TAM İDRAR TAHLİLİ

İDRARIN ALINMASI VE SAKLANMASI Hücresel değerlendirmeyi etkileyebileceği için en iyi TİT taze idrarda yapılır. İdrarın herhangi bir nedenle bekletilmesi gerekiyorsa,24 saat buzdolabında korumak(+4C) ve idrar ph’sını 6,0’da tutabilmek için asit(formol) eklemek uygundur. İdrar konsantrasyon yeteneğinin değerlendirilmesi gereken hastalarda sabah ilk idrar örneğinin kullanılması uygun olur.

TİT aşağıdaki basamaklardan oluşur: 1)İdrarın renk ve mikroskopik görünümünün değerlendirilmesi 2)İdrarın yoğunluk ve kimyasal içeriğinin değerlendirilmesi 3)İdrar sedimentinin mikroskopik değerlendirilmesi

İDRAR RENGİ Normalde berrak,açık sarıdır. Renksiz: çok dilüe idrar→poliüri,diabetes inspitus Bulanık: kimyasal içerik değişimi → -lökosit,bakteri -kristal,kalkül -fekal kontaminasyon…vs Milky(süt görünümü): - piyüri→İYE,tbc vs - lipidüri,şilüri→nefrotik sendrom,crush sendromu,lenfatik obstruksiyon vs

İDRAR RENGİ Sarı-yeşil: -bilüribin -biliverdin Kırmızı: -hemoglobin -eritrosit -myoglobin -porfirin -menstrual kontaminasyon -rifampisin Mavi-yeşil: -pseudomonas enfeksiyonu -indikatörler

İDRAR DANSİTESİ İdrar konsantrasyonunun göstergesidir. -hipostenüri:<1010 *çok fazla su içenlerde *diabetes inspitusta *kronik böbrek yetersizliği *akut tubuler nekrozun poliüri döneminde -izostenüri:1010-1020 *akut böbrek yetersizliğinin oligürik *kronik böbrek yetersizliğinin terminal döneminde

-hiperstenüri:>1020 *diabetes mellitus *mannitol veya hipertonik dekstroz infüzyonları *massif proteinüri ile giden böbrek hastalıkları *iyotlu kontrast maddeyle yapılan radyolojik incelemeler Ayrıca sağlıklı insanlarda; *dehidratasyon *effektif vasküler volümdeki azalma durumlarında

İDRAR pH İdrarın asidifikasyonun göstergesidir. Her zaman taze idrarda değerlendirilmelidir.Bekleyen idrarda ürenin amonyağa indirgenmesi nedeniyle yanlış olarak yüksek pH değerleri ölçülür. Normal idrar pH’sı 5-7 arasında değişkenlik gösterir. Metabolik asidoz varlığında sürekli aklali idrar renal tubuler asidozu; metabolik asidoz olmadan alkali pH ise üriner sistem infeksiyonu ve diyet(vejeteryan?) akla getirir.

İDRARDA PROTEİN Böbrek parankim hastalığının göstergesi olarak önemli bir parametridir Normalde TİT te protein negatif/eser olarak saptanır. Stirip testte Eser →20 mg/dl (+) →50 mg/dl (++) →200 mg/dl (+++) →500 mg/dl (++++) →1000 mg/dl veya daha çok

İDRAR PROTEİN/KREATİNİN ORANI 24 saatlik idrar toplanmayan olgularda yol göstericidir. 2 yaşın altında <0,5 ve 2 yaşın üstünde <0,2’ye kadar normal kabul edilir. Bu değerlerin üzerindeki oran proteinüri;2 ‘nin üzerindeki oran ise masif proteinüri olarak tanımlanır.

İDRARDA GLUKOZ Normal koşullarda idrarda glukoz bulunmaz. -D.mellitus -tubuler hastalıklar -ağır metal zehirlenmesi -interstisyel nefrit akla getirilmelidir. *Kan glukoz düzeyi 180 mg/dl aştığında böbrek eşiği aşılmış olur ve glikozüri görülür.Glukozüri olan her olguda ketonüri de aranmalıdır.

İDRARIN MİKROSKOPİK DEĞERLENDİRİLMESİ 10-12 ml taze idrar test tüpüne alınarak 3000 devirde 3 dakika santrifüje edilir. Süpernatant(üstte kalan idrar) dökülür,tüpün dibindeki yaklaşık 0,5 ml çökeltiden alınan bir damla idrar lam üzerine alınarak lamel kapatılır. Mikroskopide 3 ana yapı değerlendirilmelidir: 1)Hücreler 2)Silendirler 3)Kristaller

1)HÜCRELER İDRARDA ERİTROSİT Her mikroskop sahasında 1-2 eritrosit görülmesi normaldir,5’ten çok eritrosit görülmesi hematüri olarak tanımlanır. Strip testte kan pozitifliği söz konusu iken mikroskopik değerlendirmede eritrosit gösterilmesi hematüri ile hemoglobinüri ve myoglobinüriyi birbirinden ayırır. Dismorfik eritrosit glomerüler,morfik eritrositler ise non-glomerüler hematüri akla getirir.

İDRARDA ERİTROSİT Hematüri toplayıcı sistemden kaynaklanıyorsa idrarın rengi kırmızıdır;böbreklerden geliyorsa veya mesanede uzun süre beklemişse renk koyulaşır Hematürik taze idrar bulanıktır;fazla bekleyen idrarda ise eritrositler hemolize uğrar.Bu durumda bulanıklık kaybolur ve renk berraklaşır.

İDRARDA LÖKOSİT Her mikroskop sahasında 1-2 lökosit görülmesi normaldir,5 ten fazla lökosit piyüri olarak tanımlanır. Piyüri her zaman mikrobiyolojik olarak(kültür ile) değerlendirilmeli ve daha sonra gerçek İYE tanısı konmalıdır. Steril piyüri; -dehidratasyon -ateş -renal tüberküloz -vaginit -meatal irritasyon -interstisyel nefrit -taş -polikistik böbrek hastalığı..vs gibi durumlarda görülebilir.

İDRARDA EPİTEL HÜCRESİ Renal tubulusten kaynaklanan büyük hücrelerdir,normal koşullarda az sayıda görülebilir. Renal tubuler hasar(akut tubuler nekroz vs) durumunda sedimentte çok sayıda epitel hücresi vardır.

İDRARDA BAKTERİ VE MANTAR HÜCRELERİ İyi bir mikroskopik değerlendirmede canlı bakteriler ve mantar hücreleri,hifleri görülebilir. Bakteri koloni sayısının 100 000 den fazla olduğu durumlarda(kontaminasyon yoksa) üriner infeksiyonu gösterir.

2)SİLENDİRLER İdrar sedimentinde silendirik yapıda görülen cisimciklerdir. Tubulüslerden salınan Tamm-Horsfall proteininin çökmesi ve çeşitli yapıda hücrelerin yapışması sonucu oluşur.

HYALEN SİLENDİRLER Tamm-Horsfall proteinininden oluşur. 0-2 sayısında görülmesi normaldir. Sedimentte çok sayıda hyalen silendir; -ateş -ağır egzersiz -dehidratasyon -kalp yetmezliği -diüretik kullanımı ve -nefrotik sendromla ilişkili olabilir.

ERİTROSİT SİLENDİRLERİ Tamm-Horsfall proteinine eritrositlerin yapışması sonucunda oluşur. Normalde idrarda görülmezler,varlığında glomerüler hematüri ve glomerüler hastalıklar söz konusudur.

LÖKOSİT SİLENDİRLER Tamm-Horsfall proteinine lökositlerin yapışması sonucunda oluşur. Normalde idrarda görülmezler.

3)KRİSTALLER İdrarda ürik asit,sodyum ürat,kalsiyum oksalat,kalsiyum fosfat gibi değişik kristaller bulunabilir.Fazla miktarda bulunmaları kum dökmek olarak isimlendirilir ve taşın ön işareti olarak yorumlanır. Sedimentte çok sayıda görülmelerinin tanısal değeri ancak biyokimyasal değerlendirmenin de yapılması koşuluyla(hiperkalsiüri,hiperürikozüri,sistinüri vs) söz konusudur.

3)KRİSTALLER Üç tür kristalürinin idrar sedimentinde saptanması önemlidir -sistin kristalleri:sistinüri de -lösin ve tirozin kristalleri:akut karaciğer nekrozunda görülür.