8. BÖLÜM BİREYSEL FARKLILIKLAR Yrd. Doç. Dr. Dilek GENÇTANIRIM Ahi Evran Üniversitesi PDR Anabilim Dalı

Bölüm İçeriği Kuramsal Açıklama Bireysel Farklılıklara Neden Olan Faktörler Ekolojik Görüş Toplumsal Cinsiyet Rolleri Yetenek İlgi Yaratıcılık Zeka Öğrenme Stilleri Denetim Odağı İçe dönülük-Dışa dönüklük Anne-baba tutumları Özel Aileler

Sizi diğerlerinden ayıran özel yanlarınız nedir?

EKOLOJİK GÖRÜŞ (Urie Bronfenbrenner)

Ekolojik Görüş Bronfenbrenner (1986) tarafından öne sürülmüş,   Bronfenbrenner (1986) tarafından öne sürülmüş, Sosyo-kültürel bir bakış açısı, Etholojik görüşle bağlantılı, Organizma ile aile, toplum gibi çeşitli çevresel sistemler arasındaki ilişkinin anlaşılması üzerinde durulmaktadır.

Ekolojik Yaklaşımın Basamakları

Ekolojik Görüşün Temel Prensipleri Birey ve çevresi sürekli olarak etkileşim halindedir, sürekli bir değişim vardır. Bireysel gelişim çevreden etkilenir. Bireysel değişiklikler ve çevresel katkılar gelişimin sonraki adımını belirler. Birey kendi gelişimine aktif olarak katılır, sadece içinde bulunduğu çevrede üzerine düşen rolü oynamaz, aynı zamanda potansiyeli ile çevreyi etkiler. Sağlık, kişi-çevre uygunluğunun kalitesinin bir sonucudur. Fiziksel ve sosyal çevre birbiri ile karşılıklı bağlantılıdır. Ekolojik sistemlerden birini değiştiren bir durum, tüm sistemi etkileyebilir.

CİNSİYET VE TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ

Cinsiyet: Kişinin kadın ya da erkek olarak gösterdiği genetik, fizyolojik ve biyolojik özellikleridir . Cinsiyet rolü : Kadın ve erkek ile ilişkili olan ve “kadınsı” veya “erkeksi” olmak anlamına gelen özelikler, beklentiler ve davranışlardır. Toplumsal cinsiyet: Biyolojik tayine karşın cinsiyet her toplumsal bağlamda kadın ve erkek olmaya ilişkin belirlenen özellikler ve kurallar ve davranışlarla ilişkili olarak farklılaşan ve gelenekselleşmiş bir yapıdır .

ZEKA Ülgen (1994), zekayı, bireyler arasındaki farkı belirleyen zihinsel gelişimle ilgili bir özellik olarak tanımlamaktadır. Bununla birlikte zekanın soyut bir kavram olduğu ve bireyin zeka düzeyinin ancak ölçümlerle ortaya konulabileceği belirtilmektedir.

Çoklu zeka kuramını 8 zeka türü: 1.Sözel-Dilbilimsel Zeka: 2. Müziksel Zeka 3. Mantıksal-Matematiksel Zeka 4. Görsel-Uzamsal Zeka: 5.Bedensel-Kinestetik Zeka 6. Kişisel Zeka 7.Sosyal-Bireylerarası Zeka 8.Doğacı zeka

YETENEK= GİZİLGÜÇ + ÇEVREYLE ETKİLEŞİM Yetenek, çeşitli alanlarda sergilenebilen performans kapasitesi anlamına gelir ve öğrenme gücü veya bir iş, görev ya da faaliyeti diğer insanlara göre daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme yetisi olarak tanımlanabilir. YETENEK= GİZİLGÜÇ + ÇEVREYLE ETKİLEŞİM

Yetenek Alanları  Sözel yetenek  Sayısal yetenek  Şekil uzay yeteneği  Renk algısı  Bellek  Ayrıntıyı algılama  Mekanik yetenek  El-parmak becerisi  El-göz koordinasyonu

Yaratıcılığın ölçütü nedir? YARATICILIK Yaratıcılığın ölçütü nedir?

Yaratıcılık, iki önemli öğeyi gerektirir: Yaratıcı bir kişi, özgün olarak tanımlanabilecek fikir ve davranışlar üretmelidir. Yaratıcı bir birey, alışılmışın dışında, özgün ve farklı davranışlar ve fikirler üretme kapasitesine sahip olmalıdır.

ÖĞRENME STİLLERİ Öğrenme stili, her bireyde farklılık gösteren, kişinin yeni ve zor bilgi üzerine odaklanması ile başlayan bilgiyi özümseme ve hatırlama süreci olarak tanımlanmaktadır.

Soyut Kavramsallaştırma Öğrenme Aşamaları Özellikleri Somut Deneyim Somut yaşantı öğrenme stili, deneyimler ve insani öznel durumlar üzerine odaklanır. Somut yaşantı öğrenme stiline sahip bireyler duyguları ve hisleriyle hareket ederler. Bu öğrenme stiline sahip bireyler kişiler arası ilişkilere önem verirler ve yeni fikirlere açıktırlar. Soyut Kavramsallaştırma Soyut kavramsallaştırma öğrenme stiline sahip bireyler düşünmeye, analiz yapmaya ve yeni kavramsal teoriler üretmeye odaklanırlar; sistematik planlar yapmada, soyut semboller kurgulamada ve nicel analizler yapmada başarılıdırlar. Yansıtıcı Gözlem Yansıtıcı gözlem öğrenme stili, dikkatli bir şekilde dinleyerek ve izleyerek, fikirlerin ve durumların anlamlarını yansıtmayı içerir. Bu öğrenme stiline sahip bireyler, düşünceleri ve durumları anlamada farklı bakış açılarından bakmada başarılıdırlar. Aktif Yaşantı Aktif yaşantı öğrenme stili, yansıtıcı gözlem öğrenme stiline karşıdır. Aktif yaşantı, pratik uygulamalar yapma ve yapılan işten fayda getirilmesini vurgular. Bu öğrenme stiline sahip bireyler başladıkları bir işi tamamlama, hedeflerine ulaşabilmek için risk alma konusunda duyarlı ve başarılı olmakta, çevreleri üzerinde etkili olmaktan ve bunun sonuçlarını görmekten mutlu olmaktadırlar.

Öğrenme Stilleri Değiştiren Öğrenme Stili Özümseyen Öğrenme Stili Ayrıştıran Öğrenme Stili Yerleştiren Öğrenme Stili

DENETİM ODAĞI

İLGİ Bireyin bir kişi, obje ya da etkinliğe karşı hissedilen hoşlanma durumu olarak tanımlamaktadır

Sistematik İlgi/iş ayrıntıları ilgisi İlgi alanı Özellikleri Meslek Alanı Bilim ilgisi Doğal ve toplumsal olayların nasıl olduğunu anlama, bilimsel bilgiye bir şeyler katma ve/veya bu bilgiyi uygulamaya koyma isteği Doktor, biyolog, sosyolog, fizikçi vb. Maddi İlgi Somut şeylerle uğraşmaktan, bilginin ne işe yarayacağı konusu ile ilgilenmekten hoşlanma Mühendis, teknisyen Sosyal yardım ilgisi İnsanlarla insan olarak ilgilenme, onları anlamaya, geliştirmeye, sıkıntılarını azaltmaya çalışma isteği duyma Öğretmen, psikolojik danışman, sosyal hizmet uzmanı. Sistematik İlgi/iş ayrıntıları ilgisi İşleri düzenli ve tertipli bir şekilde yapmaktan, not tutma, dosyalama, yazıları belirli bir sisteme göre sıraya koymaktan hoşlanma Muhasebeci, büro memuru, satın alma memuru. İş ilişkileri ilgisi İnsanları ikna etmekten, bir ürünü ya da işi satmaktan hoşlanma Satış elemanı, pazarlamacı Edebiyat İlgisi Duygu ve düşüncelerini sözcüklerle etkili bir biçimde ifade ederek başkalarını etkileyebilmekten ya da bu şekilde yazılmış eserleri okumaktan, incelemekten hoşlanma Yazar, gazeteci Müzik ve sanat ilgisi Duygularını sanat yolu ile ifade edebilmekten hoşlanma Ressam, müzisyen

DOĞUM SIRASI

Tek Çocuk İlk Çocuk İkinci Çocuk En Küçük Çocuk

Olumlu özellikler Olumsuz özellikler Büyük Çocuk Diğerlerini yetiştireni koruyucu İyi bir düzenleyici Kaygı düzeyi yüksek Abartılı güç isteği Bilinçdışı düşmanlık Kabul edilmek için kavgalar Diğerleri her zaman kötüyken her zaman iyi olmalı Diğerlerini fazla eleştirme İşbirliğine karşı İkinci Çocuk Motivasyonu yüksek İşbirliğine yatkın Kısmen rekabetçi Aşırı rekabetçi Kolayca yılgınlık gösterebilir Küçük Çocuk Gerçekçi bir şekilde hırslı Şımartılmış yaşam biçimi Diğerlerine bağımlı Her şeyde üstün olmak isteme Gerçekdışı bir şekilde hırslı Tek Çocuk Sosyal olarak olgun Abartılmış kahramanlık duygusu Düşük işbirliği eğilimi Şişirilmiş benlik algısı

İÇEDÖNÜKLÜK-DIŞADÖNÜKLÜK İçedönük olan kişiler kendi düşünce, duygu fantezi ve rüyalarına öncelik verirken, dışadönük olan kişilerin önceliği dış dünyadaki şeyler, kişiler ve aktivitelerdir. İçedönüklerin dışa dönüklerden biraz daha olgun oldukları söylenebilir.

Duyum: Duyu organları ile bilgilin alınmasını ifade eder Duyum: Duyu organları ile bilgilin alınmasını ifade eder. Böyle bir kişi dinleme, bakma ve genel olarak dünyayı tanıma konusunda iyidir. Düşünce: bu bilgileri veya fikirleri mantıklı ve rasyonel olarak değerlendirmek anlamına gelir. Jung bunu rasyonel bir işlev olarak tanımlamıştır. Çünkü bu işlevde sadece bilgi alınmaz, karar verme ve bilgiyi değerlendirme de söz konusudur. Sezgi:Sezgi alışık olunan algılama süreçlerinin dışındadır. Bu da irrasyonel olarak değerlendirilir; ancak duyum gibi basit bir görme ya da duyma işi değildir, çok miktarda bilginin karmaşık bir şekilde bütünleştirilmesini içerir. Jung bunu köşelerin etrafından görmek olarak tanımlar. Duygu: düşünce gibi rasyoneldir. Bu kez kişi genel duygusal tepkilerini katarak bilgiyi alır.

MOTIVASYON Motivasyon, davranışı zaman içinde harekete geçiren, yönlendiren ve davranış etmesini sağlayan içsel bir süreçtir .

Meta Motivasyon Gelişmiş ihtiyaç ve değerlerle şekillenen davranışları ifade etmektedir. Maslow’a göre kimlik anlayışı, kariyerdeki başarı, bir değer sistemine bağlılık insan psikolojisi için güvenlik, sevgi, saygı kadar gereklidir .

ANNE-BABA TUTUMLARI

Çocuktan Beklenen Sonuçlar Aşırı Serbest/İlgisiz Tutum Açıklaması Çocuktan Beklenen Sonuçlar Demokratik Anne-baba demokratik, sıcaktır ve problemler ortaya çıktığında iletişimi destekler. Cezalar ve kurallarla ilgili nihai ve tutarlı kararlar alır. Çocuklarından makul düzeyde olgunluk bekler. Çocuklar, sosyal, duygusal ve bilişsel olarak oldukça becerikli olurlar. Öğretmenleri ve akranlarıyla daha çok işbirliği içindedirler ve daha bağımsızdırlar. Otoriter Anne-baba aşırı kontrolcüdür ve çocuğun taleplerinin karşılanmasına izin vermez. Etkileşimlerinde daha sıcak ilişkiler kurar. Çocuklar, çoğunlukla bağımlı, akranlarıyla zayıf ilişkilere sahip veya itaatkar ya da saldırgandırlar. Diğer kişilere karşı daha şüpheci olma eğilimindedirler. Aşırı Hoşgörülü Anne-baba çok fazla sıcak ilişki kurar ve çocukları “sözünü esirgememeleri” için cesaretlendirir. Çocuklara kural koymaz ve sınırsız özgürlüğün sağlandığı bir çevre oluşturmak için çabalar. Sosyal sorumluluğun ve olgunluğun önemi vurgulanmaz. Çocuklar, sosyal ve bilişsel olarak daha az yeterlidir. Onlar daha fazla bağımlı ve sosyal olarak daha az sorumludur. Özdenetim ve okul ortamında kuralların ve rutinlerin öğrenilmesinde problem yaşarlar. Aşırı Serbest/İlgisiz Anne-baba genelde ilgisiz ve daha az sıcaktır. Çocuğun ihtiyaçlarına ve ilgi gereksinimine az duyarlıdır. Davranış yönlendirme ve kontrolü ile ilgili hiçbir gayret gösterilmez. Çocukların çoğu zihinsel ve sosyal olarak daha az yeterlidirler. Özdenetimle ilgili sorunlara sahiptirler ve okulda davranış problemleri gösterirler.

ÖZEL AİLELER Tek Çocuklu Aileler Evlat Edinen Aileler Tek Ebeveynli Aileler Boşanmış Aileler Karışık Aileler Eşcinsel Erkek ve Eşcinsel Kadın Aileler

BİREYSEL FARKLILIKLAR Bölüm VIII Yrd. Doç. Dr. Dilek GENÇTANIRIM Ahi Evran Üniversitesi PDR Anabilim Dalı