B. E. P. Tamer KARAKOÇ

A.B.D’de görme engellilerin eğitimi ile ilgili yasal düzenlemeler Pl-89-10 (1965)İlk ve orta öğretim eğitim yasası: Eyaletlere ekonomik olanakları yeterli olmayan ve özürlü olan insanlara para tahsis edilmesini ön görüyor. Madde 504 (1973) Engellilere araç-gereç ve yardımcı personelin sağlanması ve engellilerin devlet okullarında öğretmen olarak meslek edinebilecekleri hükümlerini getirmiştir.

Pl 94-142 (1975) Tüm engelli çocuklar eğitim yasası: Tüm engelli çocukların yetersizliğinin derecesine bakılmaksızın parasız ve uygun eğitimin sağlanması zorunlu kılınmıştır. Eğitimsel kararla ilgili olarak; Tarama yapma Parasız tam hizmet İtiraz duruşma hakkı Aileye danışmanlık En az kısıtlayıcı ortam B.E.P Tarafsız değerlendirme Gizlilik Personel yetiştirme ve hizmet içi eğitim, esastır.

Pl 98-199 (1983) Önceki Yasaya ek: Eyaletlerdeki çocukların sayısı ve ihtiyaçları belirlenmeli ayrıca bebekler ve okul öncesi çocuklara hizmetler teşvik edilmiştir. Pl 99-372 (1986) E. Ç. Koruma Yasası: Engelli çocuğun ailesi uygun eğitimin güvenceye alınması için mahkemeye gittiğinde mahkeme masrafları karşılanır (E.İ.E.M.G.P, 1992). Pl 94-142 (2000) 1975’teki yasanın kapsamı genişletilmiş, 0-21 yaş arasındaki tüm bireylerin engeli ne olursa olsun devlet tarafından eğitilmeleri zorunlu kılınmıştır (Eripek, 1998).

İngiltere’de görme engellilerin eğitimi ile ilgili yasal düzenlemeler 1921 Eğitim yasası: 7-16 yaş arası kör, sağır, fiziksel ve zihinsel engelli çocukların ilk ve orta öğretim kurumlarında özel sınıflarda ayrı olarak eğitilmeleri için yerel kuruluşlar yetkili kılınmıştır. 1944 Eğitim yasası: Tüm engel gruplarının bakanlığın uygun bulduğu okullara, hafif derece yetersizliği olan çocukların normal okullara gidebileceği ifade edilmiştir.

1981 Eğitim yasası: Devlet tüm çocuklara parasız eğitim vermekle yükümlüdür. 2-19 yaş arasındaki çocukların ailelerinin izinleri olsun olmasın hizmetlerden yararlanmaları zorunludur (E.İ.E.M.G.P, 1992) 1994 Özel eğitim uygulama kılavuzu: tüm çocukların büyük çoğunluğu normal okullarda eğitim görebilirler. Her okulda özel eğitim koordinatoru bulunmalıdır. (Eripek, 1998)

Türkiye’de görme engellilerin eğitimi ile ilgili yasal düzenlemeler İngiltere ve ABD’den etkilenilmiş. 1983’te 2916 sayılı Ö.E.M.Ç. Yasası, 1997’de 573 sayılı KHK. Yürürlüğe girmiştir

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMININ TARİHSEL OLUŞUMU 1960’lı yıllarda A.B.D’lerinde diğer ülkelerden gelen göçmenlerin sayıları oldukça artmıştı. A.B.D’deki okul çağındaki çocuklar gibi, bu göçmenlerin çocukları için de eğitim zorunluydu. Akranlarıyla birlikte ilkokulara kaydedilen göçmen çocuklarının, amerikalı akranları gibi başarılı olamadıkları görülmüştü. Göçmen çocuklarının neden öğrenemediklerini anlamak için, norm kümeleriyle uyuşmayan ve kültürel uyarlanması yapılmamış zeka testleri uygulanmış ve çocuklar yanlış etiketlenerek, ayrı özel eğitim ortamlarına gönderilmişlerdi. Oysa göçmen çocuklarının başarılı olamamalarının nedenleri, yabancı dil öğrenmelerindeki yetersizlikleri, kültürel farklılıkları ve akranları gibi okul öncesi eğitim fırsatlarından yararlanamamalarıydı.

1970’li yılların başında ayrı özel okullara ve sınıflara kaydedilen öğrencilerin sayısında artış olmuş, bu durum yasal haklarını öğrenen ebeveynlerin ve uzmanların dikkatini çekmiştir. Bunun üzerine uzmanlar ve ebeveynler, A.B.D. Anayasası’nın 14 üncü değişikliğinde yer alan “herkesin eşit olduğu” hükmünden yararlanarak, çocuklarının özel okullarda yeterli eğitim alamadığını görmüş ve kaynaştırma eğitimini zorlayarak, bazı eyalet yasalarına özel gereksinimli kişilerin, eşit eğitimden yararlanmalarını sağlayan koruyucu hükümler koydurmuşlardır.

1970’li yılların ortalarına kadar siyasi otoritenin varlığında, engellilere eşit eğitim fırsatı verilmediğini destekler nitelikteki kazanılan davalarla, uygun eğitim ve en az sınırlandırıcı eğitim ortamı tartışılmıştır. Bu tartışmalar yetersizliği olan bireylerin akranlarıyla birlikte eğitiminin daha az maliyete neden olduğunu ve yetersizliği olan öğrencilerin, birlikte eğitim ortamlarında daha fazla amaç gerçekleştirebildiğini ortaya çıkarmıştır. Bunun sonucunda tanılama sürecinin, yetersizliği değerlendirdiği, yetersizliği olan bireylerin akranlarıyla birlikte eğitimini engellediği, zeka ve standartlaştırılmış bağıl testlerin ayırımcı özellikte olduğu sorgulanmıştır. Daha sonra ise, informal testlerden yararlanma yoluna gidilmiştir.

Sonuç olarak; Azınlıklar ve yetersizliği olan bireylerin eğitimlerindeki yetersizlikle, eğitimin maliyeti hakkındaki tartışmalar, bilim adamlarının yetersizliği olan bireylerle ilgili yaptığı uzun dönemli araştırmaların sonuçları, aileler ve engelliler için kurulmuş olan sivil toplum örgütlerinin baskıları sonucu, 1975 yılı Kasım ayında, bütün yetersizliği olan bireylerin parasız olarak en az sınırlayıcı eğitim ortamlarında eğitim almasını sağlayan, Public Law 94-142 kongre tarafından kabul edilmiştir. PL 94-142 de yetersizliği olan öğrencilere uygun formal eğitimin sağlanmasına ışık tutan altı ilke vardır. Bu ilkeler, hiçbir yetersizliği olan bireyin eğitim hakkından yoksun bırakılmaması, kültürel ayrıma yol açmayan, bireyin kendi dilinde hazırlanmış ve birden fazla ölçü aracıyla değerlendirme, B.E.P. geliştirme, en az sınırlandırıcı eğitim ortamına yerleştirme, eğitim sürecindeki aşamaların kanuna uygun olması ve eğitim sürecine ebeveynlerin katılımıdır. Bu altı ilkeden biri olan, B.E.P'larının hazırlanması ilkesiyle birlikte, A.B.D’de B.E.P. ortaya çıkmıştır. Özel eğitime ve/veya ilgili hizmetlere gereksinim duyan her bir zihinsel engelli çocuk için B.E.P’ı hazırlanması zorunlu hale getirilmiştir.

Ülkemizde 1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı K. H Ülkemizde 1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı K.H.K'nin de, bireylerin arasında fark gözetmeyen bir değerlendirme ve tüm yetersizliği olan bireyler için B.E.P. hazırlanmasını zorunlu hale getirmesi nedeniyle, ***A.B.D'deki PL 94-142'den esinlenerek geliştirildiği izlenimi edinilmektedir (Özyürek 1997).

BİREYSELLEŞTİRME: Bireylerin yapabildiklerine dayalı olarak eğitim verilmesidir. Bireyselleştirme birlikte eğitim ya da bire bir eğitim değildir. Bireyselleştirme bireylerin yapabildiklerine göre amaçları, muhtevayı ve yöntemi düzenlemektir. Bireyselleştirme, mevcut merkezi eğitimle gelen programı varolan hedefleri değiştirmeden bireylerin özelliklerine düzenlemektir. Bireyselleştirilmiş eğitim programları bireylerin gelişim seviyeleriyle paralellik gösterir niteliktedirler.

Eğitim Programların Bireyselleştirilmesinde; Bireylerin ve programların analizi yapılmalıdır. Birey analizi zeka testleriyle değil bireyin performansı alınarak yapılmalıdır. Bu ise öğretmen yapımı testler ya da gözlemler yoluyla gerçekleştirilebilir.

Eğitim programları bireyselleştirilerek etkili öğretim yapılmış olur ve ancak bu şekilde yetersizlikten etkilenmiş bireyler toplumda işlev gören bilgi ve becerilerle donanmış olarak toplumla bütünleşebilirler.

BEP GELİŞTİRME SÜRECİ Komite üyelerini oluşturma Performans düzeyini belirleme Yıllık amaçları ve kısa dönemli öğretimsel amaçları belirleme Amaçları değerlendirme Destek hizmetlerin sağlanması BEP'in uygunluğunda ve yerleştirme kararında komitenin hem fikir olması

B.E.P. süreci 1. Önerme 2. Eğitsel Değerlendirme 3. Gereksinimleri Tanımlama ve Öncellik Sırasına Koyma 4. Yıllık Amaçlar Koyma 5. Öngörülen Özel Eğitim Ve Destek Hizmetleri 6. Programa Yerleştirme 7. B.Ö.P. Desenleme, 8. İlerlemeleri Gözden Geçirme

B.E.P’nın Aşamaları: Aile ve öğretmen görüşmesi Kaba Değerlendirme Gereksinimlerin belirlenmesi Gereksinim Öncelikleri U.D.A K.D.A Ayrıntılı Değerlendirme Öğretimsel Amaçlar Öğretim Süreci (Öğretim yöntem,teknik ve materyalleri) İlerlemelerin gözden geçirilmesi Yeni Öğretim Amaçlarının Belirlenmesi

BEP'İN ÖĞRETMENLER AÇISINDAN YARARLARI BEP. Öğretmenler için kolayca ulaşılabilir ve geçerliliği olan bir veri kaynağıdır. Engelli çocuğa onun özel öğrenme ihtiyaçlarına uygun özel eğitim ve ilgili hizmetleri sağlayan bir çözüm aracıdır. Çocuğun amaçlar doğrultusunda ilerlemesini belirlemede değerlendirme aracı olarak kullanılır. Sınıf ortamı, sınıf dışından danışmanlarla ve diğer disiplinlerden kişilerle paylaşılarak sınıf öğretmeninin alternatifler geliştirmesi sağlanır. Bep günlük ders planının temelini oluşturur.

KABA DEĞERLENDİRME ***Öğrencilerin yapabildiklerini ve gereksinimlerini kısa sürede ve verimli bir şekilde belirlemek amacıyla aile görüşmesi, öğretmen görüşmesi ve kontrol listelerinden yararlanılır. Önceden eğitim ortamlarına yerleştirilmiş öğrencilerin kaba değerlendirmesinde; okul kayıtlarından, gözlemlerden, ve öğrencinin çalışma örneklerinden yararlanılabilir.

ÖĞRETMEN GÖRÜŞMESİ Öğretmen görüşmelerinin, gelişim ya da disiplin alanlarında öğrencinin yapabildikleriyle ilgili olarak genel bilgiler elde ederek, kontrol listesi hazırlama, öğrencinin davranışlarının kontrol edilmesiyle ilgili ipuçlarının belirlenmesi, öğretmenin öğrenciyle ilgili beklentilerinin belirlenmesi ya da bu amaçların bir kaçının bir arada olması gibi bir çok amacı olabilir.

Görüşmenin temel avantajı; görüşme yapılan kişi tarafından sağlanan bilginin, öğrencinin doğal ortamlardaki tipik düzeyini yansıtmasıdır. Ancak bunun yanında görüşmelerden elde edilen bilgilerin, doğrudan gözlemlerden daha az doğru olma olasılığı vardır.

KONTROL LİSTESİ HAZIRLAMA VE UYGULAMA Kontrol listeleri, yetersizliğin belirlenmesinin (taramanın) yanı sıra öğrencinin gelişim ya da disiplin alanlarında yapabildiklerinin belirlenmesi amacıyla da kullanılır. Kontrol listeleri bir çok gelişim ya da disiplin alanında öğrencinin yapabildikleri hakkında bilgi sağlar. Kontrol listeleri hazırlanırken beceriler kolaydan zora doğru sıralandığından, öğretilecek bir sonraki becerinin ya da gereksinimlerin neler olduğunun ortaya çıkmasını sağlar.

Kontrol listelerinde değerlendirilecek davranışlar ya da özellikler, öğrencinin düzeyini ortaya çıkaracak davranışları ya da özellikleri içermelidir. Bu davranışlar ya da özellikler kolaydan zora (basitten karmaşığa) doğru sıralanmalıdır. Kontrol listelerindeki maddelerin ölçümlenmesi sırasında kullanılacak araçlar öğrencilerin yaşları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.

EĞİTSEL GEREKSİNİMLER VE ÖNCELİKLERİN BELİRLENMESİ Öğrencilerin yerleştirilmiş olduğu programlarda mevcut gelişim ya da disiplin alanlarındaki gereksinimlerinin karşılanabilmesi için, programlarda uyarlamalar yapılmasına hizmet edecek, eğitsel gereksinimleri ve bu gereksinimlerin öncelikleri belirlenir. Öğrencinin gelişim ya da disiplin alanında göstermiş olduğu performans düzeyinin belirlenmesinden sonra, bu performans düzeyleri öğrencinin akranlarının yapabildikleri ve mevcut program göz önünde bulundurularak değerlendirmeye alınır.

Öğrencinin performans düzeyinde akranlarından ya da mevcut programdan geri olduğu basamaklar öğrencinin gereksinimleridir. Bu gereksinimlerin belirlenmesinden sonra, öğrencinin mevcut programda en geride yer alan basamakları öncelikli gereksinimleri olarak ele alınır. *** Ancak, öncelikli gereksimler belirlenirken öğrencinin yaşı ve kazandırılacak beceri basamağının bağımsız yaşam becerilerine etkisi dikkate alınarak önceliklere karar verilmelidir.

Uzun Dönemli ve Kısa Dönemli Amaçların Oluşturulması Uzun dönemli amaç, mevcut programda yer alan ve öğrencinin gereksinimi olan gelişim ya da disiplin alanında bir dönemde, bir ünite sonunda ya da yıl sonunda gerçekleştirebileceği kapsamdaki amaçlardır Uzun dönemli amaçlar belirlenirken bireyin, geçmiş başarısı, mevcut performans düzeyi, amaçların uygulanabilirliğini, programda öğretime ayrılan zaman miktarını ve gereksim duyduğu alanlardaki önceliklerini göz önünde bulundurmak gerekmektedir (Strickland ve Turnbull, 1990).

Uzun dönemli amaç belirlendikten sonra, kavram ve beceri analizi yapılarak, bireyin daha kısa sürede gerçekleştirebileceği alt amaçlar (kısa dönemli amaçlar) oluşturulur. Bireyin performans düzeyine ulaşılınca analize son verilir. Amaçlar tekrar kolaydan zora sıraya konulur.

Ayrıntılı Değerlendirme Öğrencinin giriş davranışlarının belirlenebilmesi amacıyla, mevcut derslerde belirlenen gereksinimlerinde ayrıntılı değerlendirme yapılmaktadır. Ayrıntılı değerlendirme gereksinim önceliklerinin sırası dikkate alınarak yapılır.

Ayrıntılı değerlendirme, ayrıntılı ölçü araçlarının hazırlanmasını ve uygulanmasını gerektirir. Ayrıntılı ölçü araçlarının uygulanması sonucunda, öğrencinin gereksinim alanlarındaki giriş davranışları ortaya çıkar ve bu giriş davranışlarına göre öğretim amaçları yazılır.

Ayrıntılı Ölçü Araçlarının Hazırlanması ve Uygulanması Öğrencinin gereksinim önceliklerinde yer alan gelişim ya da disiplin alanlarında, öğretimin yapılacağı basamağı belirlemek amacıyla ayrıntılı ölçü araçları hazırlanmaktadır. Ayrıntılı ölçü araçları, öğretmen yapımı ölçü araçlarından oluşmaktadır. Bu testler önceden karar verilen bir ölçüte göre geliştirilirler ve ölçüt bağımlı testler olarak nitelendirilirler.

Ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğrencilerin kavram ve becerilere sahip olma düzeyini vererek, ölçülecek olan içeriği gerçekleştirme durumuna göre değerlendirmeye hizmet eder. Bu tür ölçü araçlarıyla öğrencinin kavram ve becerilerde yapabildikleri, akranlarıyla kıyaslanmadan bağımsız olarak değerlendirilmektedir

Hazırlanan ayrıntılı ölçü araçları bireysel olarak her bir öğrenciye uygulandıktan sonra öğrencilerin kavram ve becerideki mevcut giriş davranışları ortaya çıkmaktadır. Öğretime başlama açısından öğrencinin ayrıntılı değerlendirmeden sonraki yapamadığı kavram ve beceri basamakları öğretim için giriş davranışlarıdır. Öğrencilerin gereksinim alanlarındaki ya da disiplin alanlarındaki konularda giriş davranışları belirlendikten sonra öğretim amaçları yazılabilir.

Öğretim Amaçlarının Yazılması B.Ö.P’da öğrenci için belirlenen giriş davranışları, öğretimsel amaç ifadeleri olarak yazılır. Öğretimsel amaçlar, davranışsal amaç niteliğinde, öğrencinin hangi davranışı, hangi durum ve koşullarda ve hangi düzeyde yapacağını ifade eden gözlenebilir ve ölçülebilir terimlerle yani davranışsal amaç şeklinde yazılmalıdır.

Öğretim Planı Öğretim planı, öğrenci için belirlenen kısa dönemli amaçların gerçekleştirilmesi amacıyla desenlenir. Öğretim planlarının içeriğini, öğretim amacı ve öğretim amaçlarının gerçekleştirilmesinde kullanılacak öğretim süreci oluşturur.

Öğretim Sürecinin Belirlenmesi Öğretim amaçlarının gerçekleştirilmesi amacıyla öğretim süreci oluşturulur. Öğretim süreci, öğretim yöntem ve araçlarından oluşur.

B.Ö.P’nın Değerlendirilmesi ve Sonraki Öğretim Amaçlarının Belirlenmesi Öğrencinin öğretim süresince ve öğretim sonunda sürekli olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, B.Ö.P’larında yer alan öğretim amaçlarının öğretimi, belirlenen süre içerisinde tamamlandıktan sonra, B.Ö.P’nda belirlenmiş olan öğretim amaçlarının ne kadarının öğrencilerde gerçekleştiği ölçümleme araçlarından yararlanılarak belirlenir. Öğretmenler, öğrencilerinin B.Ö.P’da yer alan her bir amaçla ilgili olarak ilerleme değerlendirmesini yapmalıdır.

İlerlemelerin değerlendirilmesiyle, öğrencilerin gerçekleştirdiği öğretimsel amaçlara göre ve önceden belirlenmiş kısa dönemli amaçların sırasına uygun yeni öğretimsel amaçlar belirlenir.