DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM MOTİVELERİ

“Zannolunmasın ki biz ecnebi sermayesine hasım bulunuyoruz “Zannolunmasın ki biz ecnebi sermayesine hasım bulunuyoruz. Hayır, bizim memleketimiz vasidir. Çok say ve sermayeye ihtiyacımız vardır. Kanunlarımıza riayetkar olmak şartıyla ecnebi sermayelerine lazım gelen teminatı vermeye her zaman hazırız ve şayanı arzudur ki ecnebi sermayesi bizim sayimize serveti sabitimize inzimam etsin. Bizim için ve onlar için faydalı neticeler versin. M. Kemal ATATÜRK 1923 İzmir İktisat Kongresi

TANIMI Doğrudan yabancı yatırımlar (DYY), yabancı bir ülkede şirket yönetiminde uzun vadede söz sahibi olmaya yeterli düzeyde hisse alımı ile gerçekleştirilen yatırımlardır.

DYY temel olarak, yatırım faaliyetlerini birden fazla ülkede sürdüren ve üretimle ilgili kararları bir merkezden alan veya çeşitli yollarla bağlı şirketlerin (iştirakler-foreign affiliates) kararlarını etkileyebilen çok uluslu şirketler (transnational corporations-TNCs) tarafından yapılmaktadır.

DYY, farklı şekillerde bir ülkeye girebilir: Şirket evlilikleri, Özelleştirme, Ortak girişimler, Sıfırdan yapılan yatırımlar, Mevcut operasyonların genişletilmesi.

Neden DDY? Avantajları: Satışları artırır. Kaynak elde edilir. Birçok başarılı, nadir bulunan avantajları olan ülkeye dışından yatırım yapılır. Doğrudan yatırımlar şirketi yerel olaral dah başarılı yapar. Satışları artırır. Kaynak elde edilir. Rekabetçi riskini azaltır. Politik konular açısından

FDI Faydaları Yatırımı Yapan Ülke Kaynakları Transfer Etme Etkileri İstihdam Etkileri Ödemeler Dengesine Etkileri Rekabete&Ekonomik Büyümeye Etkileri

FDI Faydaları Yatırım Yapılan Ülke Yabancı Kazanımların Ülkeye Akımı İstihdama Etkisi MNE Açısından Yeni Şeyler Öğrenme Düşük Fiyatlar Yabancı Rekabet Koşularını Öğrenebilme

DDY İÇİN MOTİVELER Satışları genişletme- Market genişletme Kaynak elde etme Satışları ve tedarikçileri çeşitlendirme Rekabetçi riskini azaltma Politik konular ve motiveleri

SATIŞLARI GENİŞLETME MOTİVASYONU Ulaşım Yerli Kapasitenin Azlığı Ölçek Ekonomileri Ticaret Sınırlamaları Menşe Ülke Etkisi Ülkedeki Maliyet Avantajlarını Değişmesi

KAYNAK ELDE ETME Birçok DDY Kaynak Araştırmadan Çok Market Araştırmadır Dikey Birleştirme Makul Üretim Üretim Faktörlerine Ulaşma Ürün Yaşam Eğrisi Teorisi Hükümetin Yatırım Teşvikleri

SATIŞLARI VE TEDARİKÇİLERİ ÇEŞİTLENDİRME Takip Eden Müşteriler Rakiplerin Avantajlarını Önleme

BRIDGESTONE Dünyanın En Büyük Lastik Üreticilerinden 100000’den Fazla Çalışanı 15 ‘den Fazla Ülkede Faaliyet Gösteriyor 1930’da Japonya’da İlk Lastik Üretimi

Neden Amerika’da DDY? Hükümetin İthalata Koyduğu Sınırlamalar Japon Araçlarının İthalatına Karşı Yapılan Hareketler Japon Maliyetlerinin Amerika’dakine Göre Artması Hacmine Göre Lastikler için Taşımacılığının Maliyetli Olması

Arjantin Örneği Arjantin Cumhuriyeti, Güney Amerika’da yer alan bir ülkedir. Nüfusu ise 2006 yılı rakamlarıyla 39, 921, 833 kişidir. Arjantin zengin doğal kaynaklarından, okur yazar nüfusundan, ihracata yönelik tarım sektöründen ve çeşitli sanayilerinden yara sağlar.

Motivasyonları 1992-2001 yılları arası FDI $S76,000 milyon arttı. Kamu firmalarının özelleştirildi. Yağ, üretim ve servisleri DDY’yi cazip hale getirdi. Doğal Kaynaklar Kaynak arayan yatırımları çekti Yerel marketin büyümesi ve Mercosur’un, market ve verimliliğini arayan yatırımları çekmesi Çevresel düzenlemeler

İrlanda Örneği İrlanda Cumhuriyeti Atlantik okyanusunda yer alan Avrupa birliği üyesi bir ülke. 4,2 milyon nüfuslu. Ekonomisi son yıllarda tarıma odaklandı, sanayi ve yatırımı anlamında. Ekonomik büyümesi 10% ---- 1995–2000 7% ------ 2001–2004.

Motivasyonlar Vergilendirme Finansal motivasyonlar

Singapur 1960larda sermaye yokluğunda singapurlu hükümet DDY’nin büyüme için önemini gördü. 2006 sonunda kümülatif DDY US$ 200 milyondu

DDY Motiveleri Vergi Motiveleri İşgücü Serbest Ticaret Para Politikası Yüksek Tasarruflar, kazançlar

Meksika Örneği Yabancı yatırımları çeken gelişen bir ülke Dünya’nın Dokuzuncu en büyük ekonomisi, ihracatta sekizinci ve yağ üretiminde dördüncü Demir, makine, petro-kimya gibi geniş bir üretim çıktısı vardır. Serbest ticaret anlaşmaları ticaret politikasında önemli yer tutar 31 ülkeyle ticaret anlaşması var

Meksika’ya yatırım için nedenler Global Üretim Standartları Serbest Ticaret Anlaşmaları Kalifiye işgücü 100 milyonluk tüketici marketi Sabit Ekonomik ve Politik Çevre Zengin Doğal Kaynaklar Stratejik Yer Teferruatlı Altyapı Lojistik

Meksika yatırım için temel maddeler Yatırım Koruma Anlaşmaları Yüksek potensiyelli sektörler Açık Economy Stratejik Yeri 32 ülkeyle olan ticaret antlaşma ağı Rekabetçi İşgücü Ekonomik Politika Yönetimi Yatırım Notu

DYY MOTİVELERİ AÇISINDAN TÜRKİYE

Dünya yatırım raporuna (world investment report-2002) göre Türkiye dünya ülkeleri sıralamasında 112. sıradadır.

Türkiye’nin siyasal, ekonomik Türkiye’nin siyasal, ekonomik. Hukuksal ve kurumsal önemli sorunları vardır.

Bunlar: Sürdürülebilir bir siyasi ve ekonomik istikrar sağlanamamıştır. Bürokratik süreçler karmaşık ve etkin değildir. Gümrüklerde tarife engelleri söz konusudur. Sosyal güvenlik sistemi etkinsizdir.

Özelleştirme istenen düzeyde değildir. Rüşvet, yolsuzluk söz konusudur. Yabancı yatırımcıların etkin bir şekilde bağlantı kuracağı bir kurumsal yapılanma yoktur.

TÜRKİYE’NİN YASED VE TUSİAD TARAFINDAN HAZIRLANAN DYY ÇEKME ANALİZİ

Tablo : DYY Çeken Ülkeler Sıralaması DYY Çekme Puanı 1 İrlanda 67,53 2 Malezya 63,46 3 Çek Cumhuriyeti 62,07 4 Almanya 60,5 5 Estonya 56,56 6 Macaristan 7 Slovenya 54,18 8 Slovakya 52,46 9 Portekiz 51,33 10 Çin 48,9 11 Brezilya 48,46 12 Rusya 42,45 13 Polonya 42,34 14 Hindistan 41,16 15 Türkiye 37,23 16 Arjantin 34,14

YASED’in hazırlamış olduğu motive ağırlık değerlendirmesi Tablo: Herbir Kategori İçin Hesaplanan Ağırlık Oranları Kategori Ağırlığı Genel Makroekonomik Durum 19% Siyasi Durum 25% İşgücü 17% Enerji 8% Vergiler/Teşvikler Ulaşım ve Haberleşme Altyapısı 12% AR-GE Harcamaları 2% Toplam 100%

Tablo: Genel Makroekonomik Durum Ülkeler Genel Makroekonomik Durum Puanı 1 Malezya 13,9 2 İrlanda 13,68 3 Çin 12,07 4 Estonya 10,47 5 Çek Cumhuriyeti 9,58 6 Almanya 9,27 7 Hindistan 8,78 8 Slovenya 8,64 9 Macaristan 8,38 10 Brezilya 8,31 11 Portekiz 8,28 12 Slovakya 8,06 13 Türkiye 6,47 14 Arjantin 5,73 15 Polonya 4,85 16 Rusya 2,78

Tablo : Siyasi Ortam Ülkeler Siyasi Ortam Puanı 1 Malezya 21,87 2 İrlanda 21,8 3 Estonya 20,49 4 Macaristan 18,81 5 Almanya 16,49 6 Portekiz 15,81 7 Çek Cumhuriyeti 15,2 8 Slovenya 14,54 9 Brezilya 14,32 10 Slovak Cumhuriyeti 12,54 11 Çin 11,75 12 Türkiye 10,99 13 Polonya 9,15 14 Rusya 8,53 15 Hindistan 8,03 16 Arjantin 5,17

Tablo: İşgücü Yapısı Ülkeler İşgücü Puanı 1 Çek Cumhuriyeti 12,63 2 Slovakya 12,32 3 Arjantin 11,89 4 Hindistan 11,67 5 Rusya 11,53 6 Macaristan 11,52 7 İrlanda 11,4 8 Polonya 11,17 9 Malezya 11,11 10 Portekiz 10,24 11 Çin 10,1 12 Slovenya 9,97 13 Türkiye 9,24 14 Almanya 8,23 15 Brezilya 8,11 16 Estonya 8,1

Tablo : Enerji Ülkeler Enerji fiyatları 1 Çin 7,01 2 Rusya 6,75 3 Almanya 4,61 4 Slovakya 3,56 5 Polonya 3,52 6 Çek Cumhuriyeti 3,4 7 Slovenya 3,11 8 Brezilya 9 Estonya 3,04 10 Malezya 2,86 11 Macaristan 2,52 12 Hindistan 2,25 13 Portekiz 2,02 14 Arjantin 1,55 15 İrlanda 1,51 16 Türkiye 0,17

Tablo: Vergiler ve Teşvikler Ülkeler Vergiler ve Teşvikler Puanı 1 Çek Cumhuriyeti 12,23 2 İrlanda 10,72 3 Macaristan 9,85 4 Slovenya 9,78 5 Slovakya 9,38 6 Brezilya 9,09 7 Polonya 8,51 8 Rusya 8,46 9 Almanya 8,43 10 Portekiz 8,41 11 Malezya 8,13 12 Estonya 7,12 13 Türkiye 6,39 14 Hindistan 6,04 15 Arjantin 5,56 16 Çin 3,89

Tablo:Ulaşım ve Haberleşme Atyapısı Ülkeler Ulaşım ve Haberleşme Altyapısı 1 Almanya 11,47 2 Çek Cumhuriyeti 8,11 3 İrlanda 7,65 4 Slovenya 7,09 5 Estonya 7 6 Slovakya 6,32 7 Portekiz 6,27 8 Malezya 5,58 9 Brezilya 5,16 10 Macaristan 5,08 11 Polonya 4,85 12 Arjantin 4,2 13 Rusya 3,83 14 Türkiye 3,76 15 Hindistan 3,59 16 Çin 3,51

Tablo: AR-GE Harcamaları Ülkeler AR-GE 1 Almanya 2 2 Slovenya 1,04 3 Çek Cumhuriyeti 0,91 4 Hindistan 0,8 5 İrlanda 0,78 6 Çin 0,58 7 Rusya 8 Macaristan 0,4 9 Brezilya 0,36 10 Estonya 0,35 11 Portekiz 0,3 12 Polonya 0,29 13 Slovakya 0,28 14 Türkiye 0,22 15 Arjantin 0,05 16 Malezya

SONUÇ Veriler baktığımız zaman Türkiye’nin DYY motivelerine hakim olmadığı görülmektedir. Bunun başlıca sebebi ise Türkiye’nin bu motiveleri etkin bir biçimde kullanamamasıdır.