Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi Dr. Selçuk CANDANSAYAR 13. 02. 2010

İlaçların gruplandırılması Antidepresan; depresyon Anksiyolitik: anksiyete Antimanik: mani Hangisi? Antipsikotik: psikoz Antişizofrenik: şizofreni ????

Antipsikotik ne demek Psikotik belirtileri geçiren mi İyileştiren mi yatıştıran mı

Şizofreni dil, düşünce, algılama, affekt, davranış kendilik duygusu gibi özelliklerini etkileyen, biliş ve emosyon gibi temel zihinsel süreçlerin bozulduğu kronik bir hastalıktır.

Yaşam boyu prevalans % 1-1,5 Kadın/erkek oranı hemen hemen eşit Ortalama başlangıç yaşı erkeklerde 15-25, kadınlarda 25-35 Hastalar genellikle kış ve ilkbahar doğumlu Evlenmemişlerde ve düşük sosyoekonomik düzeyde daha sık

Hastalığın klinik belirtilerinden hiç biri ‘tanı koydurucu’ (patognomonik) değil. Hastalığın tanısı, belirti ve bulguların genel örüntüsü, süre, hastanın işlevsellik düzeyindeki bozulma ve kronik dönemde ortaya çıkan yıkım (detoriasyon) gibi ölçütlerle konulur.

Psikoz Psikoz: Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu tüm durumlar Halüsinasyon Hezeyan Düşünce bozukluğu

Psikoz Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık Emosyonel: eksilme- depresyon- mani Dışardan görünüm: tuhaf- korkutucu

Psikoz hangi hastalıklarda Şizofreni Bipolar affektif bozukluk Psikotik depresyon Kısa psikotik atak Sanrısal bozukluk Demans Deliryum Madde kullanımı Kişilik bozukluğu (?) ……

Psikoz hangi sıklıkta Şizofreni Bipolar affektif bozukluk Psikotik depresyon Kısa psikotik atak Sanrısal bozukluk Demans Deliryum Madde kullanımı Kişilik Bozukluğu (?) ……

Psikoz neye yol açar Yetiyitimi Yıkım Stigma İntihar Kronisite Aile yükü Toplumsal yük Sağlık sistemi yükü

MİTLER Psikozun çaresi yoktur Psikoz en iyi ihtimalle yatıştırılabilir Psikozlar, psikiyatrinin kanseridirler Psikozu tedavi edemezsin, ancak çevreyi hastadan koruyabilirsin Psikoz hastasını izlemek giderek çürüyen bir ağacı sulamaya benzer

ELLİ YILLIK MİTLER Antipsikotiğin hastaya iyi gelmesi için ekstrapiramidal yan etkiler çıkması gereklidir En iyi antipsikotik en düşük dozda kullanabildiğimdir Antipsikotiklere hiç bir hasta uyum sağlamaz Hasta ilaçtan şikayet ediyorsa ilaç iyi demektir

Psikoza çağdaş yaklaşım Sürekli ilaç kullanmak çok farklı hastalıklar için de geçerlidir Remisyon en az “cure” kadar değerlidir Yıkım engellenebilir/geciktirilebilir Yetiyitimi engellenebilir/geciktirilebilir Yaşam kalitesi artırabilmelidir İşlevsellik artırabilmelidir HASTA NE KADAR TOPLUM İÇİNDEYSE TEDAVİ O KADAR BAŞARILIDIR

Psikozda iyileşme Dış görünüm: tuhaf- korkutucu Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık Emosyonel: eksilme- depresyon- mani Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon

Antipsikotiklerin kullanıma girişleri Aripiprazol 2003 Ziprasidone 2001 Ketiyapin 1997 Olanzapin 1996 Sertindol Risperidon 1994 Klozapin Amisülpirid 1990 Haloperidol 1958 Tiyoridazin 1954 Klorpromazin 1952 32 YIL

Birinci derece yakınınıza antipsikotik başlamanız gerekirse İlk tercih edeceğiniz ilaç hangisi? Kesinlikle tercih etmeyeceğiniz hangisi?

Tercihinizi belirleyen Etki? Yan etki ? Kullanım süresi?

Klasik antipsikotik tedavi gören hastaların Kendilerini alıklaşmış, donuklaşmış, bir konu hakkında düşünemez olmuş “zombi” gibi hissetmeye başladıklarından yakındıkları başlangıçtan beri bilinmektedir.

Klasik antipsikotik ilaçlarla tedaviye uyumu bozan etkenler İlacın neden olduğu öznel rahatsızlık hissi Nöroleptik disforisi EPS

Toplum içinde olabilmek Antipsikotikleri ne zaman öğrenmişsinizdir? Haloperidol kullanan birini 20 metreden tanımaya başladığınızda STİGMAYA TEDAVİNİN KATKISI

Geleneksel antipsikotiklerin sınırlılıkları Etkinlik yokluğu Sadece bazı belirtileri iyileştirir Bazı belirtileri ise kötüleştirir Yan etkileri yetiyıkımına neden olur Yan etkileri stigmayı artırır Güvenlik ve tolerabilite düşüktür

Geleneksel antipsikotikler %50 yanıtsız relaps Düşük yanıt kötü uyum yatış Yan etki pahalı

Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan Negatif belirtileri düzeltme Mood belirtilerini düzeltme Bilişsel işlevleri düzeltme Düşük toksisite DAHA İYİ UYUM DAHA AZ RELAPS DAHA AZ HASTANE YATIŞI DAHA ÇOK YAŞAM KALİTESİ DAHA ÇOK İŞLEVSELLİK

Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan Metabolik sendrom Diyabet

Tedavi başlangıcında bilinmesi gerekenler Hastalık öyküsü Etnisite, yaş Obesite öyküsü (bireysel ve ailesel), beslenme alışkanlığı Boy, kilo, BMI Göbek hizasından bel çevresi ölçümü Kan basıncı Plazma glukoz düzeyi Lipid paneli Verilecek tedavi ile ilgili olarak ya da aile öyküsü açısından yüksek DM riskine sahip hastalar klozapin ya da olanzapin gibi atipik APler ile tedavi edilmemelidir!

Püf noktası 20 mg/gün haloperidol ile remisyona giren ve ayaktan tedaviye devam edilen hastanız öğretmenlik yapabilir mi? Peki ya 1000 mg/gün ketiyapin ile remisyona giren ve ayaktan tedavisi süren hastanız yapabilir mi?

En iyi antipsikotik Hastalar ve ailelerden önce hekime umut aşılayan HASTAMA DAHA İYİ BİR YAŞAM SAĞLAYACAK MI?

İlaç seçiminde hastadan kaynaklanan etkenler Tanı Şiddet Kronisite Özgül belirtiler Yaş Cinsiyet Eskiden iyi gelen ilaç Yan etki öyküsü Diğer tıbbi durumlar Ek psikiyatrik sorunlar

İlaç seçiminde hekimden kaynaklanan etkenler Tanı Şiddet Kronisite Özgül belirtiler Yaş Cinsiyet Eskiden iyi gelen ilaç Yan etki öyküsü Diğer tıbbi durumlar Ek psikiyatrik sorunlar

Antipsikotik etki ne zaman başlar? Eski bilgi: Üçüncü haftadan itibaren başlar, klinik iyileşme daha sonra gelir Çağdaş bilgi; İlk dozun alımıyla başlar

Antipsikotik etki de hedefler Akut Emosyonel-davranışsal belirtiler Kronik Bilişsel- sosyal belirtiler

Emosyonel-davranışsal belirtiler Anksiyete Saldırganlık İrritabilite Uykusuzluk Hareketlilik

Tedavi protokolü!! Haloperidol 5 mg/gün + Diazepam 30 mg/gün ??????????????????? Neden olmuyor?

Neden yüksek doz? Neden kombine kullanım? En önemli neden ilaçların yetersizliği Sonra; İlaç dışı tedavilerin yetersizliği Akut bakım olanaklarının kısıtlılığı Cinsiyet Etnisite

Yüksek doz Antipsikotiklerin yüksek dozda kullanımları tüm dünyada yaygın bir “klinik” durumdur! %15- 20 Kombine tedavi %14 Yüksek doz tek ilaç %1

Hangisi yüksek doz? Haloperidol 20mg +olanzapin 10 mg Haloperidol 20 mg + Ketiyapin 400 mg Olanzapin 30 mg Ketiyapin 1200 mg Haloperidol 30 mg + Klorpromazin 600 mg

Aşağıdaki ilaç dozlarından hangisini kullanırken bir öğretmen ders anlatabilir? Haloperidol 30 mg Klorpromazin 600 mg Ketiyapin 1200 mg Olanzapin 30 mg Amisülpirid 1200 mg Klozapin 900 mg Risperidon 8 mg Ziprasidon 240 mg

Vaka 1 28 yaşında erkek yüksek okul mezunu Uykusuzluk ve tuhaf düşüncelerle geçen birkaç kaftanın ardından, bir gece yarısı megalomanik, persekütif , schneider hezeyanları Fikir uçuşması yok İşitsel halüsinasyon yok

Bu vakada birincil hedef Sedasyonu sağlamak Düşünce bozukluğuna yönelik hastalık içgörüsü geliştirmek Düşünce bozukluğunun düzelmesini sağlamak

Vaka 2 20 yaşında bayan Lise 2 den itibaren sosyal geri çekilme Düşünce fakirleşmesi Depresif belirtiler Kendine bakımda azalma Otistik yaşantılar

Bu vakada birincil hedef Depresif belirtileri iyileştirmek Kendine bakımı artırmak Sosyalleşmeyi sağlamak

En iyi ilaç Size göre ??? Bana göre; En uzun süre kullanabilecek ilaçtır Doz aralığı en geniş olan ilaç Uzun dönem kullanımda yan etkisi en az olan ilaç Size göre ???