebiyatının ilk ………..dür, ayrıca hem ………… kitabı hem de …………….. hayatın sonunu temsil eder. c)Kutadgu Bilig’de sembolik kahramanlar vardır, bu kahramanlardan ………….. adaleti; …………... , mutluluğu; ………….. , aklı; …………. , hayatın sonunu temsil eder. Kutadgu Bilig beyit aruz Divan-ı Lügati’t Türk sözlüğü dil bilgisi ansiklopedik Kün Toldu Ay Toldu Ögdürmüş Odgurmuş

d) ………………. , Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmıştır ve eser, …………… d) ………………. , Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmıştır ve eser, ……………... şiirinin başlangıcı kabul edilmektedir. e) ………………… geçiş döneminin ilk eseridir, ……………. tarafından yazılmıştır. f) ……………………... Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılmıştır. g) “Hikmet” adını verdiği şiirleri eserlerinde toplayan …………… , ….. yüzyıl sanatçısıdır. Divan-ı Hikmet Tasavvufi halk Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacip Divan-ı Lügati’t Türk Ahmet Yesevi 12.

h) ……………………... on ikinci yüzyılın ikinci yarısında Zemahşeri tarafından yazılmıştır. I) ………………. Afganistanlı bir Türk olan Fahrettin Mübarekşah tarafından 1206’da yazılan Farsça bir eser olup Hz. Peygamber’in ve diğer İslam büyüklerinin soy kütüklerini tespit eder. j)Divan-ı Lügati’t Türk’ten sonra, Türkçe’nin tarihi gelişimini gösteren eserlerin başında gelen ……………………… 12. yüzyıl Harezm Türkçesini yansıtması yönünden de önemlidir. Muhakemetü’l Edeb Şecere-i Ensab Muhakemetü’l Edeb

k) Yusuf Has Hacip , Kutadgu Bilig adlı eserinde “adalet, mutluluk, zeka, hayatın sonu” gibi soyut kavramları ………….. kahramanlar kullanarak somutlaştırmıştır. l) Türk boylarının yaşam biçimleri ve yaşadıkları coğrafya hakkında bilgi veren …………………….. tarih, coğrafya, folklor bilimleri açısından temel bir kaynaktır. m)………………………. anlamına gelen ……………………… adlı eserde İslamiyet öncesi ürünlerden sagu, koşuk, sav örneklerine yer verilmiştir. sembolik Divan-ı Lügati’t Türk Türk Dillerinin Sözlüğü Divan-ı Lügati’t Türk

İsim Anlamı Meslek Sembolü Kün-Togdı “Gün Doğdu” Hükümdar Adalet Ay-Toldı “Dolunay” Vezir Mutluluk Ögdülmiş “Övülmüş” Bilge (Vezirin Oğlu) Akıl ya da Bilgi Odgurmış “Uyanmış” Derviş (Vezirin kardeşi) Akıbet (Yaşamın sonu)

a) Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur a) Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin için çok merhametli bir kardeştir. Ögdülmiş b) Bir insan bütün dünyaya tamamen sahip olsa bile, sonunda dünya kalır, onun kısmetine ancak iki top bez düşer. Odgurmış c) İşi adaletle yap, buna gayret et; hiçbir zaman zulüm etme; Allah’a kulluk et ve O’nun kapısına yüz sür. Kün-Togdı d)Hangi iş olursa olsun, sen onu tatlı dille karşıla; her işte tatlı dil kullanırsan saadet sana bağlanır. Ögdülmiş e) Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için can, dilsiz için sözdür. Ögdülmiş f) Çok mal aç gözlüyü doyurmaz. Ecel gelince pişman olur, fakat artık işini yoluna koyamaz. Ögdülmiş

Orijinal Metin Bu üçte adın yok bu dünya nengi Helal ol ya şüphe haram ol öngi Bayat birdi kulka iki köz kulak Biri dünya baksa biri ukbi bak Olugli kişi barça ödke tutug Yitilse ödi kor mangıtmaz butug Ogul kızka öğret bilig hem edeb Angar iki acun anıng asgı tap Günümüz Türkçesi Dünya malının üç özelliği vardır O (da) ya helal ya şüpheli ya haramdır. Allah kula iki göz iki kulak verdi Biri (ile) dünyaya biri (ile) ahirete bak Ölümlü her kişi zamana rehinedir Vakit gelince bir adım (bile) atamaz Oğula kıza bilgi ve edep öğret Bu her iki dünyada (onlar için) hayırlı olur.

Metin, ……….. Nazım biçimiyle yazılmış olup uyak döngüsü ………… biçimindedir. Metinde bazı sözcüklerde (köz-göz) günümüz Türkçesine göre yapı ve şekil bakımından farklılıklar vardır; bunlara örnek vermek gerekirse : ………….., ………., ……………., ……………., ………….. . Şiirin nazım birimi ………. Olup öğüt niteliği taşıdığından ………… şiir türüne örnektir. Beyitlerde “helal, haram, ukbi (ahiret), edeb” gibi sözcüklerden metnin ………… dönem ürünü olduğu anlaşılmaktadır. mesnevi aa bb cc edep-edep Ol-o Kulka-kula Kızka-kıza bilig,-bilgi beyit didaktik İslami

e) Metnin dili ………. olmakla birlikte metinde yabancı sözcüklere de yer verilmiştir. f) Metnin 2. beyitinde “kulak” ve “bak” sözcükleri arasında …..... uyak vardır. g) Metinde anlatılanlardan yola çıkarak bu sözlerin sembolik kişilerden …………… tarafından söylendiği sonucuna varılır. h) Eser ……………. Türkçesiyle yazılmıştır. İ) Metinde ……………………………….., …………………………….. söz edilmektedir. sade tam Odgumuş Karahanlı ahlaki olmanın öneminden dünyanın gelip geçiciliğinden

12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu ve Türkçenin yaygınlığını göstermek için yazılmıştır. Y Türkçenin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabıdır. D Eserde 7500 Türkçe sözcüğün açıklaması yapılmış;sözcükleri örneklemek için şiir ve atasözleri kullanılmıştır. D Eserde yer alan şiirler, mesnevi nazım biçimiyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Y Türklere İslamiyet’in kurallarını öğreten bir ahlak ve bir öğüt kitabıdır. Y Eserde Türk illeri, boyları, gelenek ve görenekleri, bazı destanların açıklamaları hakkında bilgi de yer almaktadır. D Türkçe-Arapça hazırlanmış bir sözlüktür; Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça verilmiştir. D Eserin önsözünde Türklerin yaşadığı bölgeleri gösteren bir harita bulunmaktadır. D Şiir örnekleri dörtlükler halinde ve 7’li kalıpla yazılmıştır;dili de oldukça ağırdır. D

Hikmet Eya dostlar kulak salıng uyduğumga Ne sebebdin altmış üçde kirdim yirge Mirac üzre hak Mustafa ruhum kördi Ol sebebdin altmış üçde kirdim yirge Altmış birde sermende min ilahımdın Eya dostlar kop korkar min günahımdan Candın kiçip penah tiley hudayımdın Bir ü barın didarıngnı körer min mü Günümüz Türkçesiyle Ey dostlar, kulak verin dediğime, Ne sebepten altmış üçte girdim yere ? Miraç üstünde hak Mustafa ruhumu gördü, O sebepten altmış üçte girdim yere. Altmış birde utanmışım ilahımdan; Ey dostlar, çok korkarım günahımdan ; Candan geçip penah dileyim Allahımdan; Bir de var olanın (Allah), yüzünü görür müyüm ?

Nazım Birimi Dörtlük Uyak ve Redif “ah zengin uyak, “-ımdın” redif Uyak Örgüsü xbxb cccb, koşma tipi uyak örgüsü Dil Dili sadedir, ancak Arapça-Farsça sözcüklere de yer verilmiştir. Karahanlı türkçesiyle yazılmıştır. Ölçü 4+4+4=12’li hece ölçüsü Yazılış Amacı Tasavvuf düşüncesini yaymak, Müslümanlığın güzel yanlarını insanlara göstermek Ait olduğu gelenek Tasavvufi halk edebiyatı

Ahmet Yesevi Dini- tasavvufi şiirin başlatıcısıdır. Şiirler didaktik niteliktedir. Kendi adıyla anılan tarikatı kurmuştur. Halk edebiyatındaki ilahiye benzeyen “hikmet”leriyle tanınır. Ahmet Yesevi

Orta Asya’da yaşamış 12. yüzyıl sanatçısıdır. Didaktik tarzlarındaki eserlerinde hem aruz hem hece ölçüsü kullanılmıştır. Orta Asya’da yaşamış 12. yüzyıl sanatçısıdır. Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye çalışan eseriyle ünlüdür. Eserinde dindar olmanın erdemlerinden, iyilikten, cöertlikten söz etmiştir. Kaşgarlı Mahmut

Edip Ahmet Yükneki İlk dil bilimci, Türkçenin de ilk etimoloğudur. Arapçayı çok iyi bilen yazar, edebiyatımızın ilk sözlüğünü yazmıştır. Türk illerini dolaşarak o illerin dilini, tarihini ve edebi ürünlerini kitabında derlemiştir. İlk dil bilimci, Türkçenin de ilk etimoloğudur. Sözlüğünde şiir ve atasözlerine yer veren yazar,böylece İslamiyet öncesi anonim ürünlerin unutulup gitmesine engel olmuştur. Edip Ahmet Yükneki

Yusuf Has Hacip Geçiş döneminin ilk ürününü vermiştir. Didaktik eserinde sembolik kahramanlara yer vermiştir. Geçiş döneminin ilk ürününü vermiştir. Edebiyatımızda hem aruzun hem mesnevi biçiminin ilk temsilcisidir. Eserinde iyi bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiğini anlatarak siyasetnamenin de ilk örneğini vermiştir.. Yusuf Has Hacip