International Economics: Theory and Policy, Sixth Edition Bolum 2 Ricardo Modeli: Isgucu Uretkenligi ve Karsilastirmali Ustunlukler Prepared by Bahattin Buyuksahin International Economics: Theory and Policy, Sixth Edition by Paul R. Krugman and Maurice Obstfeld

Bolum Konulari Giris Karsilastirmali Ustunlukler Kavrami Tek Faktorlu Bir Ekonomi Tek Faktorlu bir Dunyada Ticaret Karsilastirmali Ustunluk Konusundaki Yanlis Anlamalar Cok Malli bir Ortamda Karsilastirmali Ustunluk Tasima Maliyetlerinin ve Ticareti Yapilmayan Mallarin Analize Eklenmesi Ricardo Modeli ile ilgili Ampirik Bulgular Ozet Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giris Ulkeler arasi ticaret ve bu ticaretten kazanc iki temel nedenle aciklanabilir: Ulkeler faktor donanimlari (emek, sermaye, toprak,iklim) ve teknonojik acidan birbirlerinden farklidir. Uretim etkinliklerinde olcek yararlarinin elde edilebilmesi icinde ulkeler arasi ticaret yapilir. Olcege gore getiri ile olcegin verimi arasindaki fark nedir? Ricardo modeli ulkeler arasi teknolojik farka dayanan bir modeldir. Modelde, teknolojik farkliliklar isgucu uretkenligi arasindaki farkliliklar olarak karsimiza cikmaktadir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Sevgililer gununde cicege olan talep 10 milyon artmaktadir. Kisin ABD’de cicek uretmek zordur. Isitilmis seralar kullanilmak zorundadir. Enerji, sermaye ve emegin maliyeti yuksektir. Cicek uretiminde kullanilan kaynaklar baska mallarin, ornegin bilgisayar, uretiminde kullanilabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Firsat Maliyeti Cicegin bilgisayar cinsinden firsat maliyeti belirli sayidaki cicegi uretmek icin kullanilan kaynaklarla uretilebilecek olan bilgisayar miktaridir. Karsilastirmali Ustunluk Eger bir mali uretmenin firsat maliyeti (bir baska mal cinsinden) bir ulkede diger bir ulkeye gore dusukse, o ulke o malin uretiminde karsilastirmali ustunluge sahiptir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Varsayalim ki ABD’de 10 milyon cicek uretmek icin kullanilan kaynaklarla 100000 adet bilgisayar uretilebilir. Varsayalim ki Meksika’da 10 milyon cicek uretmek icin kullanilan kaynaklarla 30000 adet bilgisayar uretilebilir. Bu ornek Meksika’li iscilerin ABD iscilerinden daha az uretken oldugunu varsaymaktadir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Eger her ulke firsat maliyetinin dusuk oldugu mal uretiminde uzmanlasirlarsa, ticaret her ulke icin yararli olabilir. Meksika’da cicegin alternatif maliyeti dusuktur. ABD’de ise bilgisayarin firsat maliyeti dusuktur. Ticaretin yarari, cicek ve bilgisayar uretiminde iki ulkede meydana gelecek degismeleri dusunerek gorulebilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Table 2-1: Uretimde meydana gelecek degisme Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Table 2-1: Uretimde meydana gelecek degisme Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk Kavrami Tablo 2.1’deki ornek karsilastirmali ustunluk kavramini gostermektedir: Eger her bir ulke karsilastirmali ustunluge sahip oldugu mali ihrac ederse, ilke olarak butun ulkeler ticaretten kazancli cikar. Karsilastirmali Ustunlugu ne belirler? Bu soruya cevap vermek ulkelerarasi farkliliklarin nasil ticaretin paternini nasil belirledigini anlamizda bize yardimci olacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi Varsayalim ki Bizim Ulke dedigimiz bir ekonomiyi inceliyoruz. Bu ekonomide: Isgucu (emek) bu ekonomideki tek uretim faktorudur. Sadece iki mal (peynir ve sarap) uretilmektedir. Isgucu arzi sabittir. Emegin uretkenligi iki malda da sabittir. Butun piyasalarda tam rekabet vardir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi Sabit emek uretkenligi birim emek gereksinmesi ile karakterize edilmektedir: Birim emek gereksinmesi 1 birim mali uretmek icin gerekli isgucu saatini gostermektedir. aLS sarap uretimindeki birim emek gereksinmesini gostersin (yani eger aLS = 2 ise, 1 gallon sarabi uretmek icin 2 isgucu saatine ihtiyac vardir. aLP peynir uretimindeki birim emek gereksinmesini gostersin (yani eger aLC = 1 ise, 1 pound peyniri uretmek icin 1 isgucu saatine ihtiyacvardir. Ekonominin toplam emek arzini (toplam kaynaklari) L ile gosterelim ( yani eger L = 120 ise, bu ekonominin toplam emek arzi 120 isgucu saatidir, veya 120 iscidir). Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi Uretim Olanaklari Uretim olanaklari siniri (PPF) herhangi bir [sarap] uretim miktari verildiginde uretilebilecek encok [peynir] miktarini ve tersini gosterir. Bizim ekonominin uretim olanagi siniri asagidaki denklemle verilmektedir: aLPQP + aLSQS = L (2-1) Onceki ornegimize gore, uretim olanagi siniri: QC + 2QW = 120 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Figure 2-1: Bizim Ulkenin Uretim Olanagi Siniri Bir Tek-Faktor Ekonomisi Figure 2-1: Bizim Ulkenin Uretim Olanagi Siniri Bizim Ulke sarap uretimi, QS, gallons Bizim Ulke Peynir uretimi, QP, pounds Egimin mutlak degeri peynirin sarap ifadesiyle firsat maliyetine esittir. F P L/aLS L/aLP Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi Nispi fiyatlar ve Arz Her bir malin uretilecek miktarlari fiyatlar tarafindan belirlenecektir. Peynirin sarap cinsinden nispi fiyati 1 birim peynir karsiliginda alinabilecek sarap miktarini gosterir. Nispi fiyatlara ornekler: Eger bir kutu Cola’nin fiyati $0.5 ise, Cola’nin nispi fiyati 1 birim kola ile alabileceginiz Dolaar miktaridir ki, bu da yine $0.5. Ote yandan Dolar’in Kola cinsinden nispi fiyati 2 kutu Cola’dir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi PP ve PS , sirasiyla peynirin ve sarabin fiyati olsun. wS ve wP ise sirasiyla sarap ve peynir sektorundeki ucretler olsun. Tam rekabet kosullari altinda, negatif olamayn kar kosulu sunlari gerektirecektir: Eger PS / as< wS ise QS=0 Eger PS / aS = wS ise QW>0 Eger PP / aP < wP ise QP =0 Eger PP / aP = wP QP>0 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Bir Tek-Faktor Ekonomisi Yukaridaki iliskilere gore, eger peynirin nispi fiyati (PP / PS ) firsat maliyetinden (aLP / aLS) buyukse, ekonomi peynir uretiminde uzmanlasir. Ticaretin yoklugunda, her iki malda uretileceginden re PP / PS = aLP /aLS olacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Modelin varsayimlari: Dunyada iki ulke var (Bizim Ulke ve Yabanci Ulke). Her bir ulke iki mal (peynir ve sarap) uretmektedir. Tek uretim faktoru emektir. Her bir ulkede emegin arzi sabittir. Her bir malda emegin uretkenligi sabittir. Isgucu ulkeler arasinda hareket edemez . Butun piyasalarda tam rekabet vardir. * ile gosterilen degiskenler Yabanci Ulke degiskenlerini gostermektedir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Mutlak Ustunluk Eger bir ulkenin bir mali uretmek icin birim emek gereksinmesi yabanci ulkedekinden dusukse, bu ulkenin o malin uretiminde mutlak ustunlugu var demektir. Varsayalim ki, aLP < a*LP ve aLS < a*LS Bu varsayim Bizim Ulkenin her iki malin uretiminde de mutlak ustunluge sahip oldugunu gosterir. Cunku Bizim Ulke iki malin uretiminde de Yabanci Ulkeye gore daha uretkendir. Bizim Ulke her iki malda da mutlak ustunluge sahip olsa dahi ticaret her iki ulke icinde fayda saglayabilir. Ticaretin paterni karsilastirmali ustunluk kavrami tarafindan belirlenecektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Karsilastirmali Ustunluk Varsayalim ki aLC /aLW < a*LC /a*LW (2-2) Bu varsayim peynirin sarap ifadesiyle firsat maliyetinin Bizim Ulke’de Yabanci Ulke’dekinden daha dusuk oldugunu ifade etmektedir. Baska bir deyisle, ticaretin yoklugunda, peynirin nispi fiyati Bizim Ulkede Yabanci Ulkedekinden daha dusuktur. Bizim Ulke peynir uretiminde karsilastirmali ustunluge sahiptir ve bu nedenle sarap karsiliginda Yabanci Ulkeye peynir ihrac edecektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Figure 2-2: Yabanci Ulkenin Uretim Olanaklari Siniri Yabanci Ulke Sarap uretimi, Q*S, (gallons) Yabanci Ulkenin peynir uretimi, Q*P , (pounds) F* P* L*/a*LW +1 L*/a*LC Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Ticaretten Sonra Nispi Fiyatin Belirlenmesi Ticaretten sonra nispi fiyati (yani, PC / PW) ne belirler? Bu soruya cevap verebilmek icin peynirin dunya nispi arz ve talebilini tanimlamak zorundayiz. Peynirin nispi arzi, her bir nispi fiyatta, her iki ulkenin toplam peynir uretiminin toplam sarap uretimine bolumune esittir, (QC + Q*C )/(QW + Q*W). Peynirin nispi talebide benzer bir kavramdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Figure 2-3: Dunya Nispi Arz ve Talebi Tek faktorlu bir dunyada ticaret Figure 2-3: Dunya Nispi Arz ve Talebi Peynirin nispi fiyati, PP/PW miktari, QP + Q*P QS + Q*S RD a*LC/a*LW RS 1 RD' 2 aLC/aLW Q' L/aLC L*/a*LW Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Ticaretten Kazanclar Eger ulkeler karsilastirmali ustunluge sahip olduklari malda uzmanlasirlarsa, ticaretten kazanc saglarlar. Bu kazanclari iki yol ile gosterebiliriz. Ilk olarak, ticareti dolayli bir uretim yolu olarak dusunebiliriz. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Ticaretten kazanclari gormenin ikinci yolu ticaretin her iki ulkedeki tuketimi nasil etkiledigini analiz etmektir. Tuketim olanaklari siniri herhangi bir malin tuketim miktari veri iken diger maldan tuketilebilecek encok miktari ve tersini gosterir. Ticaretin yoklugunda, tuketim olanaklari siniri ile uretim olanaklari siniri ile aynidir. Ticaret iki ulkeninde tuketim olanaklari sinirini genisletecektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Figure 2-4: Ticaretin tuketim olanaklarini genisletmesi Tek faktorlu bir dunyada ticaret Figure 2-4: Ticaretin tuketim olanaklarini genisletmesi Sarap miktari, Q*S Peynirin miktari, Q*P Sarap miktari, QS Peynirin miktari, QP T P* F* T* F P (a) Bizim Ulke (b) Yabanci Ulke Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Bir Sayisal Ornek Asagidaki tablo her iki ulkedeki teknolojiyi tanimlamaktadir.: Table 2-2: Birim Emek Gereksinmeleri Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Onceki ornege gore: aLC / aLW = 1/2 < a*LC / a*LW = 2 Dunya dengesinde, peynirin nispi fiyati bu degerlerin arasinda olmak zorundadir. Varsayalim ki. Pp/Pw = 1 yani 1 pound peynir ile 1 gallon sarap alabilirsiniz. Iki ulkede uzmanlasir ve de bundan kazanc saglarlar. Bizim Ulkeyi dusunelim; sarabi kendi uretebilir veya peynir uretip bu peyniri sarap karsiligi satabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Bizim Ulke 1 saatlik isgucunu kullanarak 1/aLS = 1/2 gallon sarap uretebilir (eger ticaret yapmiyorlarsa). Alternatif olarak, bu bir saati 1/aLC = 1 pound peynir uretmek icin kullanir, ve bu peyniriYabanci Ulkeye satarak 1 gallon sarap alabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Ticaretin yoklugunda, Yabanci Ulke 1 birim emegi kullanarak kendi teknolojisi ile 1/a*LP = 1/6 pound peynir uretebilir. Sarapta uzmanlasarak ve peynir karsiliginda Bizim Ulke ile ticaret yaparsa daha iyi olabilir mi? Ticaretin varliginda, Yabanci Ulke bu bir birim emegi kullanarak 1/a*LS = 1/3 gallon sarap uretebilir. Dunya nispi fiyati PS / PP = 1 oldugundan, yani 1 gallon sarap ile 1 pound peynir alinabilir, yani Yabanci Ulke bir birim emekle 1/3 lb peynir elde edebilir ki bu 1/6 lb peynirden daha yuksektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Nispi Ucretler Ulkelerarasinda teknolojik farkliliklar oldugu icin ticaret ulkelerarasindaki ucretleri esitlemeyecektir Iki malda da mutlak ustunluge sahip bir ulkede ticaret sonrasinda da yuksek ucretler (diger ulkeye gore ) olacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tek faktorlu bir dunyada ticaret Bu durumu onceki ornegimizle aciklayabiliriz: Varsayalim ki PP = $12 ve PS = $12. Bundan dolayi PP / PS = 1 olacaktir. Bizim Ulke ticaret sonrasinda peynir uretiminde uzmanlasacagindan, Bizim Ulkedeki ucret haddi (1/aLP)Pp = ( 1/1)$12 = $12. Ote yandan Yabanci Ulke sarap uretiminde uzmanlasacagindan, ucret haddi (1/a*LS) Ps = (1/3)$12 = $4. Bu nedenle Bizim Ulkenin nispi ucretleri $12/$4 = 3 olacaktir. Bu nedenle, mutlak ustunluge sahip olan ulke ticaret sonrasinda yuksek ucretlere sahip olacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk konusundaki yanlis anlamalar Uretkenlik ve Rekabet Gucu Efsane 1: Serbest ticaret, ancak ulkeniz uluslararasi rekabete karsi dayanabilecek ise yararlidir. Bu arguman ticaretin mutlak degil karsilastirmali ustunluge dayandigini gorememekten kaynaklanmaktadir.. Hakkaniyetsiz bir sekilde calistirilan emek Efsane 2: Uluslararasi rekabet dusuk ucretlere dayandigi zaman hakkaniyetsizdir ve oteki ulkelere zarar verir. Ornegimizde Yabanci Ulke dusuk ucretlere sahip olmasina ragmen her iki ulkede ticaretten kazanc saglamaktadir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk konusundaki yanlis anlamalar Esit olmayan mubadele 3. Efsane: Ticaret ucretlerin dusuk oldugu ulkelerde iscilerin aleyhinedir. Ticatretin yoklugunda bu isciler kendilerini daha kotu bir durumda bulurlar. Ihracat olanaklarini kisitlamak fakir insanlari fakirlige surekli olarak mahkum kilacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Karsilastirmali Ustunluk konusundaki yanlis anlamalar Table 2-3: Ucretlerdeki ve Birim Emek Gereksinmesindeki degismeler Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Cok malli ortamda Karsilastirmali Ustunluk Modeli Kurulusu Iki ulkede 1 den N ye kadar olan cok sayida mali tukettigi ve urettigini varsayalim, ve aL1/a * L1< aL2/a * L2<…………< aLN/a * LN olsun Nispi Ucretler ve uzmanlasma Ticaretin paterni sadece Bizim Ulkedeki ucretlerin Yabanci Ulkedeki ucretlere oranina baglidir. Mallar en ucuza uretildigi yerde uretilecektir. Ornegin, eger waLi < w*a*Li , veya a*Li/aLi > w/w* ise i malini Bizim Ulkede uretmek daha ucuzdur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Cok malli ortamda Karsilastirmali Ustunluk Table 2-4: Bizim Ulke ve Yabanci Ulkenin Birim emek Gereksinimi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Cok malli ortamda Karsilastirmali Ustunluk Hangi ulke hangi mali uretecektir? Bir ulke nispi uretkenliginin nispi ucretten daha yuksek oldugu mallarda maliyet ustunlugune sahiptir. Ornegin, eger w/w* = 3 ise , Bizim Ulke elma, muz ve havyar uretirken Yabanci Ulke sadece hurma ve borek uretecektir. Iki ulkede bu uzmanlasmadan kazancli cikacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Cok malli ortamda Karsilastirmali Ustunluk Cok-malli modelde nispi ucretin belirlenmesi Cok-malli ekonomide nispi ucretleri belirleyebilmek icin mallar olan nispi [turetilmis] talebe bakmak gerekecektir. Bizim Ulkenin ucret haddinin Yabanci Ulkenin ucret haddine orani arttiginda Bizim Ulkenin emegine olan nispi talep iki nedenle azalacaktir: - Bizim mallarimiz pahalilasacagindan dunya nispi talebi dusecek, bu nedenle emege talep de dusecektir. - Ucretler arttikca Bizim Ulkede daha az sayida mal cesidi uretilecektir ki bu da Bizim Ulkedeki emege olan talebi azaltacaktir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Cok malli ortamda Karsilastirmali Ustunluk Figure 2-5: Nispi Ucretlerin Belirlenmesi Nispi ucret haddi, w/w* Nispi emek miktari, L/L* RS 10 Elma RD 8 Muz 4 Havyar 3 2 Hurma 0.75 Borek Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Tasima maliyetlerinin ve ticareti yapilmayan mallarin analize katilmasi Gercekte uluslararasi ekonomide uzmanlasmanin nicin bu kadar asiri olmamasinin uc ana nedeni vardir: Birden fazla uretim faktorunun varligi uzmanlasmaya yonelik egilimi azaltir. Ulkeler bazen endustrilerini yabanci rekabet karsisinda korurlar. Mal ve hizmetleri tasimak pahali bir istir ve bu maliyetler ulkeleri belirli sektorlerde kendine yeterlilige yoneltmeye sevkeder. Tasima maliyetleri bazi mallarin ticaretinin yapilamamasini beraberinde getirir. Bazi durumlarda ise tasima imkansiz olabilir. Ornek: Berberin sac kesmesi ve otomobil tamiri gibi hizmetlerin uluslararasi ticareti yapilamaz. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Ricardo-vari model hakkinda ampirik kanitlar Figure 2-6: Uretkenlik ve Ihracat Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Ozet Burada ulkelerarasi farkliliklarin neden ticarete yol actigini ve bu ticaretten nasil kazancli ciktiklarini gosteren en basit ticaret modelini, Ricardo-vari modeli, inceledik.. Bu modelde, emek tek uretim faktorudur ve ulkeler sadece emegin uretkenliginin farkli sektorlerde farkli olamsi nedeniyle birbirlerinden farklidir Ricardo-vari modelde, bir ulke mutlak degil karsilastirmali ustunluge sahip oldugu mali ihrac edecektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Ozet Ticaretin ulkelere yarar saglamasini iki yolla gosterebiliriz:: Ticareti dolayli bir uretim yolu olarak gorebiliriz. Ticaretin tuketim olanaklarini genisletmesi ile gosterebiliriz. Ticaretten kazanclarin paylasimi nispi fiyatlara baglidir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Ozet Ricardo-vari modelin temel ongorusu –ulkeler nispi olarak daha uretken olduklari mallari ihrac ederler- bazi ampirik calismalarla dogrulanmistir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.