2. KALITIM Hazırlayan Gökçe FORTACI www.gokcefortaci.com

KAZANIM 2.1 Gözlemleri sonucunda kendisi ile anne-babası arasındaki benzerlik ve farklılıkları karşılaştırır 2.2 Yavruların anne-babaya benzediği, ama aynısı olmadığı çıkarımını yapar

Ailelerine benzeyen ünlüler

Anne ve babamıza baktığımızda bazı özeliklerimizin benzediğini fakat tamamıyla onlara benzemediğimizi farketmişsinizdir

Onlara tıpatıp benzemememizin nedeni kromozomların yarısını anneden yarısını babadan almış olmamızdır

Meryl Streep Mamie Gummer

Melanie Griffith Dakota Johnson 

Gwyneth Paltrow Blythe Danner  

Demi Moore - Rumer Willis

Hatta bırakın anne babaya tamamen benzemeyi ,bazen kardeşler bile birbirine tam olarak benzemiyor.. ( Tek yumurta ikizleri hariç )

Benzemeyen kardeşler Kıvanç T. ve abisi..

Tarkan ve abisi..

Canlıların farklı olması değişik karakterlere sahip olmalarıyla ilgilidir. Örneğin, saç şeklinin kıvırcık ya da düz olması, göz renginin yeşil ya da kahverengi olması gibi.

Neden anne ve babamıza tıpatıp benzemiyoruz sorusu yıllarca bilim insanlarını araştırmaya iten bir soru olmuştur. Bu soruya yanıt arayandan biri de MENDEL’dir.

Mendel yaptığı bazı deneylerle kalıtsal özelliklerin nesilden nesile aktarıldığını keşfetti. Mendel, kalıtımla ilgili olan ve 7 yıl süren çalışmalarını bezelyeler üzerinde yapmıştır

Mendel’in deneylerinde bezelyeleri kullanmasının nedeni Çabuk döl vermeleri (Yılda birkaç kez ürün verebilir) Yetiştirilmesinin kolay olması Dişi ve erkek organın aynı çiçekte olması Bezelyelerdeki dişi ve erkek organlarının taç yapraklar ile sarılı olması( Bu nedenle yabancı tozlaşma yapmaz. )

Çok çeşitli özelliklere sahip olmaları ( yuvarlak-buruşuk tohum, sarı-yeşil tohum, mor- beyaz çiçekli bezelye gibi )

Mendel’in Çalışmaları Mendel uzun bezelye ile kısa bezelyelerin saf döllerini tozlaştırdığında birinci kuşağın tümünde uzun bezelyeler elde etti

Birinci kuşakta elde ettiği bezelyeleri kendi aralarında tozlaştırdığında ise oluşan bezelyelerin ¾’ ünün uzun , ¼ ‘ünün ise kısa olduğunu gördü.

Mendel, mor çiçekli bezelye ile beyaz çiçekli bezelyelerin saf döllerini tozlaştırdığında, birinci kuşağın MOR çiçekli, ikinci kuşağın ise BEYAZ renkli olduğunu görmüştür

Çaprazlanan bezelyelerin MOR çiçekli olmasına rağmen ikinci kuşakta BEYAZ çiçekli bezelyelerin çıkmasını gösterek, farklı özelliklerin 1. kuşaktan 2. kuşağa nasıl aktarıldığını göstermiş ve kalıtımın ilkelerini keşfetmiştir.

2.5 Fenotip ve genotip arasındaki ilişkiyi kavrar. Kazanımlar: 2.4 Gen kavramı hakkında bilgi toplayarak baskın ve çekinik genleri fark eder. 2.5 Fenotip ve genotip arasındaki ilişkiyi kavrar.

Kalıtımla ile ilgili kavramlar BASKIN GEN & ÇEKİNİK GEN Bu iki kavramı tanıtırken ÇOCUKLAR DUYMASIN isimli diziden örnekler vereceğiz

Çocuklar Duymasın Dominant Teyze : BÜYÜK HARF Selami : küçük harf

AA, BB,CC, DD, EE Baskın GEN ( Dominant) İlk kuşakta kendi özelliklerinin ortaya çıkmasına neden olan genler BASKIN genlerdir. Örnek: Bir ortamda iki Gönül karakteri bir arada olsa (yani AA , BB gibi), o odada sadece onların sözü geçer. Yani BASKIN KARAKTERLER onlar olur.. AA, BB,CC, DD, EE

Ortamda Gönül ve Selami bir arada olsa (Aa, Bb gibi) yine sözünü geçiren taraf GÖNÜL olur. Yani BASKIN karakter GÖNÜL’dür yine… Aa, Bb, Cc, Dd, Ee

Özetle aşağıdaki 2 durum BASKIN GENLERİ örnekler İki harfin de büyük yazılması (AA, BB,CC) Bir harfin büyük bir harfin de küçük yazılması (Aa, Bb, Cc)

Örnek : A a Aa - Baskın

B b Bb - BASKIN

Cc - BASKIN

Dd – Baskın

Ee (BASKIN)

Çekinik Gen ( Resesif) Baskın genle birlikte bulunduğu zaman kendi özelliğini gösteremeyen genler çekinik genlerdir Küçük harfle gösterilir. Sadece iki küçük harf yanyana geldiğinde ÇEKİNİK karakteri ortaya çıkar aa, bb, cc, dd, ee

bb - Çekinik

Bu sefer cevaplar sizden çocuklar.. …… ……. (Baskın ? Çekinik? )

?

?

?

Siyah saç sarı saça baskındır

Kıvırcık saç düz saça baskındır

Ayrık kulak memesi baskın

Dil yuvarlayabilme özelliği baskın

Koyu renk göz açık renge baskın

Esmer ten beyaz tene baskın

Uzun kirpik kısa kirpiğe baskındır

ALEL GEN  Canlıların sahip olduğu her bir karakter (özellik) için biri anneden diğeri babadan gelen her bir gene alel gen denir.

Homozigot –Arı- Saf AA, BB, cc, DD, EE, ff ….. Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de aynı olması durumudur. AA, BB, cc, DD, EE, ff …..

Heterezigot - Melez Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de farklı olması yani alel genlerin birinin baskın, birinin çekinik olması durumudur.  Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff

Örneğin; Defne Joy Foster’in Annesi Türk, babası ise Amerikalı bir askerdir. Bu örneği Melez döle (heterezigot) benzetebiliriz. Çünkü Defne Joy Foster da MELEZdi.

Zenci bebek Melez bebek

Zenci manken Melez manken

Fenotip – Genotip Fenotip :Canlının dış görünüşüdür. Genotip: Bir canlının sahip olduğu genlerin toplamıdır.Genotip sembollerle (harflerle) gösterilir.

Örneğin; Kahverengi Gözlü veya Yeşil Gözlü olmak fenotipi belirtir. Kahverengi gözlü bir insanın KK veya Kk , Yeşil gözlü bir insanın kk'sı onun genotipini belirler.