GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM Ülkemizde ortalama yaşam süresi 1960’da 48 yıl iken 2010’da 72 yıla ulaşmıştır 2000 2025 yılında nüfusumuzun % 10’nun 65 yaş üzerinde, 2050 yılında nüfusumuzun %22’ sinin 65 yaş üzerinde olacağı tahmin edilmektedir 2050

Yaşlılık dönemi hastalıkları: 1. Depresyon (%32) 2. Kalp ve damar hastalıkları (%22.4) 3. Demans ve deliryum (%14) 3

DEMANS: Demans A.B.D.’ de ölüm nedenleri arasında 4. sıradadır. Demansın yarattığı sakatlığın ağırlığı, spinal kord hasarı ve son dönem kanser hastalarının ardından 3. sırada yer almaktadır. Ülkemizde 2050 yılında yaklaşık 2,3 milyon demans hastası olması beklenmektedir 4

santral sinir sisteminin progresif, dejeneratif hastalığıdır. DEMANS Hastanın sosyal ve mesleki yaşantısını etkileyecek ve eski yaşantısına göre gerilemeye yol açacak derecede öğrenme, bellek,oryantasyon,dil fonksiyonları ve kişilik gibi mental fonksiyonların bozulması ile karakterize, santral sinir sisteminin progresif, dejeneratif hastalığıdır.

DEMANS: Yaşla birlikte hem insidansı hem prevelansı artmaktadır. Tüm demans nedenleri için insidans yılda 75/100 000’dır. Alzheimer Hastalığı prevalansı 65 yaşında %10,3 iken, 65-85 yaşları arasında hastalık prevalansı her 5 yılda bir 2 kat artarak 80 yaşın üzerinde %47’ye ulaşmaktadır.

DEMANS: 2001 yılında yapılan bir çalışmada kabaca Dünya’da 24,3 milyon demans hastası olduğu ve her yıl 4,6 milyon yeni vaka eklendiği saptanmıştır. Bu rakamlar her 7 saniye de bir yeni vaka eklendiği anlamına gelmektedir.

DEMANSLI HASTA SAYISI 2001 yılında dünya üzerinde 24 milyon olarak tahmin edilen demanslı hasta sayısının eğer tedavi ve önleme konusunda büyük bir gelişme olmazsa 2050 yılında 81 milyona yükselmesi beklenmektedir.

Hastalarımızı Demans Sendromundan koruyabilir miyiz?

DEMANSIN SINIFLANDIRILMASI Primer Sekonder ( Tedavi edilebilir) Alzheimer Hastalığı (%50-80) Depresyon Fronto-Temperol Demans Vasküler demans (%10-25) Lewy Cisimcikli Demans İlaç, toksinler,alkol Kafa içi yer kaplayan oluşumlar Normal basınçlı hidrosefali İnfeksiyonlar (Sifiliz, memenjitler, ensefalitler vb.) Metabolik bozukluklar (Hipotiroidi, renal hastalıklar, karaciğer yetmezliği …) Beslenme bozuklukları-Vitamin yetmezlikleri (B1, B12, Folik asit yet.) Otoimmun Has (MS, Behçet has.) Depresyon,hipotiroidi, enfeksiyonlar,kafa içi yer kaplayan lezyonlar tedavi edilebilir. Vasküler demanslar önlenebilir.

VASKÜLER DEMANS Alzheimer Hastalığından sonra en sık demans nedenidir. Serebrovasküler (kanama,ateroskleroz, hipoksi vb.) olaylar sonucu gelişir. Hipertansiyon, diyabet, sigara ve kolesterol yüksekliği gibi aterosklerotik etkenler risk faktörleridir. Bu risk faktörlerine karşı yapılan birincil koruma demans gelişimine karşı da koruyucu olacaktır.

DEPRESYON Yaşlılık döneminde en sık görülen hastalıktır. (%32) Yaşlı bireylerde depresyon varlığı demans riskini iki katına çıkarmaktadır.

DEMANSIN SINIFLANDIRILMASI Primer Alzheimer Hastalığı (%50-80) Fronto-Temperol Demans Lewy Cisimcikli Demans Depresyon,hipotiroidi, enfeksiyonlar,kafa içi yer kaplayan lezyonlar tedavi edilebilir. Vasküler demanslar önlenebilir.

ALZHEİMER HASTALIĞI RİSK FAKTÖRLERİ Cinsiyet Yaşlanma Sigara Alkolizm Depresyon Kafa travması / bilinç kaybı Düşük eğitim düzey Vasküler risk faktörleri

Vasküler risk faktörleri Ateroskleroz İnme Diabetes mellitus Kolesterol yüksekliği Diyette yağ alımı ApoE4 є4 Serum homosistein yüksekliği Hipertansiyon Metabolik sendrom Obesite İnflamasyon

Yapılan çalışmalarda yaş, ırk, cinsiyet ve eğitimden bağımsız olarak orta yaşlardaki vasküler risk faktörlerinin demans riskini artırdığı kanıtlanmıştır. Sigara, Hipertansiyon, Yüksek kolesterol, Diabet demans gelişme riskini %20-40 oranında artırmaktadır.

Orta yaş döneminde vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi ve tedavisi, Alzheimer Hastalığı riskini azaltacaktır. Alzheimer Hastalığının gelişiminin 5 yıl ertelenmesi hastalık prevelansını % 50 azaltacaktır olmazsa 2050 yılında 81 milyona yükselmesi beklenmektedir. 17

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi

Vasküler risk faktörleri Ateroskleroz İnme Diabetes mellitus Kolesterol yüksekliği Diyette yağ alımı ApoE4 є4 Serum homosistein yüksekliği Hipertansiyon Metabolik sendrom Obesite İnflamasyon

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması Sosyal desteğin sağlanması

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması Sosyal desteğin sağlanması Yeterli süre uyunması

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması Sosyal desteğin sağlanması Yeterli süre uyunması Dengeli beslenme

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması Sosyal desteğin sağlanması Yeterli süre uyunması Dengeli beslenme Satranç,briç ya da kognitif aktiviteyi canlı tutacak hobiler

DEMANS RİSKİNİ AZALTMAK Orta yaşlarda vasküler risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve tedavisi Sigaranın bırakılması Destekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerin oluşturulması Sosyal desteğin sağlanması Yeterli süre uyunması Dengeli beslenme Satranç,briç ya da kognitif aktiviteyi canlı tutacak hobiler Düzenli egzersiz

DEMANSI ERKEN TANIRSAK Sekonder demansa neden olan hastalıkları belirler ve tedavi edebiliriz. Demansda erken başlanan tedavi daha başarılıdır. Hastamızın bilişsel ve fonksiyonel yetilerini daha uzun süre koruyabiliriz. Hastanın ve ailesinin hayatlarını planlamaları sağlanabilir. Sağlık giderlerinde azalma sağlanabilir

tedavi aldığı sonucuna ulaşılmıştır. 2008 yılında GATA’ da yapılan bir çalışmada ülkemizde yaklaşık 250 000 hasta olduğu hesaplanmış, bu hastaların 10000 (%4)inin tedavi aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Sessİz epİdemİ

TANISI KONMAMIŞ DEMANS HASTALARI İLE EN ÇOK BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLERİ KARŞILAŞMAKTADIR Ekim 2011’de Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür Yrd. Halil Ekinci: “Ülkede tüm muayene sayıları içinde yüzde 48 lik dilim Aile hekimlerine aittir,Aile hekimlerinin ise tüm hekimler içindeki oranı yüzde 20 dir.bu ne demek,biz muayene hizmetlerinin yarısını,yüzde 20 lik hekim dilimi ile vermekteyiz. Bu da Aile hekimlerinin sahada çok önemli bir iş çıkarmakta olduklarını göstermektedir.”

DEMANS HASTALARININ ERKEN TANISINI SAĞLAYABİLECEK KURUM BİRİNCİ BASAMAKTIR Birinci basamakta hekim ve diğer sağlık personeli ile iletişim kurmak daha kolaydır ve sürekliliği sağlanabilir. Birinci basamağa başvuran bireyler bütüncül bir yaklaşım içinde değerlendirilir. Bu nedenle olası bir hastalığın erken tanısı daha kolaydır. Birinci basamakta gerektiğinde bir üst kuruma sevk daha kolaydır ve takibi yapılabilir.

DEMANS TANISI ALMIŞ HASTALARA TAKİPTE NE YAPABİLİRİZ? Anamnez, Fizik muayene Mini mental test, Saat çizme testi, Geriatrik depresyon skalası

. Saat Çizme Testi

Araya giren diğer hastalıklar veya ani kötüleşmeler olursa, Hasta takiplerinde; Araya giren diğer hastalıklar veya ani kötüleşmeler olursa, Kontrol edilemeyen davranışsal ve psikiyatrik belirtiler eklenirse, Hasta yakını / bakım veren ile ilgili sorunların artması halinde hastamızın yeniden değerlendirilmesini sağlamalıyız.

Hastalığın ileri evrelerinde hasta fiziksel ve ruhsal açıdan tamamen başkalarına bağımlı biri haline gelir.

ÖNERİLER: Hastaların bulunduğu çevrede ve eşyalarda çok fazla değişiklik yapmamak, Basit cümlelerle, sakin azarlamadan konuşmak, Yemeğini aynı saatte ve aynı odada vermek, Gününün aktif geçmesini sağlayarak (yürüyüş, ev işleri gb.), gündüzleri uyutmayıp, gece aynı saatte yatağa girmesini sağlamak, Televizyonda şiddet sahnelerini izlemesi engellemek, Yatak yaralarının oluşmaması için sık sık pozisyon değiştirilmesi

Tanı almış hastaların yaşam kalitesi korumak önemlidir Tanı almış hastaların yaşam kalitesi korumak önemlidir. Bunun içinde hastaya bakan kişilere eğitim vermek gerekmektedir. Hasta yakınları ve hastanın bakımını üstlenen bireyler depresyon ve anksiyete bozukluğu açısından risk altındadır. Bu kişiler de belli aralıklarla kontrol edilmeli ve tedavi süreçleri planlanmalıdır.

SONUÇ Koruyucu sağlık hizmetlerini ön planda tutarak demansı önleyebiliriz, Yaşlı hastaları değerlendirerek vakaları mümkün olduğunca erken fark edebiliriz, Tanısı konmuş hastaların ve yakınlarının yaşam kalitesini artırabiliriz.

TEŞEKKÜRLER…