HİZMETKAR LİDERLİK Aylin Özbal 21.11.2011

Sunum Hakkında Hizmetkar liderlik ile ilgili yayınlanmış çok güzel kitaplar ve makaleler bulunmaktadır. Araştırma yaparken, karşılaştığım yazı ve makalelerden sizler için en çok önem taşıdığını düşündüğüm bölümleri ayıklamaya çalıştım. Teşekkürler, Aylin Özbal

İçerik Hizmetkar Liderlik Nedir? Tarihçesi Özellikleri Neden Önemlidir? Geleneksel Liderlikten Farkı Hizmetkar Lider misiniz? Liderler ve Uygulama Örneği

Hizmetkar Liderlik Nedir? Yeni ve etkili bir liderlik modelidir İnsan ilişkileri ve değerleri esastır Yönetilenler, ürettiğinden daha değerlidir İyi bir iletişim başarının anahtarıdır 21. yüzyılda bütün dünya çapında insanlar ve toplumlar birbirlerine değer verecekleri, birbirlerini yargılama ve yok etmek yerine; birbirlerine empati duyacakları, kılık, kıyafet, ırk ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin insanca muamele görecekleri, bu arada kendi şahsi kapasitelerini geliştirebilecekleri, işçilerin ve müşterilerin adil bir şekilde ilgi ve destek gördükleri bir toplum modelini arzularlar. Ayrıca toplumdaki azınlığın değil, çoğunluğun ihtiyaçlarına öncelik veren, hassas ve bu ihtiyaçları karşılayan liderleri özlemektedirler. Özellikle her bir kurum içinde çalışan idareci ve yönetici konumundaki kişiler bu rolü benimsediklerinde, iş yerinde insanların birbirlerine karşı tutum ve davranışları daha insani olmakta ve o kurumdan hizmet alan müşteriler de daha çok memnun kalmaktadırlar. Bunun farkında olan şirketler yönetim anlayışlarını çalışanlarının şahsi, mesleki ve ruhi gelişimlerini geliştirecek şekilde değiştirmektedirler. Yöneticilerin pozisyon ve yetkileri esas güç değildir. Yönettikleri kitlelerin düşünce istek ve önerilerini de dinlemek ve anlamak esastır. Hizmetkar liderler, yönetilen insanların, üretilen mal ve hizmetten daha değerli olduğunu bilirler. Hizmetkar liderler, yönettikleri insanların düşünce, istek ve önerilerine yaptıkları üretimden daha fazla önem verirler. Bu önem sayesinde, yönetilen insanların yaptıkları işe olan inançları artar ve daha çok sahiplenirler. Bu da üretimin artması, müşteri memnuniyeti ve daha verimli bir çalışma ortamı sağlar. Hizmetkar liderler, yönettikleri insanlar ile iyi bir iletişim içinde olmak zorunluluğunun bilincindedirler. Bu başarılı iletişim aynı zamanda başarının da anahtarıdır.

Hizmetkar Liderlik Nedir? "Fabrikalarımı alabilirsiniz, binalarımı yakabilirsiniz fakat çalışanlarımı bana geri verin; bu işi hemen yeniden kurarım." Henry Ford, 1906

Tarihçesi 1904-1990 Robert K. Greenleaf: Kariyer: Kitapları: Hizmetkar Liderlik kavramının kaşifi ve geliştiricisidir. http://www.greenleaf.org/ Kariyer: 1927..1964 - 38 yıl çalıştığı AT&T den emekli oldu (Yönetici Eğitmenliği) 1964..1984 – 21 yıl çalıştığı ve kurusucusu olduğu Green Leaf ‘e hizmet etti 1970 de yayınladığı The Servant Leader kitabına "Servant Leadership" kavramını ilk defa kullandı Kitapları: The Servant as Leader (1970) The Institution as Servant (1972) Trustees as Servants (1972)

İnsanların Gelişimini Özellikleri Hizmetkar Liderlik HİZMETKAR-LİDERLİK Farkında olmak İkna etme gücü Kavramsallaştırma İleri görüşlülük Çobanlık İnsanların Gelişimini Önemseme Topluluklar İnşaetme Dinleme Empati İyileştirme

Özellikleri 1. DİNLEMEK: Can kulağı ile dinlemek 360°, tepeden tırnağa Karar vermeden önce tamamen dinlemek Dinlemek: Can kulağı ile dinlemek: Etkin dinleme teknikleri kullanın; söylenenleri tekrar ederek ne duyduğunuzdan emin olun. 360°, tepeden tırnağa: Çevrenizdeki herkesi dinleyin, CEO, çalışan, temizlik görevlisi, kapıcıya kadar herkesi vb... Bir ağzımız iki kulağımız olduğuna göre konuştuğumuzdan çok dinlemeliyiz. Karar vermeden önce tamamen dinlemek: Birşey önermeden önce mutlaka dinleyin. Bir değişikliği önerip sonra ne düşünüldüğünü sormak aslında dinlemek değil, ne yapılmasını istediğinizi bildirmektir. Bu yüzden önce dinleyin.

Özellikleri 2. EMPATİ: Kişiyi yaptığı işten bağımsız değerlendirmek Farklı bakış açıları Bireylerin karakterine göre davranmak Empati Kişiyi yaptığı işten bağımsız değerlendirmek: Kişisel hayata empati gösterin, kişi yaptığı işi tam karşılayabilmeli fakat kişisel bir mevzu olduğunda olabildiğince esnek olun Farklı bakış açıları: Dinleme ile birlikte gerçekleştirilmeli. Onların gözleri ile olayları görebilmelisiniz. Her kişinin farklı düşüncelerini anlamaya çalışın. Bireylerin karakterine göre davranmak: Bazı insanlar candan davranışları severler, bazı insanlar ise biraz daha mesafeli olmayı tercih ederler. Yakın olmayı tercih edenlere yakın olun, tercih etmeyenlere karşı baskıcı veya zorlayıcı yakınlık kurmaya çalışmayın.

Özellikleri 3. İYİLEŞTİRME: Bireye, bütünün parçası olduğunu hissettirmek Bireyin geçmişini önemsemek Geleceği beraber inşa etmek İyileştirme Kişinin, bütünün parçası olduğunu hissettirmek: Yetki veya pozisyon ile insanlara zorlayıcı bişeyler yaptırmaktansa, insaları bütünün parçası haline getirip onların size güvenmesini sağlamak sorunların daha kolay çözülmesine yardımcı olacaktır Bireyin geçmişini önemsemek: Kişiyi bütünün parçası haline getirirken, iş ve özel hayatındaki endişeleri de göz önünde bulundurun Geleceği beraber inşa etmek: Kurumun geleceği için vizyonunuzda ön gördüğünüz geleceği birlikte inşa ederek; onların da geleceğin bir parçası olmasını sağlayın. Bu sizi daha da güçlü kılacaktır.

Özellikleri 4. FARKINDA OLMAK: Bireysel & Organizasyonel Makul başarısızlıklara hazırlıklı olmak Farkında olmak Birey & Organizasyon: Bireysel farkındalılık, kişisel zayıflığın sürekli farkında olunması demektir. Organizasyonel farkındalılık da ise zayıflığın halının altına süpürülmesi değil doğru adreslenerek çözüme yöneltilmesini gerektirmektedir. Makul başarısızlıklara hazırlıklı olmak: Organizasyon süreçlerinde karşılaşılabilecek zayıflık, vizyon veya görevlerden kaynaklanan başarısızlıklara karşı hazırlıklı olmak, bunların farkında olmak.

Özellikleri 5. İKNA ETME GÜCÜ: Kazanılmış yetkinin faydası İkna ile birliktelik yaratmak İkna etme gücü Kazanılmış yetkinin faydası: Bireylere, size verilen pozisyon ve yetki ile zorlayarak iş yaptırmayın. Bireylerin kalplerini kazanın, bu sayede kazanılmış yetkinizden faydalanarak işlerin daha kolay yürüdüğünü göreceksiniz. İkna ile birliktelik yaratmak: Bireylerin sizi pozisyon veya yetkinizden dolayı takip edip, aldığınız kararları uygulaması değil, size gerçekten inanıp size inandığı için takip etmesini sağlamak önemlidir.

Özellikleri 6. KAVRAMSALLAŞTIRMA: Belirgenleştirmek Zaman ayırmak Kavramsallaştırma Belirginleştirmek: Hizmetkar Liderler karşılaşılan olayları, olasılıkları kavramsallaştırırlar yani sorunu tanımlarlar. Böylece aynı sorunla yeniden karşılaştıklarında yeni bir sorunmuş gibi şaşırmak yerine, ne yapacaklarını ve nasıl çözeceklerini daha kolay bilebilirler. Zaman ayırmak: Bugün çoğu lider günlük sorunların çözümüne zaman ayırarak başarılı olabileceklerini düşünürler. Hizmetkar Liderler ise hem günlük sorunlara hem de uzun dönemli sorunlara zaman ayrılması gerektiğinin bilincindedirler.

Özellikleri 7. İLERİ GÖRÜŞLÜLÜK: Bugünkü kararların geleceği etkilemesi İleri görüşlülük Bugünkü kararların geleceği etkilemesi: Hizmetkar Lider geçmişten ders alır ve bugün vereceği kararların da geçmişin bugünü etkilediği gibi, geleceği de etkileyeceğini bilir. Buna göre ileri görüşlü olmak ve bugün verdiği kararların nasıl sonuçları olabileceğini tahmin etmesi gereklidir.

Özellikleri 8. ÇOBANLIK (KAHYALIK): Emanet kaynaklar Kaynakların geri dönüşü Çobanlık (Zamanında prensler kahyalarına teslim edilir ve onlar tarafından yetiştirilirdi. Daha sonra bu eğitim ile ülke yönetimine geçerek herşeye yön verirlerdi) Emanet kaynaklar: Hizmetkar Lider, yönettiği bütçenin kendi bütçesi olmadığını, onun yönetimine emanet edilen bir bütçe olduğunu bilir. Yetkisi altındaki bireyleri de elemanı değil, yönetimine ve rehberliğine güvenen bir takım olduğunun bilincindedir. Kaynakların geri dönüşü: Teslim edilen kaynakların en iyi şekilde değerlendirilmesi gereklidir, aksi halde ya başkasını suçlarsınız veya bu kaynakların sorumluluğunu almazsınız. Hizmetkar Liderler bu sorumlukluktan kaçmazlar ve onlara teslim edilen kaynakları (personel, bütçe) en iyi şekilde değerlenmesini sağlamayı hedef olarak benimserler.

Özellikleri 9. İNSANLARIN GELİŞİMİNİ ÖNEMSEME : Yeşeren ve büyüyen bireyler Gerçek anlamda destek olmak İnsanların Gelişimini Önemseme Yeşeren ve büyüyen: Hizmetkar Liderler yetkilerine verilen bireylerin iş, ruhsal ve kişisel gelişimlerine önem verirler. Bireylerin gelişimi aynı zamanda organizasyonun da kalkınması için anahtar rol oynamaktadır. Gerçek anlamda destek olmak: Hizmetkar Liderler, bireylerin her zaman kendi organizasyonlarında gelişimlerine devam edemeyeceklerini bilirler. İşte işin en zor kısmı da budur. Bazen bireyin dışarda eğitimine devam etmesi, başka bir organizasyonda uygun bir pozisyon için referans mektubu yazılması da gerekli olabilir. Hizmetkar Lider, bireyin dışarda da olsa gelişimini devam ettirebilmesi için ona destek olmaktan kaçınmaz.

Özellikleri 10. TOPLULUKLAR İNŞAETME : Etkin işbirliği Arkadaşlık ve samimiyet Topluluklar inşaetme Etkin işbirliği: Hizmetkar Lider, yetkisi altında yeralan toplulukların birbirleri arasında etkin bir iletişim ve destek olmasının öneminin bilincindedir. Hizmetkar Liderler, topluluklar arasında "Bu denim işim değil" gibi cevapların birbirlerine vermelerinden çok, birbirlerini destekleyip yardımcı olmalarının süreçleri nasıl kolaylaştırdığının da farkındadırlar. Arkadaşlık ve samimiyet: Hizmetkar Liderler yetkisi altındaki bireylerin arasında kurulacak samimiyet ve arkadaşlığın çalışma ortamındaki öneminin farkındadırlar. Samimiyet ve arkadaşlığın gelişmesi için teşvik edici rol oynarlar.

Neden Önemlidir? Saygı, hizmet, iletişim ve bağışlama "Her birey özeldir" yaklaşımı Güvene dayalı ortam ve ilişkiler Takım, ürün ve süreçlerde gelişim sağlar Bireylere fırsat tanır İnsana ve iletişime değer katar: Hizmetkar Liderler saygı, hizmet, iletişim ve bağışlama gibi insani değerlerin en büyük savunucularıdır. "Her birey özeldir" yaklaşımı: Herbir bireyin içindeki yeteneği keşfetmek, onların beceri ve kabiliyetlerinden daha fazla faydalanmanızı sağlar. Güvene dayalı ortam ve ilişkiler: "Ben" değil "biz"ci bir yaklaşım hem bireyler arası güven hem de kuvvetli bağların oluşmasını sağlar. Takım, ürün ve süreçlerde gelişim sağlar: Değişiklik ve gelişimin desteklendiği ve hatta ödüllendirildiği bir ortam oluşturulduğunda takım, ürün, süreç ve müşteri memnuniyetinde büyük oranda gelişim sağlar. Bireylere fırsat tanır: Bireylere tanınan sorumluluk sayesinde gelişmeleri ve liderlik yeteneği olanların da açığa çıkmasını sağlar.

Geleneksel Liderlikten Farkı "Emir-Komuta" üzerine kurulmamıştır Kendilerini herzaman üstün görmezler Alt kademedeki insanları maaş alan personel gibi görmezler İnsanların ihtiyaçlarını görmezden gelmezler Yönetmez, öncülük eder Değer, saygı ve fırsat verirler Fark yaratırlar

Hizmetkar Lider misiniz? Diğerleri grubun çıkarları için kendi çıkarlarınızdan vazgeçmeye istekli olduğunuza inanıyorlar mı? Diğerleri onların fikirlerini dinleyeceğinize ve bu fikirlere değer vereceğinize inanıyorlar mı? Diğerleri hayatlarında neler olup bittiğini ve bunların onları nasıl etkilediğini anladığınıza inanıyorlar mı? Diğerleri travmatik bir şey yaşandıklarında size gelirler mi? Diğerleri sizin çevrenizde olup bitenlerin farkında olduğunuza inanırlar mı? Diğerleri sizin isteklerinizi zorunda oldukları için değil gerçekten istedikleri için mi yerine getirirler?

Hizmetkar Lider misiniz? Diğerleri kurumla ilgili düşüncelerini ve vizyonlarını sizin yanınızda dile getirebilirler mi? Diğerleri sizin geleceği ve getireceği sonuçları önceden tahmin edeceğinize güvenirler mi? Diğerleri kurumu dünyada olumlu değişimler yaratmak için hazırladığınıza inanırlar mı? Diğerleri onların gelişip daha iyiye gitmeleri için kendinizi adadığınıza inanırlar mı? Diğerleri liderlik ettiğiniz kurumda güçlü bir birlik duygusu hissederler mi?

Liderler ve Sözleri "Giriştiğimiz büyük işlerde, milletimizin yüksek kabiliyet ve yüksek sağduyusu başlıca rehberimiz ve başarı kaynağımız olmuştur." Öne çıkan liderlik özellikleri: Vatanına ve ulusuna kendini adamak Gücünü ulustan ve onun temsilcisinden almak Doğru zamanda doğru karar almak ve uygulamak Düşüncelerini ulusla paylaşmak, ulusu dinlemek Laik, cumhuriyetçi ve katılımcı yönetimi aramak Orduyu yurttaşların eğitimi sürecine katmak

"Bir mum diğerini tutuşturmakla ışığından birşey kaybetmez." Liderler ve Sözleri "Bir mum diğerini tutuşturmakla ışığından birşey kaybetmez." Mevlana Yedi öğüdü: Cömertlikte ve yardım etmede akarsu gibi ol Şefkat ve merhamette güneş gibi ol Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol Hoşgörülülükte deniz gibi ol Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol Mevlana'nın Yedi Öğüdünü incelediğimizde, insanlarla iletişimde takip etmemiz gereken ana hatları görebiliriz. Mevlana'nın Yedi Öğüdü, kişinin lider olma yolunda uyması gereken kriterleri gösteriyor. İnsana düşen, bu ölçüler çerçevesinde kendi düşünce dünyasını, davranışlarını ve hayatını şekillendirmektir.

"Dünyada görmek istediğiniz değişikliğin kendisi siz olun" Liderler ve Sözleri "Dünyada görmek istediğiniz değişikliğin kendisi siz olun" Mahatma Gandhi Önce çıkan liderlik özellikleri: Hayatını uzlaşma ve barışa adamıştır Halkı için aylarca aç kalmış hertürlü tehlikelere göğüs gelmiştir Herkese sevgi ve şefkat dolu bir tutum izleyerek özgürlük ve barışın mimarı olmuştur Coğrafyanın manevi dinamikleri ile harekete geçmesi ve bir ülkenin kendi öz kaynaklarına bağlı kalması gerektiğine inanmaktadır Katılımcı yaklaşıma sahip ve pozitif bir liderdir

Liderler ve Sözleri Lao Tzu Büyük lider, kendinden önce başka insanların gelişimine önem vermiştir. " Üstün lider işlerin yapılmasını çok küçük hareketlerle sağlar. Emirlerini bir çok kelimelerle değil, yaptığı birkaç işle yayar. Her şeyle bilgilenir, ancak nadiren karışır. Bir katalizördür ve eğer orada olmazsa, işler o kadar da iyi gitmeyecekse bile, başardığında hiçbir övgüyü üstüne almaz. Ve üstüne hiçbir övgü almadığı için övgü onu hiç terketmez." Lao Tzu Lao Tzu: Taoizmin kurucusu kabul edilen, önemli bir Çin filozofudur.

Uygulama Örneği: Brezilyalı Firma SEMCO 46 yaşındaki Ricardo Semler , babasından devraldığı SEMCO isimli şirkette bu kavramı hayata geçirdi Şirketinde çalışanlarına tam güvendi Çalışanların kendi üstlerini seçmelerine ve hatta kendi maaşlarını belirlemelerine izin verdi Çalışanlar gerektiğinde kendileri karar vererek işlerin aksamamasını gerektirecek hertürlü faaliyette bulunabiliyorlardı Veto hakkını yönetim kurulunda hiçbir zaman kullanmadı Bay Ricardo, çok ciddi bir trafik kazasında uzun süre tedavi görmekteyken, şirketin tüm süreçleri olması gerektiği gibi gerçekleşti ve sistemin güvenilirliği test edilmiş oldu Ricardo Semler, havuç ve çomak ile kontrol olmayacağını benimsemiştir Semko çalışanları kendi çalışma saatlerini belirliyorlardı Çalışanlar Cumartesi öğleden sonra çalıştıkları zaman, Pazartesi öğleden önceyi pilajda geçirebiliyorlardı Giyim-kuşam gibi kuralcı yaklaşımlardan uzak duruldu Şirket personeline güvenerek yaklaşmak, esnek ve kendini çabuk toparlayan bir organizasyon oluşturmanın yolu olduğunu benimsedi Toplantılar herkese açık düzenleniyor ve isteyen istediği toplantıya katılabiliyordu Ofis ortamında odalar değil, ortak çalışma alanları oluşturmuştur, kıdemli bir yöneticiyi genç çalışanlarla birlikte böyle bir masada bir arada görmek mümkündür Bu yaklaşım ile hareket eden SEMCO da çalışanlar şirketi daha çok sahiplenip daha çok özveri ile süreçlere katılmışlardır

Ülkelere Göre Hizmetkar Liderlik: Prof. Geert Hofstede Kültürlere ait 5 farklı boyut tanımladı Hizmetkar Liderlik konusunun toplumlara bu boyutların analizi yapılarak uygun olup olmadığını savundu Analiz sonucunda SLI (Servant-Leadership Index) Hizmetkar Liderlik uyumluluk değeleri şu şekilde hesaplanmıştır;

The Greenleaf Center for Servant-Leadership Uluslararası Greenleaf Merkezleri INDIANAPOLIS, IN USA AUSTRALIA - www.greenleaf.org.au CANADA - www.greenleafcanada.org EUROPETHE NETHERLANDS-http://www.servantleadershipcenter.net/ GERMANY - www.greenleafcenter.de JAPAN REPUBLIC OF KOREA - www.eltechtrust.com PHILIPPINES SINGAPORE - www.greenleafasia.org SOUTHERN AFRICA UNITED KINGDOM - www.greenleaf.org.uk www.servantleadership.org.uk

TEŞEKKÜRLER