Güvenlik

Takdim Planı Kavram Olarak Güvenlik Tarihsel Arka Plan Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri

Kavram Olarak Güvenlik Güvenlik yaşamsal bir zorunluluktur. Birey için Güvenlik, çeşitli kademelerdeki endişe bütünüdür. Güvenlik, ne olunduğuna , ne olunmak istendiğine ve bunun hangi koşullarda beklendiğine göre esneyen bir kavramdır.

Kavram Olarak Güvenlik Güvenlik, güvensizlik ihtimallerinin ortadan kaldırılmasını ifade eder. Güvensizlik durumu ya da algısı tehdittir. Tehdit, ya bir gerçeklik olarak olgu veya sanal olarak bir algıdır.

Kavram Olarak Güvenlik Güvenlik olgusundan söz edebilmek için; -Varlığın korunması ve sürdürülmesi için içsel tehdit, - Dışsal tehdit veya - Bu türden algılama yada tahminlerin bulunması gerekmektedir.

Kavram Olarak Güvenlik Gelişme ile Güvenlik arasında doğru orantılı bir ilişki vardır. Gelişme edinim artışına yol açar, edinimler çoğaldıkça bunların kaybedilmesine yönelik endişeler de artar.

Kavram Olarak Güvenlik UA ilişkilerde Güvenlik; -UA sistemin bütününün güvenliği, -Bölgelerin güvenliği, -Devletin güvenliği, -Toplumun güvenliği, -Toplumsal alt grupların güvenliği, -Bireyin güvenliği kategorilerinde değerlendirilebilir.

Kavram Olarak Güvenlik UA sistem içerisinde bulunan aktörlerin güvenlik anlayışları farklı biçimlerde ifade edilse de güvenliklerini sağlama konusunda genel olarak çok farklı yöntemler bulunmamaktadır. Güvenliğin sağlanmasındaki yöntem farklılıkları; aktörün kapasitesi ve coğrafyası gibi özelliklerine dayanmaktadır.

Kavram Olarak Güvenlik Güvenlik, UA ilişkilerde devlet aktörünün davranışları, bölgesel kuruluşların davranışları, evrensel ilkeler ve UA kuruluşlar çerçevesinde ele alınan bir kavramdır. Tarihsel süreç daima göz önünde bulundurulmalıdır.

Tarihsel Arka Plan MÖ 3000 Sümer Site Devletleri arasındaki çatışmalar Güvenlik-Tehdit arasındaki bağları açıklar. MÖ 1283 Mısır-Hitit arasındaki Kadeş Savaşı/Anlaşması Güvenlik kaygısının ilk formel biçimini oluşturur. MÖ 600 Yunan-Pers Savaşları ve Attik Delos Deniz Birliği (NATO’nun prototipi) tehdit-çatışma- uzlaşıya örnektir.

Tarihsel Arka Plan Attik Delos Deniz Birliği başta Güvenliği sağlamaya hizmet etmişken, sonradan Atina ile Sparta arasında MÖ 431’de yaşanan Peloponnes Savaşına kaynaklık etmiştir. Roma’da Güvenliğin dayandığı temel esaslar; merkeze bağlı sistemin sürekliliği, diğer aktörlerin bu sisteme dahil edilmesi, güçlü bir ordu ile sistemin korunması ve hukuk kuralları ile iç düzenlemenin yapılmasıdır (Pax Romana).

Tarihsel Arka Plan Ortaçağda Güvenlik anlayışı adeta dinle özdeşleşmiştir(Haçlı Seferleri 11.YY). Ticaret önem kazanmış güvenlik alanı ile çıkar alanı kavramları birlikte kullanılır olmuştur. Ateşli silahların kullanılmaya başlaması ile güvenlik algısı bu silahlara sahip olup olmama noktasında şekillenmiştir.

Tarihsel Arka Plan 15.YY’da Modern Çağın başlaması, 16.YY Reform hareketleri ve 17.YY’ın önemli buluşları doğal olarak güvenlik anlayışını etkilemiştir. Din kurallarına uymanın yeterli güvenlik oluşturduğu anlayışı yerini “bilen”lerin üstünlüğü anlayışına bırakmıştır.

Tarihsel Arka Plan 17.YY’a Merkantalizm damga vurmuş, güvenlik altın ve gümüş gibi değerli madenlerin ele geçirilmesi ile anlam bulmuştur. 18.YY’da liberalizme geçişle birlikte ekonomik ve siyasi dönüşüm ivme kazanmıştır. 1789-1848 arası, devrimlerin ve ‘izm’lerin güvenlik anlayışlarında önemli oldukları yıllar olmuştur.

Tarihsel Arka Plan 19.YY’da Güvenlik, sadece sınırları iyi koruyarak komşulara doğru genişletmek olarak algılanmamış; uzakta da olsa; önemli su yolları, boğazlar, geçitler, değerli yer altı zenginliklerinin bulunduğu yerler hem ele geçirmek hem de elde bulundurmak açısından kritik olarak algılanmıştır.

Tarihsel Arka Plan 20.YY ise güçlü aktörlerin kaynaklara egemen olma arayışlarının artmasına tanıklık etmiş, dünya bu YY’da iki büyük küresel savaş yaşamıştır. Bu savaşlar sonrası bloklar oluşmuş ve devletler güvenliklerini ‘işbirliklerinde’ aramışlardır.

Tarihsel Arka Plan Soğuk Savaş sonrasında teke düşen süper güç karşısında tehdidin bir devlet ya da birkaç devletten gelebileceği algısı yerine tehdidin her yerden gelebileceği gibi bir güvenlik anlayışı ortaya çıkmıştır.

Tarihsel Arka Plan Güvenlik-Tehdit ilişkisi tarihsel süreç içinde UA sistemin türüne, aktörlerin farklılaşma veya benzeşme eğilimlerine ve kullanılan araçlara göre anlam genişlemesine uğramıştır.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları UA İlişkiler yaklaşımları üretildikleri dönemin özellikleri ile birlikte değerlendirilmelidir. Yaklaşımların Güvenlik ile ilgili açıklamalarında, üretildikleri dönemin güç dengeleri, sistemi ve teorisyenlerin ulusal kimlikleri büyük önem taşımaktadır.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Machiavelli (16.YY Ortaları-realist yaklaşımın ilk önermeleri) Prens ve Nutuklar UA sistem devamlı bir çıkar çatışmasına dayanan kaotik bir ortamdır. Tüm devletler birbirleri için tehdit durumundadır. Her devlet güvenliğini karşı tarafı bastırmak veya karşıdan gelen baskıları bertaraf etmek olarak algılar.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Hugo Grotius (17.YY-realist,rasyonalist;doğal hukuk ve laiklik) UA sistem mutlak bir çatışma ortamı olmasa da anarşiktir. Sebebi anarşiyi önleyecek devletlerüstü bir otorite olmamasıdır. Devletin Güvenliği; -UA sistemi düzenleyen güvenlik sistemi ile -Dışarıdan gelen tehlikeye karşı kendini savunmasıyla ilişkilidir. Savunma ile güvenlik arasında ilinti kurmuştur.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Thomas Hobbes (17.YY-realist,rasyonalist) Leviathan İnsan davranışlarından yola çıkarak UA sistemi açıklamaya çalışmıştır. Eşitlik güvensizliğin, güvensizlik ise çatışmanın temel sebebidir. Aktörler eşit olduklarında birbirlerine karşı güvensizlikleri artmaktadır. Savaş sadece savunma değil, doğal bir durumdur.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 18. YY İdealist Eğilimleri Bu YY’da güvenlik, savaş durumunun reddi ile özdeş tutulmaya başlamıştır. Aktörlerin türü farklılaşmış, güvenlik kavramı genişleyerek, belirli maddi ve moral değerlerin korunması ve yaygınlaştırılması yoluyla güç elde edilmesi anlamını kazanmıştır.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Hegel (19. YY Gelişimi- ‘dünya tini’) Daha çok rekabet, daha büyük tehdit, daha iyi savunma demektir. Daha iyi savunma, daha çok maliyet gerektirir bu da gelişme ile mümkündür. Toplumların önündeki en büyük engel ‘dünya tini’ne ulaşamama engelidir. ‘dünya tini’ne uygun her hareket meşru olacak ve güvenlikle özdeş tutulacaktır.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Hangi değerler ya da ideoloji adına yapıldığı ileri sürülürse sürülsün, güvenlik ve savunma girişimlerinin tümü ekonomik ve siyasal amaçlara ulaşmadaki yöntemleri ifade eder. Pastadan en büyük parçayı koparabilen, kendi toplum refahını yükseltmekte ve bunu başardığı için de meşruiyetini güçlendirmektedir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 19.YY Güvenlik Anlayışı Günümüzdeki anlamına yakın kullanılmaya başlamıştır. Güvenlik, bir toplumun yada ülkenin savunulmasının yanısıra ele geçirilmiş tüm alanların ele geçirilmişliklerinin korunmasını içermektedir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Jeopolitik Yaklaşım (Kjellen, Ratzel, Haushofer, Blanche, Jacel, Mackinder) Bir devletin varlığı ve gücü, o devletin coğrafi ve stratejik konumu ile ekonomik kaynakları ile doğru orantılıdır. Devletin güvenliği ile jeopolitik son derece yakın kabul edilmektedir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Yapısalcı Tezler (Marx, Lenin) Bu tezlerin esası sınıflar arası mücadeleye dayanmaktadır. Eşitsizlikler kaosa sebep olmaktadır. Eşitsizliklerin ortadan kaldırılması toplumsal güvenliğin temel amacıdır. Lenin’e göre UA sistemi güvensiz hale getiren emperyalistler arası mücadeledir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları E.H.Carr (Realizme yakın) Çatışma zorunlu bir haldir. UA rekabetin aktörü devlettir ve devletlerin çıkarları birbirleriyle uyuşmaz. Aktörler arası bir uyuşma söz konusu olmadığına göre, idealizmin savunduğunun aksine evrensel bir barış kurulması imkansızdır. Evrensel barışı istemek, sisteme egemen olanların kendi değerlerini yayma girişiminden başka bir şey değildir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 20. YY İdealizmi (Karl Rennes, Edvard Beneş, Paul Valery, Quincy Wright, David Mitrany) 1. Dünya Savaşı sonrasında ABD ve İngiltere’de gelişen bir akımdır. Asıl amaç savaş sonrası oluşan ‘status quo’nun korunmasıdır. Savaşa yol açan koşulların devletlerin birlikte davranmasıyla ortadan kalkacağı ana teması üzerine oturtulan idealizm, liberalizmle beslenmiş, üniversiteler yoluyla desteklenmiştir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 20. YY İdealizmi (Karl Rennes, Edvard Beneş, Paul Valery, Quincy Wright, David Mitrany) Liberalizmle beslenen bu akım, barış ve demokrasi söylemleri ile örnek örgütlenme modeli bir ülkeyi sisteme önermektedir. İdealizmde öneriyi yapanın kim olduğu çok önemlidir. UA barışın tesisi için iki temel görüş ortaya çıkmıştır:

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 20. YY Realizmi 2. Dünya Savaşının çıkmasıyla idealizm adeta çökmüş ve realist yaklaşımlar yeniden ön plana çıkmıştır. Realizmin güvenlik anlayışı, eldeki kaynakları koruma ve yenilerine yönelmedir. Realizm, karşı tarafın tümden ortadan kaldırılmasını öngörebilecek bir güvenlik anlayışına sahiptir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları 20. YY Realizmi Realizmin etkilerinin en yoğun olduğu iki kutuplu sistem, UA sistemin en büyük tehdit altında olduğu dönemdir. İki büyük güç dünyayı iki kampa bölmüş ve inanılmaz boyutlarda silahlanmışlardır. UA sistem aşırı gergin taraflar teyakkuz halindedir. Daha çok savunma güvenlik anlamına gelmemekte, mahvolmayı hazırlamaktadır.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Neo-Realizm Devletin temel amacı yine güvenliği sağlamaktır. Ancak devlet güvenliği sağlarken artık sadece diğer devletleri değil, öteki UA aktörleri de dikkate almak durumundadır. UA sistem devletlerin dış politika toplamları değildir. UA sistem anarşiktir. Kuralı güçlü belirler. Güçlü çatışmacı ise sistem kaotik, uyuşmacı ise sistem barışçı olur.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Davranışsalcı Akım UA sistemin güvenliğine ‘bölgesel işbirliği’ girişimlerini modelleme konusunda önemli katkı sağlamıştır. Esas olarak gerilimden kurtulmanın her iki tarafa da fayda sağlayacağı tezini savunmaktadır. İletişim imkanlarını kullanan ‘haberleşme yaklaşımı’, bölgesel serbest ticaret alanları veya gümrük birliklerini kullanan ‘bütünleşme yaklaşımı’ davranışsalcı eğilim sergilemiştir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Pluralist ve Karşılıklı Bağımlılık Yaklaşımları UA sistemin çift kutuplu yapısı gevşemeye başladığında üretilen iki yaklaşımdır. Aktör türü ve sayısı artmış, çok sayıda ve yeni ilişki biçimi ortaya çıkmış, teknolojideki hız bir çok dengenin değişmesine yol açmıştır. Aktörler bu karmaşıklaşan dünyada birbirlerine karşılıklı olarak bağımlıdır. Devlet UA sistemde hala birinci aktördür, ancak tehdit artık tek taraflı değil küreseldir.

Farklı Yaklaşımların Güvenlik Tanımları Neo-Emperyalist Yaklaşımlar Kapitalist ülkeler, teknoloji ve sermaye yoğun mal satımı ve emek yoğun mal alımı yolu ile giderek zenginleşmekte, 3. Dünya ülkeleri ise giderek fakirleşmektedir. Bu durum 3. Dünya ülkeleri için bu en büyük tehdittir. Güvenlik bu tehdidin giderilmesinden geçmektedir.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri UA sistemde güvenlik anlayışı iki biçimde ortaya çıkmaktadır: -Ulus-devlet güvenlik anlayışı -Sistemin bütününe yönelik güvenlik anlayışı Evrensel işbirliği içinde bir sorunu çözen devlet(ler) sonrasında UA güvenlik kurallarını da ilan eder. Güvenlik askeri önlemler gerektirdiğinden, normları koyanlar bunun maliyeti altına da girer. Birden çok belirleyen varsa maliyetin de paylaşımı söz konusu olur.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri Güvenlik hiç kuşkusuz güç ile birlikte düşünülen bir kavramdır. Her aktörün güvenlik sağlayıcı donanımları kendine özgüdür ve coğrafya, nüfus, askeri hazırlık durumu gibi güç unsurlarıyla doğru orantılıdır. Güç unsurlarını istenen seviyede tutmak için her aktörün gereksinimleri, gereksinimlerin karşılanması için ise kapasite artırımına ihtiyaç vardır. Bu nedenle kapasite artırımı her aktörün güvenlik anlayışının ortasına yerleştirilmiştir.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri UA sistemin aktörü gereksinimlerini karşılayarak varlığını koruma ve sürdürme gayretindeyken tehdit tanımı yapar. Tehdit üç şekilde ortaya çıkar: -Eldekini yitirme riski -Ele geçirememe veya kaybetme riski -Tek aktörden bağımsız ve küresel riskler Çoğu zaman devletler ‘sanal tehdit’ler oluşturarak UA sistemi buna inandırmaya çalışır.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri Tehditin şekli her ne olursa olsun her aktör üç halkalı bir güvenlik sistemi kurmaktadır: -Aktörün kendi iç güvenlik sistemi -Yakın çevre güvenlik halkası -Küresel tehdit halkası Sıralama her ülke için değişken olabilmektedir. Dünya devleti olma beklentisindeki bir devlet için üç halka da aynı öneme sahip olabilmektedir.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri Güçlü aktörler UA sistemi şekillendirmek ve kendi istedikleri sonuçları almak için ortak güvenlik sistemleri kurarlar. UA ortamı şekillendirdiklerini düşünen aktörler için önemli olan ‘status quo’nun korunması iken; bunun tersi bir durumda aynı aktörler ‘revizyonist’ bir politika izleyebilir.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri UA sistemde güvenlik anlayışları farklı dönemlere göre farklı içerikler kazanmıştır. Her aktörü aynı yoğunlukta zarara uğratacak bir tehdit mevcut olmasa da, tarih boyunca güvenlik endişesi hep var olmuş, her koşula göre tehdit kavramının içi yeniden doldurulmuştur.

Güvenlik Kavramının Temel Özellikleri UA alanda küresel bir güvenlik sisteminin var olduğundan söz etmek mümkün değildir. Farklı güvenlik anlayışı olan güçlü aktör gruplarının çıkarlarıyla karşılıklı bağımlı çıkarları bulunan aktörler arasında saptanmış genel kurallar söz konusudur.

Güvenlik