Mimari Proje 7 2004-2005 Güz Yarıyılı mimari programlama Mimari Proje 7 2004-2005 Güz Yarıyılı

programlama “Yapılacak işlerin bölümlerini ve her bölümün zamanını gösteren modellerin tümü” TDK Türkçe Sözlük “Herhangi bir formel usul veya ilerlemenin, önceden hazırlanmış ve tanımlamaya dayalı anlatımı” The Oxford Universal

bina oluşum sürecinde mimari programlama Planlama Programlama Tasarım Değerlendirme Yapım Kullanım

Yazılı formatta bir yönergeler dizisi elde edilir. mimari programlama “Binaların ihtiyaç programlarının hazırlanmasına ilişkin süreçleri kapsar” Mimari tasarlama çalışmaları öncesi ele alınan bu sürecin çıktıları, tasarlama çalışmalarında veri olarak kullanılır. Yazılı formatta bir yönergeler dizisi elde edilir.

programlama “İhtiyaçları belirten bu program, bu ihtiyaçların ne zaman karşılanacağını belirtmediği gibi, ihtiyaçların karşılanmasına ilişkin olarak kaynakları da belirtmez.”

Şantiye, büro iş programları, yapım üretim programları programlama “Mimarlıkta programlama kavramı, belirli bir süreç sonunda amaç olarak süreçlerin üretildiği durumlar için de kullanılır.” Şantiye, büro iş programları, yapım üretim programları

programlama Binaların ihtiyaç programlarının hazırlanması etkinliği genellikle projelendirme çalışması içinde tasarlamanın bir parçası olarak ele alınagelmiştir. Özellikle proje ihale ve yarışmalarında daha önceden hazırlanmış programlar tasarımcılara verilmektedir.

Bu durumda programlama tamamen ayrı bir süreç olarak tanımlanabilir. Bu nedenle mimarlık etkinliklerinin gelişmiş olduğu ülkelerde programlama uzmanlaşma gerektiren bir uğraşı alanıdır. Bu durumda programlama tamamen ayrı bir süreç olarak tanımlanabilir.

Geleceğe karar verilmesidir programlama “Özellikle arazi geliştirme işlemi içinde programlama daha çok planlama süreci içinde veya tasarlama süreci içinde yer alır” Bina programlama sürecinin en önemli özelliği Geleceğe karar verilmesidir Bu nedenle programlama planlamanın bir alt aşaması ve stratejik planlama kararlarının taktik uygulama adımları niteliğindedir.

programlama Fonksiyonel programlama “neye ihtiyaç olduğu” Mimari programlama “neyin inşa edileceği” Ön program Ayrıntılı program Spesifik program

“ihtiyaçların belirlenmesi analizi, ve organizasyonu”. programlama “amaçların ve isteklerin anlaşılabilir ve anlatılabilir bir biçimde ifade edilmesidir”. Sanoff ,1970 “ihtiyaçların belirlenmesi analizi, ve organizasyonu”. Rubinger ,1977

programlama “öznel kullanıcı isteklerinin, nesnel program ihtiyaçları haline dönüştürülmesi”. İnceoğlu ,1979 “Programlama sonucu elde edilen veriler bir sonraki adımda kullanılacak yönergelerdir”. İnceoğlu ,1977

programlama-tipoloji “Tipolojik kategoriler mimari olgunun analitik yorumu için bir yöntemsel araçtır”. “ihtiyaçlardan hareketle başlatılan programlama işlemi aynı zamanda işlevsel tipoloji çalışmasının da başlangıcıdır”. Yücel, 1976

programlama Tanılama 2 doğrultuda gelişir: Eylem dizilerinin ve eylem sistemlerinin oluşturduğu mekana bağlı davranışlar Bu davranış sistemlerini saran fiziksel ortamın nitelikleri

programlama Temel güçlük Mekana bağlı olan davranışların henüz var olmayan mekanda incelenmesi gereğidir. Bina tipolojisi bu durumda önem kazanmaktadır. “özellikle üretim sürecinin çok önemli olduğu binalarda kullanıcı yanında üretim teknolojisi de programlamaya etki etmektedir”.

planlama-programlama Planlama önceden saptanmış olan amaçlara erişmek için araçların düzenlenmesi ve eylemlerin yönlendirilmesine ilişkin kararlar bütünüdür. Planlama ülke bölge şehir bina grupları gibi azalan ölçeklerde yer almaktadır. Planlamada verilen kararların uygulama araçları ise programlardır.

programlama Ön programlama Temel eylemler, davranışlar, kararlar Kullanıcı ile ilgili sayısal kararlar Araçlarla ilgili nitelik ve niceliğe ilişkin kararları içermelidir

Programlama-organizasyon Çevresi ile sürekli ilişki içinde olan bir sosyal sistem olarak tanımlanabilir. Organizasyonlar kendilerini saran bina ile etkileşim içinde olacaktır. Organizasyonlar belirli eylem, eylem dizileri veya süreçler yoluyla bilgi, enerji, hammadde gibi girdileri ürünlere veya hizmetler dönüştürürler.

Büyüme, geliştirme,teknolojik yenilikler programlama Mevcut olan organizasyonların ihtiyaç programı oluşturulması sırasında: STRATEJİK Büyüme, geliştirme,teknolojik yenilikler İŞLEYİŞ Evrak akışı, dış kullanıcıya açık bölümler, işlemler, yardımcı araçların belirlenmesi

programlama Organizasyon içinde yer alan İşlemler, işlemlerin sırası, ilişkileri, süreleri ve önceliklerinin saptanması Bina ihtiyaç programlarının oluşturulmasında yararlı olmaktadır.

programlama Davranış seti Davranışsal ve fiziksel özelliklerin oluştuğu ünitelerdir. Bir davranış seti bir veya daha fazla davranış örüntüsünden oluşur. Bir davranış seti, sürekli davranış örüntüleri ile bir ortamda oluşur. Örüntüler bu ortama bağlıdır. Ortam davranışı sarar ve çevreler Ortam ve davranış bir bütünlük ve yapısal benzerlik içindedir.

programlama dönüşüm Ortam ve davranışın bir bütünlük göstermediği durumlarda, kullanıcı davranışlarına uyacak biçimde çevresini değiştirmeye veya yeniden biçimlemeye çalışacaktır.

programlama Kullanma Birimi Kullanma birimi bir binanın mekanlarının ve bunlara bağlı eylemlerin kategorik sınıflandırılmasındaki en küçük birimdir. Örneğin bir kitaplıktaki bir okuma yeri (araçlarla birlikte) bir kullanım birimidir.

Bir organizasyonun içerdiği kapsadığı büyüklüğü anlatır. programlama KAPASİTE Bir organizasyonun içerdiği kapsadığı büyüklüğü anlatır. Kapasite kararları genellikle planlama kararlarının bir parçası olarak programlama çalışmalarının başlangıcında programcı ve programlama ekibine verilmiştir.

Binaların temel büyüklük değerleri temel kapasite olarak belirlenir. programlama Temel kapasite Binaların temel büyüklük değerleri temel kapasite olarak belirlenir. Örneğin bir hastanenin temel kapasite ölçütü hasta yatak sayısı/temel işlevi (250 yataklı genel hastane), bir okulun ise öğrenci (3 şubeli ilköğretim okulu – 720 (30x3x8) öğrenci), bir spor tesisinin ise spor alanı ve seyirci/spor alanı (1000 seyircili olimpik yüzme havuzu) sayısı ve özellikleridir.

programlama Alt kapasite Ünite, mekan ve eleman düzeyindeki içerik/kapsama alt büyüklük veya alt kapasite denilmektedir. Örneğin hastanede 30 adet 30 yataklı bakım ünitesi ünite düzeyinde alt kapasitedir. 1 ünitede 2 adet tek yataklı oda 2 adet çitf yataklı oda 6 adet dört yataklı oda ise mekan düzeyinde alt kapasitedir. 2 yataklı bir odada iki hasta yatağı, 1 wc+ duş, 2 etajer, iki dolap, iki sandalye eleman düzeyinde alt kapasite olarak tanımlanır

Çevrenin taşıma kapasitesi programlama Kapasite belirleme Mali kaynaklar Arazi verileri Yerleşme olanakları Çevrenin taşıma kapasitesi (Doğal, toplumsal, yapay) Çevreye sunulması gereken ve beklenen hizmetin boyutlarına bağlıdır

programlama Kullanıcı gereksinmeleri Fizyolojik gereksinmeler: İnsan yaşamı ile ilgili temel gereklikler beslenme, barınma, vb. gereksinmeler. Güvenlik gereksinmeleri: Korku ve kısıtlamalardan, tehlikeden bağımsızlık Toplumsal gereksinimler:Beraberlik ve toplumsal etkileşim. Benlik gereksinmeleri: Özsaygı ve özbeğeni, Gerçekleşme gereksinimleri: Kişisel doygunluğa ulaşma isteği

programlama Kullanıcı gereksinmeleri İnsanın boyutsal/antropometrik özellikleri. Fiziksel çevreye ilişkin gereksinmeler Sağlık gereksinmeleri Sosyal çevreye ilişkin gereksinmeler Psikolojik gereksinmeler Mahremiyete ilişkin gereksinmeler Güvenlik gereksinmeleri

programlama Program yapısı İşlevsel davranışsal özellikler Binada yer alması beklenen işlevler ve davranışlarla ilgilidir. Çok amaçlı salon; çocukların özel bakım ve eğitim dışında birbirleri ile kaynaşma oyun ve grup etkinlikleri ve spor yapabilecekleri salondur. Fiziksel özellikler Kapasite, araçlar ve fiziksel diğer özelliklerle ilgilidir. Basit ve küçük bir podyum, 50 öğrenci için oyun ve spor alanı, soyunma odası, kız ve erkekler için birer wc ve lavabo düşünülecektir.

programlama Programlama süreci Organizasyonel verilerin analizi Kapasite etüdleri ve analizi Amaçların ve alt amaçların ölçütlerin belirlenmesi Binada yer alacak servislerin, ve beklenen hizmetin tanımı Temel işlev gruplarının belirlenmesi Eylemlerin, araçların ve eylemler sisteminin belirlenmesi, eylemsel ilişkiler

programlama Fiziksel özelliklerin tanımı Eylem koşullarının belirlenmesi Eylem türleri, eylem yapılış biçimi, eylem organizasyonu,eylem için fiziksel koşullar (boyut(eylem alanı) işitsel, görsel,iklimsel koşullar), Eylemlerin gruplanması ölçütleri-mekan kategorileri Organizasyondan kaynaklanan eylem grupları, boyutlardan kaynaklanan eylem grupları, konfor koşullarından kaynaklanan eylem grupları Ayrıntılı mimari ihtiyaç programının yazılması Eylem, boyut (alan/hacim), kişi sayısı,alt eylem, davranış,araç, konfor koşulları vb nin yazılı ve/veya grafikle anlatılması

Programlama süreci adımları Müşteri kullanıcı kaynaklarının analizipersonel ve ekipman yönünden mevcut organizasyonun olanakları Organizasyondaki bölümler, dallar, bağımsız ünitelerin saptanması Organizasyonel etkileşim özellikleri ve süreçlerin belirlenmesi İşlevsel gereksinimlerin belirlenmesi, çevre koşullarının saptanması Eylemlere ilişkin faktörlerin saptanması Sağlık, güvenlik, diğer çevre şartlarına ve işletme ile ilgili kanun, yönetmelik ve standartların saptanması ve analizi Trafik, dolaşım ve iletişim gereksinmelerinin saptanması Bireysel ve işlevsel etkinliklerle ilgili teknik ve elektronik gereksinmelerin saptanması Alt eylemlerle ilgili gereksinmelerin saptanması (ilişkiler) İŞLEVSEL GEREKSİNİM RAPORU

İşlevsel gereksinim raporu Raporun analizi Mevcut kanun, yönetmelik ve standartların gözden geçirilmesi Kullanılabilir mekan standartlarının araştırılması (kullanım birimi vb) Eylemsel gereksinimlerin saptanması (eylem, alt eylem, kişi davranış) Bireysel çalışma alanı gereksinimlerinin saptanması Eylemler için konfor şartlarının saptanması Mekan ölçülerinin saptanması Fiziksel ilişkilerin saptanması MİMARİ GEREKSİNİM PROGRAMI

Programın esnekliği ve büyümesi Organizasyonlar ve onları barındıran mimari ürünler değişim içindedir. Bu değişim çeşitli durumlara uyumu sağlayacak ESNEKLİK veya ADAPTE EDİLEBİLİRLİK Ve genişleyen organizasyon için BÜYÜYEBİLME olanaklarını gündeme getirmektedir. Mimari programlar belirli sabit bir dönem için yapılabileceği gibi bulunulan zamandan daha ileri bir tarih teki gelişmeleri içerecek biçimde de yapılabilir.

Kapasite belirleme teknikleri Mimari programın en önemli adımı kapasite kararlarının verilmesidir.Bu karar binayı kullanacağı düşünülen insan sayısına veya üretilen hizmet veya ürüne bağımlıdır. Üretilen hizmetin kapasitesinin belirlenmesi yöntemi: Bu yöntemde çeşitli istatistik verilerle bir organizasyonun üretmesi gereken hizmet miktarı ve miktarın boyutsal ve sayısal sonucunun saptanması Yaklaşık alan hesabı: Kullanıcı birimi büyüklüğü ile kullanıcı birimi gereksinimi biliniyorsa yaklaşık alan bulunur. Kullanıcı sayısı hesabı: Sürekli, geçici kullanıcıların birisi biliniyorsa veya benzerlerinden saptanabiliyorsa veya planlamada belirtilmişse diğeri saptanabilir.

Organizasyon sistemi işleyiş belirleme teknikleri Organizasyon şeması: Organizasyonu anlatan şemalardır. Hiyerarşi ve ilişkiler şemada gösterilir. Bölüm ilişkileri Şeması: Organizasyondaki ilişkilerin mekansal kurgusunu da anlatan şemalardır. İlişki matrisleri: Bölümlerin alt bölümlerin, mekan gruplarının ve mekanların birbirleri ile ilişkilerini gösteren matrislerdir. İlişkinin varlığı/yokluğu, sıklığı ve düzeyi belirtilebilir.

Kullanıcı isteklerinin saptanması teknikleri Eylem inceleme: Her eylemin; koşullar, boyutlar, ilişkiler, yönetmelik ve standartlar ile incelenmesi sonucu eylem kartlarının düzenlenmesi ve ekipmanların araçların da bu yolla elde edilmesini içerir. Gözlem/soru formu: Kullanıcı isteklerinin soru formları ve gözlemlerle saptanması Eylem etüdleri: Eylemlerin görsel olarak saptanması ile eylemlerin süre, davranış şekli açısından etüdünün yapılmasıdır. İp diyagramları:Aralarında ilişki olan eylemlerin yapılması sırasında kullanıcıların hareketlerini ifade eder. Akış diyagramları: Geniş bir alanda çok sayıda hareketin incelenmesinde kullanılır. Eylem, davranış sıralarının saptanması önem kazanmaktadır. Konstrüktif diyagramlar: Eylem ilişklerinin karmaşık olması durumunda tüm eylemlerin mekansal kurgu üzerinde ele alınmasını kapsar. Mekan ölçütleri listesi: Mekanların tüm özelliklerinin listelenmesidir Ekipman ve donatım kontrol listesi: Ekipmanın ilgili tesisat sistemleri ile ilişkisinin saptanması için kullanılmaktadır.

Kullanıcı isteklerinin saptanması teknikleri Eylem kartı:Kullanıcıların mekanı nasıl kullandıklarının saptanması için zaman içinde eylem, amaç, kullanıcı, yer ve ekipman ilişkisini belirleyen teknikleridir. Eylem korelasyon kartı: Eyleme katılan kişilerin zaman ve alt eylemler açısından değerlendirilmesini sağlamaktadır. Çok yönlü (amaçlı) mekan ölçütleri: Farklı eylemlerin aynı mekan içinde yapılma sayısı farklı olsa da eylemin niteliği değişmemektedir. Bu nedenle mekan içinde etylemlerin gruplandırılması çalışmaları yapılmaktadır. Mevcut binaların yeni programlara veri olması için değerlendirilmesi Benzer organizasyonlara işlevlere hizmet eden binaların tesislerin değerlendirilmesi ile elde edilen verilerin yeni programlarda kullanılmasıdır. Örneğin kullanma sıklığı, kullanma sayısı ve diğre tüm teknikler bu amaçla kullanılabilir.