ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ) Sonu sert ünsüzlerden (F,S,T,K,Ç,Ş,H,P) (FıSTıKÇı ŞaHaP ) biriyle biten bir sözcük (c, d, g) ile başlayan bir ek aldığında c ç‘ ye d t‘ ye g k‘ ye dönüşür. Buna ünsüz sertleşmesi (benzeşmesi) denir.
ÖRNEK "tabak" sözcüğü sert ünsüzle bitmiştir. Buna "-da" ekini getirirsek ekin başındaki d t'ye dönüşür. Tabakda değil tabakta olur. kitap + cı > kitapçı çalış + gan > çalışkan sokak + dan > sokaktan çiçek + de > çiçekten dost + ca > dostça bas + gın > baskın 1995’ + den > 1995’ ten
☻ UYARI ! ! ! Birleşik sözcüklerde ünsüz benzeşmesi gerçekleşmez. Ak + deniz > Akdeniz dik + dörtgen > dikdörtgen, üst + geçit > üstgeçit
ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) Ucuzca bir otel arıyorum. B) Ahbapca bir tutum takındı. C) Kendisinden yaşca hayli küçüktü. D) Başını hafifce öne eğdi.
☻ ÇÖZÜM B, C, D, seçeneklerindeki altı çizili sözcükler, sert sessizle bittiği halde ek "-ce" olarak gelmiştir. Oysa, ahbap - ça, yaş - ça, hafif - çe, biçiminde olması gerekirdi. A'da "ucuz" sözcüğü sert sessizle bitmediği için, "ucuzca" yazılması doğrudur. ☻ Cevap A
ÜNSÜZ DÜŞMESİ Bazı sözcükler küçültme eki (-cık, -cik, -cek, -cak) veya -l eki aldığında adların sonunda "k" varsa düşer: yumuşak + cık yumuşacık alçak + cık alçacık küçük + cük küçücük ufak + l ufaldı yüksek + l yükseldik küçük + l küçülmüş
ÖRNEK SORU Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde farklı bir ses olayı vardır? A) Çocukluğum dağlık bir yerde geçti. B) Güldüğü zaman yüzünde güller açar. C) Nereye gitsem bir uçarılık yüreğimde. D) Şehri adeta seçilemeyecek bir hale getirmişti.
Çözüm A, B, C, seçeneklerindeki altı çizili sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmuştur. güldük-ü güldüğü çocukluk+um çocukluğum yürek+im yüreğim Görüldüğü gibi bu sözcükler sert ünsüzle bittiği halde ünlüyle başlayan bir ek aldığında sondaki sert ünsüz yumuşamıştır. D seçeneğindeki kelimede ise ünlü düşmesi görülmektedir. Şehir + i şehri