STRES YÖNETİMİ 27.12.2011

STRES KAVRAMI Bilim dünyasında stres sözcüğü ilk kez 17. yüzyılda nesne ve ona uygulanan dış güç arasındaki ilişkiyi açıklamak üzere fizikçi Robert Hook tarafından kullanılmıştır. Yönetim bilimiyle ilişkili olarak psikolojide ise stres “sıkıntı” ya da “zorluk” anlamına gelen eski Fransızca’daki ve Ortaçağ İngilizce’sinden “stres” sözcüğünden gelmektedir.

STRES KAVRAMI Bireyler üzerinde etki yapan ve onların davranışlarını, verimliliklerini ve başkalarıyla olan ilişkilerini etkileyen bir kavramdır.

STRESİN OLUŞUMU Kendiliğinden oluşmaz Ortam/çevrede meydana gelen olay/değişimler bireyi etkiler Tüm bireyler olay/değişimlerden aynı oranda etkilenmez

STRESİN OLUŞMA NEDENLERİ Ortamda meydana gelen değişim Bireyin ortamını değiştirmesi Kişilik özellikleri Vücutta oluşan biyo-kimyasal değişimler

BİYOLOJİK BOYUT Sempatik sinir sistemi ile duygusal heyecanlar yaşayarak strese girer ve mücadele etmek için tetikte olur. Hipofiz bezi ile böbrek üstü bezler çalışarak kana Adrenalin gibi hormonlar salgılanır. Kan akışı hızlanır. Kalp atışları hızlanır. Birey vücudu ile mücadele etme veya ortamdan kaçma yönünde harekete geçecektir.

SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ Bir tehdit ya da güçlükle karsı karsıya kaldığımızda sempatik sinir sistemimiz harekete geçer. “Savaş ya da kaç” mekanizması budur. Beynimiz durumla ilgili hipofiz bezini harekete geçiren bir uyaran alır. Bu uyarı sonucu, adrenalin salgılamaya baslar ve zincirleme tepkiler oluşur. Sempatik sinir sisteminin tepkisi sonucunda fiziksel stres işaretlerinin faaliyeti artar.

PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ Parasempatik sinir sistemi, vücudun iyiliğine yönelik faaliyetleri yönetir; dinlenme, rahatlama, beslenme, sindirim sistemi ve deri onarımı gibi. Sempatik sinir sisteminin aksine parasempatik sinir sistemi kendi kendine harekete geçmez, sizden emir bekler ve özelliğiyle derin nefes alma, olumlu düşünme ve gevşeme rahatlama ihtiyaçlarını açıklar.

STRES; Bir dış etken sayesinde oluşur. Doğal ve fizyolojik bir süreçtir. Sadece olumsuzluk ifade etmez. Dolayısıyla stresi tamamen yok etmek söz konusu değildir.

STRES KAYNAKLARI Rekabetçi ortam Değişken Belirsiz Stres kaynakları kontrol edilebilir değil (Yakın ve genel çevreden kaynaklanmaktadır) Belirlenen plan/programın zorla değişmesi

GENEL ÇEVRENİN STRES KAYNAKLARI Ekonominin gidişi Sosyal ve kültürel değişimler Politik hayatın belirsizliği Teknolojik değişmeler Yaşanılan şehrin çevresel ve ulaşım sorunları

İŞ ÇEVRESİNİN STRES KAYNAKLARI Örgütsel ilişkiler Vardiyalı çalışma Değerlendirme ve Terfi Teknik değişmeler ve yenilikler Örgütsel çevre ve rekabet sorunları İş ücretlerinin yetersizliği İş yerinin uzaklığı İşin monotonluğu/aşırı çeşitliliği Örgüt yapısı/iklimi/kültürü Çalışma koşulları ve işin zorluğu

İŞ YAŞAMINDA STRESİN SEBEPLERİ İşini kaybetme korkusu Fiziki mekan İşte tehlike unsuru (iş kazası, radyasyon,ölüm) Rol belirsizliği Ast-üst ilişkisi

BİREYİN KENDİSİ İLE İLGİLİ STRES KAYNAKLARI Yaşam tarzı Maddi sıkıntılar Biyolojik sebepler Kişilik

STRES VE KİŞİLİK A Kişilik Tipi İdealist Mükemmeliyetçi Saldırgan Öfkeli Aceleci Sorumluluk duygusu yüksek Bencil Başarı odaklı Başkalarıyla çatışmaktan çekinmeyen Başarısızlığa tahammülü olmayan

STRES VE KİŞİLİK B Kişilik Tipi Heyecan ve telaşa kapılmaz Sakin ve yumuşak Sabırlı Zaman baskısı hissetmez Oluruna bırakır Kusursuzluk arayışında değildir Ailesine ve hobilerine zaman ayırır Hoşgörü ve tolerans düzeyleri yüksektir

STRESİN AŞAMALARI Stres kaynağının yoğunluk derecesi Strese maruz kalınan süre Alarm safhası Direniş safhası Tükenme safhası

STRESİN BEDENSEL BELİRTİLERİ Aşırı iştah/iştahsızlık Sürekli yorgunluk/halsizlik Baş ağrısı Uyku bozuklukları Fiziksel şikayetler

DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLER Aşırı tedirginlik,korku ve endişe Alınganlık, çabuk sinirlenme Hastalık hastası olma Hayatı anlamsız bulma Gelecek endişesi Unutkanlık Konsantrasyon bozuklukları

STRESLE BAŞEDEBİLMEK Bireyin kendi stresini azaltıcı tedbirleri: Nefes egzersizleri Spor Doğru beslenme Sigara/içki kullanımının sınırlandırılması Keyfi ilaç kullanımının sınırlandırılması Hobi edinmek Kendine zaman ayırmak İyi ilişkiler (iş ve arkadaş çevresi)

STRES YÖNETİMİ Stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla, durumu değiştirme ya da duruma verilen tepkileri değiştirmeye "stres yönetimi" denir.

STRES YÖNETİMİ Etkisiz yöntemler Saldırgan tepkiler Bilişsel çarpıtmalar Savunma mekanizmalarının yoğun kullanımı İlaç/sigara/alkol/uyuşturucu

ANORMAL VE NEVROTİK SAVUNMA MEKANİZMALARI Duyguların bastırılması Tehlikenin yok sayılması Kendini haklı olduğuna inandırma Hatayı başkalarına yükleme Daha büyük başarıya yönelme

ANORMAL VE NEVROTİK SAVUNMA MEKANİZMALARI Örnek aldığı bir kişiyle veya grupla özdeşleşme Çöküntü, depresyon Karamsarlık Histerik davranışlar İntihar

STRES YÖNETİMİ Etkili yöntemler Durumu değiştirmek Duruma gösterilen tepkiyi değiştirmek

STRES YÖNETİMİ Stresin kabulü Semptomların belirlenmesi Yaşam biçiminin gözden geçirilmesi Nelerin değiştirilebileceğinin belirlenmesi

STRES YÖNETİMİ TEKNİKLERİ Fiziksel aktivite Zaman yönetimi Sağlıklı beslenme Düzenli uyku

STRESLE BAŞA ÇIKMA Bedensel Gevşeme: Nefes Kendi Kendini Yönetme: Kontrol ve serin kanlılık Yaşam Tarzının Yönetimi: bireyin kendi hayatındaki stres unsurlarını kontrol etmesi

KAYNAKÇA Akgemci, Tahir. ÖRGÜTLERDE STRES VE YÖNETİMİ. AKSOY, Ali ve Fahrettin KUTLUCA . ÇALIŞMA HAYATINDA STRES KAYNAKLARI, STRES BELİRTİLERİ VE STRES SONUÇLARINININ İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA. Anadolu Universitesi Psikolojik Danısma ve Rehberlik Merkezi Ataman, G. (2001). İşletme Yönetimi. İstanbul: Türkmen Kitabevi. Birkök, Cüneyt. POLİSTE ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134 CAM, Erdem. Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134 Eren,Erol. (2004). Örgütsel Davranış.İstanbul: Beta Basım Özmutaf, Nezih Metin, Örgütlerde İnsan Kaynakları ve Stres: Ampirik Bir Yaklaşım. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 2006.Cilt/Volume 23, Sayı/Issue (1-2): 75–81.