T.C. PRİŞTİNE BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Adres: İmzot Nike Prella No: 42,Ulpiane / Priştine Tel: Faks:

Ekonomik Görünüm ve Türkiye – Kosova Ticari İlişkileri

Kosova'nın Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri (1) (Ocak-Eylül) Yüzölçümü km2 Nüfus (000)1.800 GSYİH (000 € ) Kişi Başı Gelir Büyüme Oranı (%)4,643,8 (IMF Tahmin) Enflasyon (%)3,57,32,2 (Ocak -Ekim) İşsizlik (%) (Tahmin)

Kosova'nın Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri (2)

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARDA İLK 10 ÜLKE ÜLKELERYATIRIM TUTARITOPLAM İÇİNDEKİ PAYI (%) ALMANYA BÜYÜK BRİTANYA TÜRKİYE250.0* 13.1* SLOVENYA AVUSTURYA İSVİÇRE HOLLANDA ARNAVUTLUK ABD LÜKSEMBURG İLK 10 ÜLKE TOPLAMI1, GENEL TOPLAM 1, (Milyon €) Kaynak: Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı *:Ticaret Müşavirliği

YILLARA VE SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’DA DYY (1) SEKTÖRLER FİNANSAL HİZMETLER73,271,246,1 ÜRETİM49,272,349,5 GAYRİMENKUL42,748,862,7 ULAŞTIRMA & TELEKOMÜNİKASYON 21,314,623,2 ELEKTRİK8,50,40 MADENCİLİK6,810,10,9 İNŞAAT34,691129,4 Kaynak: Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (Milyon €)

YILLARA VE SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’DA DYY (2) İŞLEME SANAYİ6,825,11,9 TARIM12,72,40,2 TİCARET VE DİĞER HİZMETLER 15,711,97,9 DANIŞMANLIK FAALİYETLERİ VE ARAŞTIRMA 2,68,55,2 SAĞLIK2,32,60 DİĞER116,966,9 TOPLAM YATIRIM TUTARI (MİLYON €) 287,4365,8393,9 (Milyon €) Kaynak: Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’DA TÜRK YATIRIMLARI (1) (000 USD) YATIRIM KONUSUFİRMA SAYISIYATIRIM TUTARI (USD)İŞÇİ SAYISI BANKACILIK DAĞITIM (GIDA VE TEMİZLİK) EĞİTİM GIDA ÜRETİMİ HAVA ALANI İNŞAATI - İŞLETMESİ İNŞAAT (KONUT ÜRETİMİ) KABLO ÜRETİMİ Kaynak: Ticaret Müşavirliği

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’DA TÜRK YATIRIMLARI (2) KIRTASİYE1949 KİMYA (KONVEYÖR BANT ÜRETİMİ) MOBİLYA ÜRETİMİ TEKSTİL VE İPLİK ÜRETİMİ SAĞLIK SİGORTA YATAK ÜRETİMİ TOPLAM (000 USD) Kaynak: Ticaret Müşavirliği

KOSOVA’NIN SON ÜÇ YILDAKİ TOPLAM İHRACAT VE İTHALATI YILLARİHRACAT 2011/2010 % İTHALAT 2011/2010% , ,9 2012/2011 % 2011 (Ocak– Eylül) (Ocak– Eylül) , ,3 (Bin € ) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu

2011 ve 2012 YILININ OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE KOSOVA’NIN İTHALATINDA İLK 10 ÜLKE (1) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu *: T.C. Ekonomi Bakanlığı Ülkeler Ocak-Eylül 2011 Ocak-Eylül 2012% Değişme 1) Almanya ,2 2) Makedonya ,6 3) Sırbistan ,6 4) İtalya )Türkiye * ( ) * ( ) 1,5* (9,6) 6)Çin ,1

2011 ve 2012 YILININ OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE KOSOVA’NIN İTHALATINDA İLK 10 ÜLKE (2) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu *: T.C. Ekonomi Bakanlığı 7)Arnavutluk ) Yunanistan ,4 9)Bosna Hersek )Hırvatistan ,7 İlk 10 Ülke Toplamı ,9 Genel Toplam ,3

2011 ve 2012 YILININ OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE KOSOVA’NIN İHRACATINDA İLK 10 ÜLKE (1) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu Ocak-Eylül 2011 Ocak-Eylül 2012% Değişme 1)İtalya ,9 2)Arnavutluk ,3 3)Makedonya ,2 4)Almanya ,2 5)İsviçre ,6 6)Karadağ

2011 ve 2012 YILININ OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE KOSOVA’NIN İHRACATINDA İLK 10 ÜLKE (2) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu *: T.C. Ekonomi Bakanlığı 7)Sırbistan )Türkiye 5.343* (5.761) 5.317* (8.764) 0,04* (52,1) 9) Avusturya ,5 10)Çin ,6 İlk 10 Ülke Toplamı ,6 Genel Toplam ,2

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İHRACATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (1) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu (000 €) Ürün Grupları2010%2011% 2012 (Ocak - Eylül)% Metaller ve ürünleri , , ,8 Mineral ürünler , , Makine, mekanik ve elektrikli cihazlar109123, , ,1 Genel Gıda, sigara- içecek maddeler114443, , ,9 Bitkisel ürünler122054, ,6 Plastik-lastik ve ürünleri81192, ,9 Deri ve ürünleri96503,

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İHRACATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (2) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu Tekstil ve ürünleri83292, ,572824,1 Üretilen diğer ürünler21830,620410,71625,90,8 Kimya Sanayi ürünleri13630,522090,714370,07 Ahşap ve ürünleri12530,416070,512760,06 Kağıt ve ürünleri9990,313810,410840,05 Ulaştırma araçları14640,510170,35750,2 Taş, alçı, seramik ve cam ürünleri14340,511450,45090,2 Canlı hayvan, hayvansal ürünler9260,34350,12720,1

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İHRACATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (3) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu (000 €) Optik, tıbbi, fotoğraf, müzik aletleri3890,15310,2242,20,1 Ayakkabı510,02860,03880,02 Sanat eserleri480,02960,03500,01 Yağlar1000,03450,0146,90,01 İnci, değerli taş, değerli metaller260,01210,01230,01 Silah ve patlayıcılar Toplam ,736100

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İTHALATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (1) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu (000 €) Ürün Grupları2010%2011% 2012 (Ocak - Eylül)% Mineral ürünler , , ,8 Genel Gıda, sigara-içecek maddeler , , Makine, mekanik ve elektrikli cihazlar , , ,4 Metaller ve ürünleri , , ,1 Kimya Sanayi ürünleri , , ,4 Ulaştırma araçları , , ,2 Plastik-lastik ve ürünleri , ,8

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İTHALATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (2) (000 €) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu Bitkisel ürünler , ,5 Canlı hayvan, hayvansal ürünler878644, , ,1 Taş, alçı, seramik ve cam ürünleri847573, , ,8 Tekstil ve ürünleri717233, , ,3 Üretilen diğer ürünler724303, , ,6 Ahşap ve ürünleri490602, , ,1 Kağıt ve ürünleri , ,6 Optik, tıbbi, fotoğraf, müzik aletleri250851, ,2

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2010 – 2012 DÖNEMİNDE İTHALATI VE SEKTÖRLERİN TOPLAM İÇİNDEKİ PAYLARI (3) Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu (000 €) Yağlar192980, , ,8 Ayakkabı244561, , ,9 Deri ve ürünleri38610,250220,237060,2 Sanat eserleri70410, ,518560,1 İnci, değerli taş, değerli metaller14410,117780,112960,1 Silah ve patlayıcılar33380,213470,11620,01 Toplam

KOSOVA’NIN TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €) YILLARİHRACATİTHALAT TİCARET HACMİ (OCAK – EYLÜL) (OCAK –EYLÜL)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DEN İTHALATI (1) ÜRÜN GRUPLARI 2011 (OCAK – EYLÜL) 2012 (OCAK- EYLÜL) % TİŞÖRTLER, FANİLALAR, ATLETLER, DOKUNMUŞ HALİLAR ,7 DEMİR VEYA ÇELİKTEN İNŞAAT MALZEMELERİ HİJYENİK HAVLULAR VE TAMPONLAR PAMUKLU MENSUCAT DİĞER MOBİLYALAR VE BUNLARIN PARÇ ,8 KADINLAR VE KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE ,7 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DEN İTHALATI (2) EKMEK, PASTA, KEK, BİSKÜVİ VE DİĞER ,4 DONDURMA VE YENİLEN DİĞER BUZLAR ,1 ADİ METALLERDEN DONANIM ,7 ALUMİNYUMDAN ÇUBUKLAR VE PROFİLLER ,2 GERİLİMİ 1000 VOLTU GEÇMEYEN ELEKTRİK DEVRESİ TEÇHİZATI ,7 PLASTİKTEN MONOFİLLER, İNCE VE KALIN ÇUBUKLAR ,2 PLASTİKTEN HORTUMLAR, BORULAR BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR ,1 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DEN İTHALATI (3) KADINLAR VE KIZ ÇOCUKLAR İÇİN BLUZLAR ,8 RKEKLER VE ERKEK ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE ,9 SPOR, KAYAK VE YÜZME KIYAFETLERİ ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI, ELEKTROTERMİK CİHAZLAR ,2 MEYVE VE YENİLEN DİĞER BİTKİ PARÇALARININ KONSERVELERİ ,4 ÇİKOLATA VE KAKAO İÇEREN DİĞER GIDA ,8 İLK 21 ÜRÜN GRUBU TOPLAMI ,6 GENEL TOPLAM ,5 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’YE İHRACATI (1) ÜRÜN GRUPLARI 2011 (OCAK - EYLÜL) 2012 (OCAK – EYLÜL) % KAUÇUKLU MENSUCAT ,3 ALUMİNYUM DÖKÜNTÜ VE HURDALARI VULKANİZE KAUÇUKTAN TAŞIYICI KOLANLAR ,6 DEMİR VEYA ÇELİK TELLERDEN MENSUCAT, ,9 SENTETİK DEVAMSIZ LİFDEN İPLİK ,1 ARSENİK, METALLERİ VEYA BİLEŞİKLERİ SENTETİK VE SUNİ LİF DÖKÜNTÜLERİ080 - Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’YE İHRACATI (2) SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLERDEN İPLİKLER ,2 YATAK ÇARŞAFI, MASA ÖRTÜLERİ021 - SIVI VEYA TOZLARI PÜSKÜRTME CİHAZI016 - BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR VE DİĞER013 - REJENERE KAUÇUK PLASTİKTEN DÖKÜNTÜ, KALINTI VE HURDALAR010 - SENTETİK FİLAMENT DEMETLERİ05 - KURŞUN SAÇLAR, LEHVALAR, YAPRAKLAR 05 - DEMİR VEYA ÇELİKTEN ZİNCİRLER0 4 - Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

SEKTÖRLERE GÖRE KOSOVA’NIN 2011 – 2012 OCAK – EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’YE İHRACATI (3) ŞİLTE MESNETLERİ, YATAK TAKIMI EŞYASI 04 - SENTETİK DEVAMSIZ LİFLER YÜN VE İNCE VEYA KABA HAYVAN KILLARI (KARDELİ/TARANMIŞ) ÖZELLİKLE ÖRGÜ İÇİN KULLANILAN İPLİKLER03 - DEMİR VE ÇELİKTEN SOBALAR02 - İLK 21 ÜRÜN GRUBU TOPLAMI ,2 GENEL TOPLAM ,1 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı (000 €)

KOSOVA’DA TÜRK FİRMALARININ ÜSTLENDİĞİ PROJELER PROJE ADI: MORİNE – MERDARE ARASI OTOYOLU PROJESİ YÜKLENİCİ: ENKA & BECHTEL KONSORSİYUMU PROJE ADI: PRİŞTİNE ULUSLARARASI HAVALİMANI İNŞAATI YÜKLENİCİ: LİMAK & AİRPORTS DE LYON KONSORSİYUMU PROJE ADI: KOSOVA ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIM VE TEDARİKİ YÜKLENİCİ: LİMAK & ÇALIK KONSORSİYUMU

KOSOVA’DA TÜRK FİRMALARININ İLGİLENDİĞİ BÜYÜK PROJELER ZHUR HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJESİ KOSOVA E RE TERMİK SANTRAL PROJESİ MOTORWAY R6, PRİSTİNA – HAN İ ELEZİT OTOYOLU KOSOVA TELEKOMUNİKASYON İDARESİNİN ÖZELLEŞTİRİLME PROJESİ

KOSOVA’DA ÖZELLEŞTİRİLECEK TESİSLER Trepça Akü Fabrikası Hotel Onix ve İpek Kaplıca Tesisleri Boksit Madeni Fabrikası Trepça Kurşun, Çinko ve Gümüş Madenleri Fabrikası Metal İşleme Tesisi Tütün Fabrikası

YATIRIM YAPILABİLECEK BAŞLICA SEKTÖRLER - Tekstil - İnşaat - Turizm - Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayiler -Gıda - Ahşap İşleme - Madencilik ve Enerji - Bilgi Teknolojileri ve Telekomünikasyon -Otomotiv ve Yedek Parça v.s.

KOSOVA’DA FAALİYET GÖSTEREN TÜRK BANKALARI BKT (BANKA KOMBETARE TREGTARE) TEB (TÜRK EKONOMİ BANKASI) TÜRKİYE İŞ BANKASI

İKİ ÜLKE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİNİN MEVZUAT ALT YAPISI İMZALANANLAR: YATIRIMLARIN KARŞILIKLI TEŞVİKİ VE KORUNMASI ANLAŞMASI ÇİFTE VERGİLENDİRMENİN ÖNLENMESİ ANLAŞMASI GÜMRÜK KONULARINDA İŞBİRLİĞİ VE KARŞILIKLI YARDIM ANLAŞMASI İMZALANMA SÜRECİNDE OLANLAR: KOSOVA – TÜRKİYE SERBEST TİCARET ANLAŞMASI

KOSOVA’DA KURULMUŞ YABANCI SERMAYELİ ŞİRKET SAYISI YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETİN 508’i TÜRK İŞADAMLARINA AİTTİR. AKTİF TÜRK FİRMASI SAYISI YAKLAŞIK 300’dür.

KOSOVA’DA UYGULANAN VERGİ ORANLARI KDV : % 16 KURUMLAR VERGİSİ: % 10 GELİR VERGİSİ ORANLARI: %4, %8,%10 OLARAK KADEMELİ ŞEKİLDE UYGULANMAKTADIR. GÜMRÜK VERGİSİ: %10 EMEKLİLİK SİGORTA PRİMİ:İŞVEREN PAYI %5, İŞÇİ PAYI %5

HİZMET TARİFELERİ VE AKARYAKIT ÜCRETLERİ Su cent/m3 Elektrik 4.6 – 8.4 cent/kwh Atık Su 4 – 9 cent/m3 Dizel 1.35 Euro/lt Benzin 1.36 Euro /lt

SONUÇ (1) TÜRK FİRMALARININ KOSOVADAKİ YATIRIMLARI TOPLAM YABANCI YATIRIMLAR İÇERİSİNDE ÖNEMLİ BİR YER TUTMAKTADIR. TÜRK FİRMALARININ KOSOVA’DA MEVCUT BÜYÜK PROJELERE İLGİSİ VE YATIRIM YAPMA GAYRETLERİ DEVAM ETMEKTEDİR. TÜRK YATIRIMLAR YILLARA GÖRE KÜMÜLATİF OLARAK ARTARKEN DIŞ TİCARETTE BEKLENEN GELİŞME SAĞLANAMAMIŞTIR.

SONUÇ (2) STA’NIN İMZALANMASI HALİNDE DIŞ TİCARETTE BEKLENEN GELİŞMENİN SAĞLANACAĞI DÜŞÜNÜLMEKTEDİR. ORTA AVRUPA SERBEST TİCARET ANLAŞMASI (CEFTA) UYGULAMASI KOSOVA’YA GİREN TÜRK ÜRÜNLERİNİN REKABET GÜCÜNÜ AZALTMAKTADIR. İKİ ÜLKE ARASINDAKİ EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERDE KARŞILAŞILAN SORUNLARIN ÇÖZÜLMESİ İÇİN KARŞILIKLI İYİ NİYET VE GAYRET MEVCUTTUR. STA’NIN İMZALANMASI HALİNDE İKİ ÜLKENİN DIŞ TİCARETİNİN ARTACAĞI, TÜRK FİRMALARININ KOSOVA’DA DAHA FAZLA YATIRIM VE ÜRETİM YAPACAĞI VE KOSOVA’NIN İSTİHDAMINA VE İHRACATINA KATKIDA BULUNACAĞI DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.

TEŞEKKÜRLER… BİLAL AKKURT TİCARET MÜŞAVİRİ