CANLILAR DÜNYASI
CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI
TAKSONOMİ Taksonomi,sistematik sınıflandırmadır. İki şekilde yapılır. SUNİ(AMPİRİK) SINIFLANDIRMA: İlk kez Aristo tarafından yapılmıştır. Bu sınıflandırma analog(görevdeş) organlara dayanır. Bilimsel değildir. Yapılan ilk sınıflandırma olduğundan tarihsel önem taşır. Suni sınıflandırmada canlılar ikiye ayrılır.
DOĞAL(FİLOGENETİK) SINIFLANDIRMA: Canlıların orijin(köken) bağlantılarına (homolog organlarına), akrabalık derecelerine, embriyonik gelişimlerine, evrim basamaklarına, protein benzerliklerine, fizyolojilerine dayanarak yapılan sınıflandırmadır.( Homolog Organ:Orijinleri aynı, görevleri farklı olabilen organlardır. Analog Organ:Orijinleri farklı, görevleri aynı olan organlardır.)
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
A.PROKARYOTLAR MONERA ALEMİ Basit yapılı,bir hücreli,ototrof ve hetetrof organizmalardan oluşur. Gerçek bir hücre çekirdekleri yoktur. Ortak özellikleri,zarla çevrili belirgin bir çekirdekleri ve zarlı organelleri olmamasıdır. Bakteriler, mavi yeşil algler,virüsler olmak üzere üçe ayrılır.
1.BAKTERİLER Zarlı organeldir ve çekirdekleri bulunmaz. Tek bir DNA’ları (Nükleoid) vardır. Protein,karbonhidrat ve yağdan meydana gelen hücre çeperi vardır. (Bazılarında kapsül bulunur.)
Ribozomları vardır. Solunum enzimleri;hücre zarı,sitoplazma ve mezozomda bulunur. Hücre çekirdeği, mitokondri, golgi cisimciği, endoplazmik retikulum, sentriol gibi organelleri olmayan prokaryot canlılardır. Ototrof ve heterotrof beslenenleri vardır. Bazıları O2’li bazıları O2’siz solunum yaparlar.
Çubuk,küre,spiral ve virgül şeklinde olabilirler. Gram boyası ile boyananlar Gram(+), boyanmayanlar Gram(-) bakteri adını alır. Üremeleri eşeyli (konjugasyon) veya eşeysiz (bölünerek) olabilir.
2.MAVİ-YEŞİL ALGLER Zarlı organel ve çekirdek bulunmaz. Mavi renk fikosiyonin,yeşil renk klorofilin etkisi ile açığa çıkar.
Yapılarında;DNA, RNA, ribozom ve sitoplazmaları vardır. Nemli yerlerde, sularda, kayaların üzerinde yaşarlar. Eşeyli üreme görülmez. (Sporla ürerler.)
3.VİRÜSLER Virüs,zehir demektir. Hastalık yaparlar. Sitoplazma ve enzim sistemleri olmadığından zorunlu parazittir. Ribozomları olmadığı için protein sentezi yapamazlar. Her virüs bir çeşit hücrede çoğalabilir.
Kalıtım molekülleri DNA veya RNA’ dır. İkisi birden bulunmaz. En dışında protein kılıfları vardır. Virüsler ancak yüksek sıcaklık, pH, ultraviyole ışınları, kurutma ve mutasyonla öldürülebilir.
B.ÖKARYOTLAR
1.SİLLİLER(PARAMESYUM) Hücre zarının dış kısmının farklılaşmasıyla perikula meydana gelir. Hücreyi dış etkilere karşı korur. Ağız ve yutakta perikula yoktur.
Siller hareketi sağlar. Eşeyli veya eşeysiz ürerler. Küçük çekirdek,üremeden sorumludur. Büyük çekirdek,hücre sitoplazmasından sorumludur.
2.KAMÇILILAR ÖĞLENA Kloroplastı olduğu için bitki,ışık olmadığında heterotrof beslendiği ve kamçısı olduğu için hayvana benzetilir. Bölünerek ürerler. Perikula hücre şeklini korur. İçerideki fazla su kontraktif kofulla atılır.
TRYPONOSOMi Hetetrofturlar. Çeçe sineği ile insanlara bulaşarak uyku hastalığı yapar.
3.YALANCI AYAKLILAR Hareket etmede ve besin yakalamada kullanılan yalancı ayakları vardır. Tatlı sularda yaşarlar. Bazıları parazittir. Bölünerek çoğalırlar. Besin ve kontraktil kofulları vardır.
4.SPORLULAR Hareket organeli yoktur. Sporla çoğalırlar. Kontraktil kofulları yoktur. Parazittirler.
5.CIVIK MANTARLAR Uzun saplı spor kesesiyle ürerler. Çok çekirdeklidirler. Amip gibi belirgin şekilleri yoktur.
FUNGİLER(MANTARLAR) Küfler,mayalar,şapkalı mantarlar diye sınıflandırılırlar. Klorofilleri yoktur. Fotosentez yapamazlar. Hetetrofturlar. MAYALAR
Glikozu glikojen şeklinde depo ederler. Saprofit yaşarlar. Sporla çoğalırlar. Glikozu glikojen şeklinde depo ederler. MANTARLAR
BİTKİLER
1.TOHUMSUZ(ÇİÇEKSİZ) BİTKİLER DAMARSIZ ÇİÇEKSİZ BİTKİLER Nemli yerlerde yaşarlar. İletim demetleri yoktur. Gerçek kök,gövde ve yaprakları yoktur. Örnek : Su ve kara yosunları...
DAMARLI ÇİÇEKSİZ BİTKİLER Gerçek kök,gövde ve yaprakları yoktur. Eğrelti otları,kibrit otları...
2.TOHUMLU(ÇİÇEKLİ) BİTKİLER AÇIK TOHUMLULAR Tohum kozalak içinde oluşur. Her zaman yeşil ve iğne yapraklı bitkilerdir. İletim demetleri vardır.
Çenek sayısı değişkendir. Endosperm döllenme olmadan gelişir. Çam,ardıç,ladin,köknar... KAPALI TOHUMLULAR Tohumları tohum taslağı içinde gelişir. Yaprak yüzeyleri genişlemiştir. İletim demetleri vardır. Tek ve çift çenekli olmak üzere ikiye ayrılır.
TEK ÇENEKLİLER Yaprakları dar,paralel damarlı,uzundur. Kökler saçak köktür. Genellikle tek yıllık otsu bitkilerdir. Embriyolarında tek çenek yaprağı taşırlar. ÇİFT ÇENEKLİLER Yaprakları geniş,ağzı damarlanmıştır. Kazık kök bulunur. Genellikle çok yıllık odunsu bitkilerdir. Embriyolarında iki çenek yaprağı taşırlar.
HAYVANLAR
OMURGASIZLAR 1.SÜNGERLER Denizlerde ve tatlı sularda yaşarlar. Vücutlarında kor denilen delikler vardır. Üreme,kas,sindirim sistemleri yoktur. İç iskeletleri vardır. Vücutlarında iki hücre tabakası vardır. (endoderm,ektoderm).
2.SÖLENTERLER Vücutlarında iki hücre tabakası vardır(endoderm, ektoderm). Tek bir açıklık hem ağız hem anüs görevi görür. Eşeyli veya eşeysiz çoğalırlar. Deniz anası,hydra,mercan...
3.SOLUCANLAR Yassı Solucanlar: Çoğu parazit ve erseliktir. Vücutlarında 3 hücre tabakası vardır. Vücutları yassı ve uzundur. Tek açıklık hem ağız hem anüs görevi görür. Üreme ve sinir sistemi gelişmiş,sindirim gelişmemiştir. Örn:planarya, tenya,karaciğer kelebeği...
Yuvarlak Solucanlar: Uçları sivri,vücutları yuvarlaktır. Ayrı eşeylidir. Çoğu parazittir. Ağız ve anüs ayrıdır. Sindirim sistemleri gelişmiştir. Örn:bağırsak kurdu,kıl kurdu...
Halkalı Solucanlar: Vücutları halkalıdır. Hermafrodittir.(Ancak kendi kendini dölleyemez.) Ağız ve anüs ayrıdır. Kapalı dolaşım görülür. Aynı eşeylidir. Örn:toprak solucanı,sülük...
4.YUMUŞAKÇALAR Karın kısmında kaslı ayakları vardır. Yumuşak vücutlu olduklarından bazılarında kabuk bulunur. Çoğu ayrı eşeylidir. Açık dolaşım görülür. Sindirim sistemleri gelişmiştir. Örn:ahtapot,mürekkep balığı,midye...
5.DERİSİ DİKENLİLER Bunlarda hareket kanal ve tüp bacaklılar yardımıyla olur. Kalkerli bir iskelet ve dikenli bir derileri vardır. Denizlerde yaşarlar.
6.EKLEMBACAKLILAR Açık dolaşım görülür. Üyeleri eklemdir. Vücutları kitin ile örtülüdür.(Dış iskelet) Sindirim sistemleri gelişmiştir. Kabuklular, böcekler, örümcekler, çok ayaklılar olmak üzere dörde ayrılır.
OMURGALILAR 1. İLKEL KORDALILAR Sırt kısmında notokord(sırt ipliği) bulunur. Yutak kısmında solungaç yarıkları vardır. 2. GERÇEK OMURGALILAR Notokordun yerini omurga alır. Sırtta sinir şeridi bulunur. Vücutları çok tabakalı epitelle kaplıdır.
1. İLKEL KORDALILAR Anfiyoksus ve tulumlu hayvan örnektir. 2. GERÇEK OMURGALILAR Ayrı eşeylidir. Kapalı dolaşım görülür. Holozoik beslenirler.
GERÇEK OMURGALILAR BALIKLAR Solungaç solunumu yaparlar. Kalpleri iki gözlüdür. Kirli kan ile temiz kan karıştığından soğukkanlı (değişken ısılı) canlılardır.
Kış uykusuna yatmazlar. Dış döllenme, dış gelişme gözlenir. İkiye ayrılırlar: Kemikli balıklar Kıkırdaklı balıklar
KURBAĞALAR Karada ve suda yaşarlar. Metamorfoz(başkalaşım) geçirirler. Larva halinde iken suda solungaç solunumu,erginleşince karada akciğer ve deri solunumu yaparlar. Kalpleri üç gözlüdür.
Soğukkanlıdırlar.(Değişken ısılıdırlar.) Dış döllenme,dış gelişme görülür. Kış uykusuna yatarlar. Derileri nemli ve kaygandır.
Vücutları keratin pullarla kaplıdır. Karışık kan taşırlar. SÜRÜNGENLER Vücutları keratin pullarla kaplıdır. Karışık kan taşırlar. Timsah haricinde üç gözlüdür. Timsah dört gözlüdür. Akciğer solunumu yaparlar.
Soğuk kanlılar ve kış uykusuna yatarlar. İç döllenme ,dış gelişme görülür. Bukelemun,kaplumbağa, kertenkele, timsah, yılan...
MEMELİLER Derileri kıllarla örtülüdür. Akciğer solunumu yaparlar. Kalpleri dört gözlüdür. Diyafram kası,kulak kepçesi vardır. Yüzen memeliler dışında ter bezleri vardır. Yavrularını sütle beslerler. Gagalı,presantalı ve keseli memeliler olarak üçe ayrılırlar.
KUŞLAR Vücutları tüylerle kaplıdır. Kalpleri dört gözlüdür. Temiz ve kirli kan aynı damarda dolaştığından sıcakkanlı(sabit ısılı)dırlar.
Akciğer solunumu yaparlar. İç döllenme,dış gelişme görülür. Tavuk, ördek, penguen...