TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATINA İLİŞKİN SEKTÖREL DURUM DEĞERLENDİRMESİ Gamze KAHYAOĞLU AYTAÇ İhracatı Geliştirme Uzmanı T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İHRACAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 19 Şubat 2013

İÇİNDEKİLER Dünya Tarım Piyasaları Türkiye Ekonomisi ve Tarım Tarım Ürünleri İhracatımız

İÇİNDEKİLER Dünya Tarım Piyasaları Türkiye Ekonomisi ve Tarım Tarım Ürünleri İhracatımız

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (Tarımsal Hasıla) Yıllar İtibarıyla Dünya Toplam Tarımsal Hasılası’nın Değişimi (Trilyon Dolar ve % Değişim) Kaynak: Dünya Bankası

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (Üretim) Dünya Tarım Ürünleri Üretiminde Önemli Ülkelerin Aldıkları Pay (%) Kaynak: Dünya Bankası 5

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (Üretim) Dünya Tarım Ürünleri Üretiminde Türkiye’nin Yeri Dünya Tarım Üretimi Sıralamasında Ülkemizin Yeri Dünya Tarım Üretiminde Ülkemizin Payı (%) 6 7 14 Kaynak: Dünya Bankası 6

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI Yıllara Göre Dünya Tarım Ürünleri İhracatı Toplam Artış % 181 (2002-2011) 100 MİLYAR DOLARLIK SEVİYE, İHRACATIMIZDA KRİTİK EŞİĞİ TEMSİL ETMEKTE OLUP, 107,2 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT, ÖLÇEK EKONOMİLERİ VE POZİTİF DIŞSALLIKLAR YOLUYLA VERİMLİĞİ ELDE ETME ADINA ÇOK BÜYÜK BİR İLERLEME KAYDETTİĞİMİZ ANLAMINA GELMEKTEDİR. 20 YIL ÖNCE ANCAK YILLIK BAZDA GERÇEKLEŞTİRİLEN İHRACATI ARTIK AYLIK BAZDA GERÇEKLEŞTİRMEKTEYİZ. 2008 YILININ İLK 8 AYINDA İSE BİR ÖNCEKİ YILIN AYNI DÖNEMİNE GÖRE %37,4 ARTIŞLA 92,5 MİLYAR DOLARA ULAŞMIŞTIR. İHRACATIMIZIN BU NOKTAYA GELMESİ İÇİN İHRACATÇILARIMIZIN GAYRET VE ÖZVERİ İLE ÇALIŞMALARINA PARALEL, BİZLER DE ÜZERİMİZE DÜŞEN BÜYÜK SORUMLULUĞUN BİLİNCİ İÇERİSİNDE HAREKET ETTİK. YOLA ÇIKARKEN HAYALİNE BİLE KİMSENİN İNANMADIĞI BU BAŞARI HİKAYESİ KONJONKTÜREL GELİŞMELERE PARALEL TESADÜFÎ YANSIMALARIN SONUCU OLARAK DEĞİL, AKSİNE SİSTEMLİ, PROAKTİF POLİTİKALARIN VE ORTAYA KOYDUĞUMUZ DAYANIŞMA, DİYALOG ORTAMI VE AZMİN SONUCU GERÇEĞE DÖNÜŞTÜ. BU ARTIŞ TRENDİNİN KALICI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR OLMASI, KARŞILAŞILAN SORUNLARA KALICI VE UZUN SÜRELİ ÇÖZÜMLER BULUNMASI İÇİN ÇALIŞMAYA DA DEVAM EDİLMEKTEDİR. Kaynak: International Trade Center

Türkiye’nin Dünya Sıralaması 1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI Dünya Tarım Ürünleri İhracatındaki Önemli Ülkeler (Milyar $) ÜLKELER 2002 2010 2011 DEĞİŞİM (%) PAY (%) ABD 55,0 116,1 137,7 18,5 10,1 Hollanda 36,1 90,1 102,5 13,7 7,5 Almanya 29,5 72,7 84,2 15,7 6,2 Brezilya 17,1 62,4 79,6 27,6 5,8 Fransa 35,9 64,7 78,0 20,4 5,7 Türkiye 3,7 12,0 14,4 19,8 1,1 Türkiye’nin Dünya Sıralaması 26 24 22 - Dünya Toplamı 485,4 1.168 1.364 16,9 100 Kaynak : International Trade Center

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (2011 Yılına Göre Dünya Tarım Ürünleri İhracatı) . Kaynak: Dünya Bankası 9

1- DÜNYA TARIM PİYASALARI Küresel İhracata Konu Başlıca Ürünler (2011) ÜRÜN ADI İHRACAT DEĞERİ (MİLYAR $) PAY (%) Buğday 47,0 3,5 Soya Fasulyesi 45,6 3,4 Palm Yağı ve Fraksiyonları 40,3 3,0 Kahve 36,0 2,7 Şeker 34,3 2,4 Mısır 32,6 Üzüm Şarabı 32,5 Domuz Eti 29,9 2,2 Gıda Müstahzarları (Glikoz, Katı Süt Yağı vb.) 28,9 Peynir 28,2 2,1 Genel Tarım Ürünleri Toplamı 1.364 100 Kaynak : International Trade Center

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (2011 Yılı Seçilmiş Ürünlerde Türkiye’nin Dünya İhracatındaki Konumu) GTİP ÜRÜN ADI DÜNYA İHR. (MİL. $) TR İHR. (MİL. $) TR PAY (%) Dünyadaki Sıralaması 0805 TURUNÇGİLLER 12.054 1.066 8,8 2 0802.22 FINDIK 1.450 1.041 71,8 1 1101.00 UN 4.650 892 19,2 2008.19 İŞLENMİŞ SERT KAB. MEYV. 2.730 638 23,4 0806.20 KURU ÜZÜM 1.689 506 30,0 0702.00 DOMATES 8.304 433 5,2 5 2106.90 GIDA MÜSTAHZARLARI (SÜT YAĞI, GLİKOZ VS.) 27.608 399 1,4 21 1516.20 BİTKİSEL YAĞLAR 6.021 370 6,1 3 2401.10 İŞLENMEMİŞ TÜTÜN 2.214 366 16,5 0813.10 KURU KAYISI 443 361 81,5 0407.00 YUMURTA 3.184 284 8,9 GENEL TOPLAM 1.364 14,4 1,1 22 Kaynak : International Trade Center

1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI (Yıllara Göre Dünya Tarım Ürünleri İthalatı) Toplam Artış % 171 (2002-2011)

Türkiye’nin Dünya Sıralaması 1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI Dünya Tarım Ürünleri İthalatında Önemli Ülkeler (Milyar $) ÜLKELER 2002 2010 2011 DEĞİŞİM (%) PAY (%) ABD 58,4 102,4 120,7 17,9 8,7 Almanya 41,6 89,1 103,3 15,9 7,4 Japonya 46,4 66,3 81,8 23,2 5,9 Çin 10,4 61,0 77,0 26,2 4,9 İngiltere 31,5 55,5 63,3 21,3 4,6 Türkiye 2.0 7,7 11 43 0,8 Türkiye’nin Dünya Sıralaması 40 35 34 - Dünya Toplamı 513 1.188 1.389 17,0 100 Kaynak : International Trade Center

1- DÜNYA TARIM PİYASALARI 2011 Yılı İtibariyle Dünya Tarım Ürünleri İthalatında Önemli Ülkeler ve Payları . Kaynak: Dünya Bankası 14

İTHALAT DEĞERİ (MİLYAR $) Genel Tarım Ürünleri Toplamı 1 - DÜNYA TARIM PİYASALARI Küresel İthalata Konu Başlıca Ürünler (2011) ÜRÜN ADI İTHALAT DEĞERİ (MİLYAR $) PAY (%) Soya Fasulyesi 51,4 3,7 Buğday 49,9 3,5 Palm Yağı ve Fraksiyonları 41,7 3,0 Şeker 38,0 2,7 Kahve 36,2 2,6 Mısır 35,9 Üzüm Şarabı 33,3 2,4 Gıda Müstahzarları (Glikoz, Katı Süt Yağı vb.) 31,3 2,2 Domuz Eti 29,7 2,1 Alkollü ve Alkolsüz İçecekler 28,4 2 Peynir 28,0 Genel Tarım Ürünleri Toplamı 1389 100 Kaynak : International Trade Center

İÇİNDEKİLER Dünya Tarım Piyasaları Türkiye Ekonomisi ve Tarım Tarım Ürünleri İhracatımız

2 - TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Yıllar İtibarıyla Sektörlerin GSYİH Payları Kaynak : TÜİK

2 - TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Yıllara Göre Türkiye’nin Sektörel Büyüme Hızı (Sabit Fiyatlarla) Kaynak : TÜİK

2- TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Dönemler İtibarıyla Tarımsal Hasıla Artış Hızı (Sabit Fiyatlarla) *1998 Bazlı Milli Gelir Serisine Göre Hesaplanmıştır. Kaynak : TÜİK 1998 bazlı seriye göre

2 - TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Türkiye’nin Yıllara Göre Tarımsal Hasılası ve Yurtiçi Hasıla’daki Yeri Kaynak : DPT, TÜİK

2- TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Yıllar İtibarıyla Tarımsal İstihdam 1990 2000 2005* 2011* Tarım Sektörü İstihdamı (Bin Kişi) 8.444 7.769 5.154 6.143 Toplam İstihdam (Bin Kişi) 17.988 21.580 20.067 24.110 Tarımsal İstihdam/ Toplam İstihdam %46,9 %36,0 %25,7 %25,5 İşsizlik Oranı (Kır) %4,8 %3,9 %6,3 %5,8 İşsizlik Oranı (Genel) %8,5 %8,7 %10,6 %9,8 Kaynak : DPT, TÜİK *2005 ve 2011 yıllarına ait oranlar ADNKS’ye göre revize edilmiş verilerdir.

2 - TÜRKİYE EKONOMİSİ VE TARIM Tarımsal İstihdam (2012 ) TÜİK 2012 Yılı İstatistiklerine Göre; Toplam İstihdam 25 milyon 472 bin kişidir. Sanayi Sektöründe 4 milyon 735 bin, Hizmetler Sektöründe 12 milyon 339 bin, Tarım Sektöründe 6 milyon 502 bin, kişi istihdam edilmektedir.

İÇİNDEKİLER Dünya Tarım Piyasaları Türkiye Ekonomisi ve Tarım Tarım Ürünleri İhracatımız

3 - TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Türkiye’nin Dış Ticaretine İlişkin Genel Görünüm 1996 2000 2002 2010 2011 2012 Tarım İhr. (Mil. Dolar) 4.640 3.619 3.701 12.040 14.427 15.262 Genel İhr. (Mil. Dolar) 23.224 27.775 35.762 113.883 134.907 152.561 Pay (%) 20,0 13,0 10,3 10,6 10,7 10,0 Tarım İth. (Mil. Dolar) 2.924 2.218 1.997 7.683 10.961 10.733 Genel İthalat 43.626 54.503 51.270 185.544 240.842 236.537 6,7 4,0 3,9 4,1 4,5 4,6 Dış Ticaret Dengesi 1.716 1.401 1.704 4.357 3.466 4.529 Kaynak : TÜİK

3- TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Genel Görünüm Toplam Artış % 313 (2002-2012) % 6,3 % 20,0 %13 % 189 Kaynak : EB Bilgi Sistemi

3- TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Türkiye’nin Tarım Üürnleri İhracatında İlk 5 Ülke (Milyon Dolar) Ülkeler 2011 2012 Değişim (%) Pay (%) Irak 2.715 3.403 25 22,3 Almanya 1.315 1.239 -6 8,1 Rusya 1.071 1.031 -4 6,8 İtalya 608 593 -2 3,9 A.B.D. 438 538 23 3,5 İlk 5 Ülke Toplam 6.147 6.803 11 44,6 Diğerleri 8.281 8.459 2 55,4 Genel Toplam 14.427 15.262 6 100,0 Kaynak : EB Bilgi Sistemi

3 - TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Türkiye’nin 2012 yılında Tarım Ürünleri İhracatında Önemli Ülkeler ve Payları

3 - TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Sektörler 1-24 ncü fasıllar arasında yer alan Tarım ürünleri ihracatımız 9 adet alt sektör marifetiyle izlenmekte olup, bunlar: Hububat-Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Yaş Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Mamulleri Kuru Meyve ve Mamulleri Fındık ve Mamulleri Zeytin ve Zeytinyağı Tütün ve Mamulleri Süs Bitkileri Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller

3 - TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ Alt Sektörler İtibarıyla Tarım Ürünleri İhracatımız (Milyon $) 2011 2012 Değişim (%) Pay 2012 (%) Hububat-Bakliyat 5.457 5.887 7,9 38,5 YMS 2.335 2.185 -6,5 14,3 Fındık 1.759 1.806 2,6 11,8 Su Ürünleri ve Hayvansal Mam. 1.418 1.664 17,3 10,9 Kuru Meyve 1.371 1.368 -0,2 9,0 Meyve ve Sebze Mamulleri 1.204 1.262 4,8 8,3 Tütün ve Mamulleri 677,1 845,7 24,9 5,5 Zeytin ve Zeytinyağı 180,9 201,6 11,4 1,3 Süs Bitkileri 76,3 73,2 -4,1 0,5 TOPLAM 14.480 15.292 5,6 100,0 Kaynak : İhracatçı Birlikleri

3 - TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATIMIZ 2012 Yılında Alt Sektörler İtibarıyla Tarım Ürünleri İhracatımız ve % Payları Kaynak : İhracatçı Birlikleri

TEŞEKKÜRLER Gamze KAHYAOĞLU AYTAÇ İhracatı Geliştirme Uzmanı İletişim: Tel: 0312 204 76 80 E-posta :aytacg@ekonomi.gov.tr T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İHRACAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tarım Ürünleri Dairesi