Görsel Tasarım Bayram Güzer

Görsel Tasarım Görsel materyallere örnekler göstermek gerekirse; Slayt, tepegöz saydamı, grafik, diyagram, poster gibi materyalleri sayabiliriz. Bu tür gereçlerin etkili geliştirilmesinde belirli görsel tasarım ilke ve öğelerinin doğru kullanılması gereklidir. Tasarım Öğeleri Görsel tasarım öğeleri çizgi, alan, şekil, boyut, doku ve renklerden meydana gelir.

Çizgi Çizgi, gözü belirli bir alana ya da bir alan etrafında hareket ettirerek dikkatleri çeken tek boyutlu bir araçtır. Karakalem resminde kullanılabilir, Karikatür çizimlerinde kullanılabilir, Aktif ve açık rollerde kullanılabilir, Pasif veya çokta belirgin olmayacak şekilde de kullanılabilir.

Çizgi Grafik öğelerini kullanıldığı yer ve kullanılış biçimine göre farklı algılarız. Bir görsel öğe olarak çizgilerin yatay, dikey veya eğik olarak kullanımı da algılama üzerinde farklı etki yapar. Yatay çizgiler derinlik, hareketsizlik, sakinlik Dikey çizgiler güç ve kuvvet Köşegen çizgiler ise, hareket izlenimi verir.

Çizgi Çizgiler, ayrıca, nesneleri bölmek ya da birleştirmek için de kullanılabilir. Yatay bir çizgi örneğin (a) bir ufuk, (b) bir cadde veya (c) bir denizi temsil etmek için kullanılabilir.

Çizgi Kalın çizgiler ince çizgilerden daha etkilidir. Sağdaki görüntüde soldan üçüncü ve altıncı çizgiler aynı genişlik ve yüksekliktedir. Bu iki çizginin solundaki çizgiler aynı yükseklikte, fakat ilk baştakiler daha incedir. Yükseklik ve genişlik derinlik duygusu verir. Kısa çizgi yanına yerleştirilen uzun bir çizgi, olduğundan daha uzun görünür.

Çizgi Çizgiler fikirler, kavramlar veya bir süreçteki basamakları birbirinden ayırmak için de kullanılır.

Çizgi Çizgiler bir nesne veya fikri en az zaman ve materyalle hızlıca görselleştirmemize imkan sağlar.

Çizgi Çizgilerle resmedilen nesneleri hatırlaması daha kolay ve öğrenme açısından daha etkili olabilir.

Çizgi Bir dizi nokta, özellikle birbirine yakın olduğunda dikkatleri çeker.

Şekil Şekil, bir yüzey üzerinde yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. Geometrik, doğal, serbest çizilmiş, soyut vb. Farklı şekiller bir araya getirilerek anlamlı bir bütün oluşturulabilir. Bazı şekillerde mesajlar, herhangi bir iç detaya yer vermeden sadece siluet şeklinde iletilebilir Ör: kuş, kalp, vb.

Şekil Dikkatleri çekmek için olağandışı bir şekil kullanılabilir. Basit şekiller karmaşık şekillere gere daha kolay anlaşılır ve hatırlanır. Şekiller, figür/zemin ilişkisini tanımlar.

Alan Görsel bir materyalde alan, kapalı ya da açık alanlar olarak ikiye ayrılır. Örneğin bir bülten tahtasındaki resim, grafik, yazı gibi materyallerle doldurulmayan boş kısımlar açık alanlar, bu materyallerle doldurulan kısımlar ise, kapalı alanlardır. Boş alanlar genellikle, bir müziğin notaları arasındaki duraklamalar gibi kompozisyonun bir parçası olarak kullanılır.

Alan Görsel öğeler ve kelimeler etrafında bırakılan boş alanlar kalabalık, karışık duygusuna engel olur. Bu nedenle, bir tasarımda boş alanların dağılımı, görsel öğelerin yerleştirilmesi kadar önemlidir. Bir alan çizgilerle oluşturulabileceği gibi, sadece bir gölge veya renkle de oluşturulabilir.

Alan Bir alanda geometrik şekiller, soyut şekiller veya bir nesneyi temsil eden şekiller kullanılabilir. Görsel öğelerin yerleştirilmesinde, dikkatleri belirli öğelere çekmek için etkili yöntemlerden biri "üçüncü kural" tekniğinin kullanılmasıdır.

Alan Bu teknikte, bir resim alanı yatay ve dikey olmak üzere eşit aralıklarla çizilen çizgilerle üçe ayrılır. Çizgilerin kesişim noktaları ile ortaya çıkan dört nokta ilgi merkezini oluşturan öğelerin yerleştirilmesi için kullanılır.

Alan Ancak, yapılan araştırma larda insanların en çok sol üst köşeye yerleştiri- len nesneleri hatırladık- ları bulunuştur. Bu nedenle görsel materyaldeki (bir resimde veya bir posterde) en önemli öğe mümkünse sol üst köşeye yerleştirilmelidir.

Alan Eğer önemli öğenin kompozisyon gereği başka yerlere yerleştiril- mesi gerekiyorsa, izle- yenlerin dikkatleri renk, doku, çizgi gibi tasarım öğeleriyle oraya yönlendirilmelidir.

Boyut Bir şeklin boyutu her zaman göreceli olup, boyut hakkındaki yargımız, çevreleyen cisimler hakkındaki bilgimize bağlıdır. Çoğu durumda çemberler, kareler, üçgenler ve diğer iki boyutlu sembollerin boyutlarını farklı tahmin ederiz.

Boyut

Boyut

Boyut

Boyut Çizgiler arasındaki farkı, şekiller arasındaki farktan daha kolay ayırt ederiz. Bir nesnenin boyutunu tahmin etmeye çalıştığımızda, algımızı en çok yatay çizgiler veya yatay uzunluk etkiler.

Boyut Boyut algısı, karşılıklı olarak, algılanan uzaklıkla ve algılanan uzaklıkta algılanan boyutla ilişkilidir. Uzaklık dikkate alınmadığında, bilinen nesnelerin boyutu hakkındaki algımızda sabitlik vardır.

Boyut Renk ve gri derecesi boyut algısını etkiler. Aynı büyüklükteki açık ve parlak şekiller kapalı ve koyu şekillerden daha büyük algılanır.

Boyut Öğretim amaçlı materyallerde, bir görselin boyutuna "materyaldeki boş alan" veya "görselin güzelliğine" göre karar verilmemelidir. Görselin boyutuna, istendik mesajı nasıl iletebileceğine dayalı olarak karar verilmelidir. Bu anlamda, görselde yer alan detayların (bilgi) miktarı ve öğrencilerin sınıf düzeyi görselin boyutunun ne kadar olması gerektiği hakkında bir fikir verebilir,

Boyut Örneğin, ilköğretim ders kitaplarında görseller hem büyük hem de sık kullanılır. Sınıf düzeyi arttıkça, kullanılan görsellerin hem boyutu küçülür, hem de sayısı azalır. Kısaca, kullanılan görsel ne büyük ne de küçük olmalı; kolay algılanabilecekleri büyüklükte olmalıdır.

Boyut Boyut algısı nesne hakkındaki bilgimize göre değişir. Bu nedenle bilinmeyen bir nesnenin boyutu hakkında doğru karar vermek için bu nesneler yanında bilinen nesnelere yer verilmelidir Ayrıca, aynı nesnelerin farklı yerlerde kullanımında nesnelerin boyutu açısından tutarlı olunmalıdır.

Boyut Bir nesnenin boyutu bir hikayede sayfadan sayfaya ve hatta aynı sayfada değiştiğinde, küçük yaştaki çocuklar bunları farklı boyuttaymış gibi algılayabilir (Pettersson, 1993).

Doku Görsellerin çoğu iki boyutludur. Ancak, iki boyutlu görsellerde doku ya da gerçek materyallerin kullanımıyla üçüncü bir görünüş boyutu eklenebilir. Doku, üç boyutlu nesne ve materyallerin dokunma duyusuyla hissedilebilecek yüzey özelliği olup, dikkatleri nesneye çekmek, bütünlüğü artırmak amacıyla da kullanılabilir.

Doku Ancak, doku aynı zamanda görsel materyallerde de izleyenin baktığı şeyi hissetmesini sağlar çünkü belleğimiz nesneyi koku algısında olduğu gibi algılamamıza imkan verir.

Renk Renk, görsel materyallerde önemli bir unsur olmakla birlikte etkililiği bilinçli kullanılmasına bağlıdır. Bir renk, kendisini çevreleyen renkler dikkate alınmadıkça doğru olarak değerlendirilemez. Bir rengin diğer bir renkle ilişkisini daha iyi anlayabilmek için renk çemberi adı verilen bir diyagram geliştirilmiştir (Şekil 7.1).

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Renk çemberinde en parlak renk çemberin üst tarafına, en koyu renk ise çemberin alt tarafına yerleştirilmiştir. Aradaki renkler parlak renkten koyu renge doğru sıralanır. Yan yana bulunan renkler sürekli birleştirerek sonsuz sayıda renk oluşturulabilir.

Renk Kırmızı, sarı ve mavi ana renklerdir. Şekil 7.1: Renk Çemberi Kırmızı, sarı ve mavi ana renklerdir. Turuncu, mor ve yeşil ise ara renklerdir. Ara renkler ana renklerin karışı- mından meydana gelir. Kırmızı ve sarı renklerin karışımı turuncu, Mavi ve sarı renklerin karışımı yeşil, Kırmızı ve mavi renklerin karışımı da mor rengi meydana getirir.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Çember, sadece renkler arasında- ki ilişkileri göstermekle kalma- makta, renklerin sıcaklık özellikle- rini de ortaya koymaktadır. Renklerin imgeleme üzerindeki etkisi üzerine yapılan araştırmalarda, bazı renklerin diğer renklere göre daha sıcak ya da daha soğuk göründükleri ve renklerin insanın ruh hali üzerinde etkili olduğu bulunmuştur.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Mavi, yeşil ve mor renkler "soğuk renkler" olarak algı- lanmakta, kırmızı, turuncu ve sarı ise "sıcak renkler" olarak değerlendirilmektedir. Buna göre, renk çemberinin yarısı sıcak renklerden, diğer yarısı da soğuk renklerden meydana gelmektedir.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Renk çemberinde birbirine bitişik olan renklere (ör: turuncu-kırmızı) uyumlu renkler denilmektedir. Çember üzerinde tam karşı karşıya gelen renkler (ör: mor-sarı) ise, tamamlayıcı ya da bütünleyici renkler olarak adlandırılmaktadır.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Çembere dikkat edildiğinde birbirini bütünleyen iki renkten birinin sıcak, diğeri- nin soğuk renkten meydana geldiği görülecektir. Kırmızı ve yeşil, turuncu ve mavi, mor ve sarı ayrı ayrı bir çift oluştururlar.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Bütünleyici renkler yan yana geldiklerinde birbirlerinin etkisini artırırlar ve en net biçimde görünürler. Uyumlu renkler ise, yan yana geldiklerinde birbirlerinin gücünü kırarak birbirlerini olduklarından daha zayıf gösterirler.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Bir resimde zemin ile şekil arasında bir zıtlık aranıyorsa, şekil kendi rengini bütünle- yen bir renk zemini üzerine yerleştirilebilir Örneğin, eğer resim bir yaz manzarası ile ilgili ise resimde yeşil renkler ağırlıkta olacağından -resim kırmızı bir fon üzerine yerleştirilebilir.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Bir diğer uygulama grafik ala- nı ile ilgilidir. Bir poster ya da bülten tahtası tasarlarken, örneğin, koyu mor bir fon üze- rine sarı bir başlık, başlığın daha parlak ve net bir biçimde görünmesini sağlayacaktır. Kırmızı, yeşil fon üzerinde daha parlak görünürken, turuncu fon üzerinde daha cansız ve zayıf görünür.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Bütünleyici renk grupları, renklerin karıştırılmasında da önemli bir rol oynar. Eğer birbirini tamamlayan renkler eşit oranda karıştırılır- larsa, grimsi bir renk ortaya çıkar. Bir renge az miktarda tamamlayıcı bir renk eklendiğinde, eklenen renk grileşir

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Çok parlak olduğunu düşü- nülen kırmızı bir renk kullanı- yorsanız, kırmızıyı az miktar- da yeşil renk ile karıştırmanız, kırmızıyı biraz matlaştıracaktır. Yapılan araştırmalarda, öğrencilerin kırmızı olarak gördüklerini daha uzun süre hatırladıkları bulunmuştur.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Özellikle hatırlanması iste- nen materyaller için kırmızı renk kullanılmalıdır. Yapılan araştırmalarda, öğrencilerin kırmızı olarak gördüklerini daha uzun süre hatırladıkları bulunmuştur. Diğer yandan, mavi öğeler dikkatleri en az çeken öğelerdir.

Renk Şekil 7.1: Renk Çemberi Özellikle hatırlanması iste- nen materyaller için kırmızı renk kullanılmalıdır. Yapılan araştırmalarda, öğrencilerin kırmızı olarak gördüklerini daha uzun süre hatırladıkları bulunmuştur. Diğer yandan, mavi öğeler dikkatleri en az çeken öğelerdir.

Renk İnsanlar ilk önce sarı nesne- lere bakma eğilimindedirler. Şekil 7.1: Renk Çemberi İnsanlar ilk önce sarı nesne- lere bakma eğilimindedirler. Bir görselde önemli öğeler ya da anahtar kelimeler sarı renk kullanılarak ön plana çıkarılabilir. Ayrıca, okunabilirlik açısından en iyi renk kombinasyonu sarı zemin üzeri siyah yazıdır.

Tasarım İlkeleri İlgi çekici ve etkili bir görsel materyal için bazı tasarım ilkeleri dikkate alınmalıdır. (1) bütünlük, (2) denge, (3) vurgu, (4) hizalama ve (5) yakınlık.

Bütünlük Bütünlük, bir görseli meydana getiren öğelerin bir bütün olarak görünmesini sağlayan, öğeler arasındaki ilişkidir. Bütünlük, görseli anlamayı ve yorumlamayı kolaylaştırır. Genelde yapılan yanlışlıklardan biri, örneğin, bir bülten tahtasına çok fazla öğenin gelişigüzel yerleştirilmesidir. Bu tür bir görsele baktığımızda tek bir kompozisyon yerine bir takım resimler algılarız. Bu, dikkatlerin dağılmasına ve gerekli mesajın alınamamasına neden olur.

Bütünlük Bir görselde bütünlük, Öğeleri üst üste bindirerek, Oklar gibi işaret araçları ve Çizgi, şekil, renk, çerçeve gibi görsel araçlar kullanarak sağlanabilir.

Bütünlük

Denge Görsel bir materyalde denge, materyalde bulunan öğelerin algılanan ağırlığı ile ilgilidir. Denge, öğelerin ağırlıkları yatay ve dikey eksenin her iki tarafında eşit olarak dağıtılması ile oluşturulur, iki türlü denge vardır: Formal ve informal.

Denge Bir görsel merkezden ikiye bölündüğünde, tasarım her iki tarafta da birbirinin yansıması ise denge simetrik ya da formaldir. Bu tür bir denge statiktir.

Denge İnformal denge asimetriktir, informal denge, daha dinamik ve izleyenin dikkatini görsele daha çok çeken bir düzenlemedir. Ağırlık yaklaşık her iki tarafta da eşit olmakla birlikte, her iki tarafta farklı öğeler kullanılır.

Denge Dengenin olmadığı bir görselde ise, öğeler birbiri üstüne ve bir tarafa yığılmış olarak görülür. Bu durum dengesiz olarak adlandırılır.

Vurgu Görsel bir materyalde tek bir fikir ele alınsa dahi, bazen görsel içerisindeki bazı önemli öğelerin vurgulanması, dikkat ve ilgi merkezi haline gelmesi gerekir. Bu amaçla değişik teknikler kullanılabilir: Ok ve benzeri yön gösteren araçlar kullanmak, Önemli öğe için diğerlerinden daha parlak bir renk kullanmak. Temel öğeyi diğerlerinden daha büyük yapmak.

Vurgu Vurgulanmak istenilen madde rengi ile zemin rengi arasında kontrast oluşturmak. Diğer şekillerden farklı bir şekil kullanmak. Vurgulanacak öğeyi diğer öğelerin çakıştığı bir yere yerleştirmek.

Hizalama İnsanlar dikey yada yatay olarak hizalanan şeyleri hizalanmayanlara göre dahe düzenli olarak algılarlar. Düzenli bilgiler düzensizlere göre daha kolay öğrenilir ve hatırlanır.

Hizalama

Hizalama

Yakınlık Bir görsel görüntüde birbirine yakın öğeler birbirleriyle ilişkili; uzak öğeler ise ilişkisiz olarak algılanır. Materyalin yakınlık ilkesine uymaması durumunda, okuyucu bu öğeleri anlamlandırmak ve hangilerinin birlikte düşünüleceğine karar vererek gruplandırmak için zaman harcayacaktır.

Yakınlık Yakınlık ilkesine kötü bir örnek

Yakınlık Yakınlık ilkesine daha iyi bir örnek

Diğer Tasarım İlkeleri Görseller mümkün olduğunca basit olmalıdır. Gerçek resimler yerine durumuna göre basit çizgi resimler, karikatürler, çizelgeler ve diyagramlar kullanılabilir. Çok fazla ayrıntı ya da gerçeğe yakınlık öğrenmeyi güçleştirmekle kalmaz, öğrencinin nelerin önemli olduğu konusunda dikkatlerini dağıtır.

Diğer Tasarım İlkeleri Algılamamız seçicidir, önceden sahip olduğumuz deneyimlerimiz ve duyularımızın sınırlı kapasitesinden dolayı bize sunulan mesajın sadece küçük bir bölümüne dikkatlerimizi yöneltiriz (Winn ve Holliday, 1982).

Diğer Tasarım İlkeleri Görsel materyaller tasarımında verilmek istenen mesajla doğrudan ilgisi olmayan (veya önemsiz unsurlar) materyalden atılmalıdır. Bu işlem, öğrencilerin materyaldeki uyarıcılara dikkatlerini toplamalarını kolaylaştıracaktır.

Diğer Tasarım İlkeleri Yandaki resim, bir mektubun gerçek görünümüdür. Ancak, sağındaki gerçeğe daha az yakın olan simge aynı kavramı en az gerçek görünüm kadar etkili verebilir.

Diğer Tasarım İlkeleri Bir altta verilen, elektrik çarpma tehlikesini gösteren simge de, gerçek bir tasvirden daha etkilidir.

Diğer Tasarım İlkeleri Bu nedenle, öğretim amaçlı bir görsel materyal tasarlarken, nesnelerin gerçeklik derecesinden çok anlamsal boyutunu dikkate almak gerekmektedir.

Diğer Tasarım İlkeleri Bir görselde metin miktarı arttıkça, öğrenme zorlaşır. Sadece anahtar kelimelerde oluşan az ve öz metinler kullanılmalıdır. Ayrıca, metinler için çok fazla yazı tipi kullanılmamalıdır.

Diğer Tasarım İlkeleri Kavramlar arasındaki farklılıkları göstermek ve karşılaştırmalar için görseller yan yana yerleştirilmelidir. Eğer karşılaştırma yapılmıyorsa, bir defada sadece bir resim kullanılmalıdır. Bir sonraki resmi kullanmadan önce, önceki kaldırılmalıdır.

Diğer Tasarım İlkeleri Bilinmeyen nesnelerin boyutunu göstermek için ölçek ya da bilinen nesnelerden yararlanılmalıdır.

Diğer Tasarım İlkeleri Kullanılan görsel hakkında sorular sorarak, öğrencilerin dikkatleri çekilmeli ve öğrenmelerine yardımcı olunmalıdır. Öğrenciler, görsel okur-yazarlık düzeyleri, ilgileri, önem verme dereceleri gibi farklılıklarından dolayı görsel materyalde sunulmak istenen mesajı tam olarak algılayamayabilirler.

Diğer Tasarım İlkeleri Görsel hakkında soru sormak öğrenciyi görselle etkileşime sokmanın en emin yoludur. Ayrıca, görsel materyallere ders esnasında ya da metin içinde her zaman gönderme yapılarak dikkatler yönlendirilmelidir. Kullanacağınız görseller bütün öğrencilerinizin aynı anda görebilmeleri için yeterince büyük olmalıdır.

Diğer Tasarım İlkeleri Eğer kullanacağınız görsel (resim, fotoğraf, şekil, v.b) bir grup önünde kullanmak için yeterince büyük değilse, opak projektörü veya tepegöz projektörü kullanarak büyütebilirsiniz. Hatta görseli bu araçlarla duvar kağıdı, bülten tahtası ya da bir karton üzerine yansıtıp, yansıyan görüntüyü istediğiniz ayrıntıda çizebilir ve böylece görseli kalıcı hale getirebilirsiniz.