Türkiye’nin Rekabet Gücü Üzerine Gözlemler İzak Atiyas ve Ozan Bakış 5. İzmir İktisat Kongresi 1 Kasım 2013

Ana Mesele: Verimlilik “Verimlilik her şey değildir ama uzun dönemde hemen hemen her şeydir” Krugman, Age of Diminished Expectations

İşgücü Verimliliği Ortalama Büyüme Oranı

İV artışı: Türkiye vs Örnek ülkeler

İV Artışının Dekompozisyonu

İstihdamın Sektörel Dağılımı (%)

Sektörel İstihdam Not: Aldan-Çakmak: Bölgesel farklılıklar; TR6 bölgesi

İşgücü Verimliliği Farkları (2010)

TFV Büyüme Oranı

TFV Büyüme Oranı: Sektörler

İmalat Sanayiinde İstihdam ve Satışların Firma Büyüklüğüne Göre Dağılımı

2000’li yılların Özellikleri 1980’lerde başlayan yeni büyüme modeli Makro İstikrar Reel faiz oranında düşüş (uluslararası karşılaştırmalar dahil) Bankacılık sisteminin varlık yapısındaki değişim Krediye erişimin artması Kurumsal değişim “AB çıpası” Merkez Bankası Bağımsız İdari Otoriteler Genel olarak hükümetlerin keyfi davranma kapasitesini azaltan kurumsal değişiklikler

İhracatta Yapısal Değişim

İhracatın Teknoloji İçeriği

İhracatın karmaşıklık düzeyi EXPY: Bir ülkenin ihracat sepetinin “ortalama kişi başına geliri”

İhracatın Sıradanlığı

Eğitimin Getirisi

Türkiye’de eğitimin kalitesi ortalamada düşük varyansı da yüksektir: PISA sonuçları Elit okullarda okuyan öğrencilerin performansı OECD ortalamasına göre yüksek; düz liselerin performansı ise çok düşüktür

ERG 2011 TIMMS raporu “Türkiye’de öğrenciler ya çok iyi ya da çok kötü performans göstermeye eğilimlidir. Dağılımın iki uçta bu kadar toplanmış olması Türk eğitim sisteminde eşitsizliğin önemli bir sorun olduğuna işaret eder.”

Eğitim ve Kayıtdışılık Beşeri sermaye ile kayıt dışılık arasında önemli bir ilişki vardır (Taymaz 2009). Girişimcinin eğitim seviyesi kayıt dışında kalma seçiminde önemli bir rol oynamaktadır. Kayıt içindeki firmalar ile kayıt dışında kalan firmalar arasında önemli bir verimlilik (TFV) farkı ortaya çıkmaktadır İmalat sanayindeki firmalar arasında kayıt içindeki firmaların TFV, kayıt dışındaki firmalarınkinden 1.5 kat fazladır. Girişimcinin eğitim düzeyi kontrol edildiğinde bu fark % 44’e düşmektedir. Dahası, kayıt dışılık finansmana erişim konusunda kayıt içindeki şirketler ile kayıt dışındaki şirketler arasında bir fark ortaya çıkmamaktadır. Sonuç: Kayıt dışılık bir “vergi” sorunu kadar bir “eğitim sorunu” olarak ortaya çıkmaktadır Betam:

İşgücü piyasalarında katılık Betam: Ücret katılığı bölgeler arası farklılık gösteriyor Sanayide ücret katılığı ile kayıt dışılık arasındaki korelasyon çok düşük; hizmetlerde ise yüksek OECD verilerine göre işgücü üzerindeki vergi oranı çok yüksek değil Dünya Bankası: Özellikle düşük ücretliler üzerindeki vergilerin azaltılması istihdamı olumlu etkileyebilir

Sanayi politikası meselesi Yeniden dünya gündemine girdi Krizin etkisi? Sanayi politikasının temel meseleleri Dışsallıklar Eşgüdüm sorunları Belirsizlikten kaynaklanan giriş engelleri Kredi piyasalarına erişim Kapasite

Türkiye’de sanayi politkası 1990’lardan beri sektörel açıdan “tarafsız” Son yıllarda sektörel seçicilik artmış durumda Odak noktası: sektörel ticaret açığı Sektörel strateji belgeleri: verimlilik odaklı değil

Örnek: Demir Çelik Sektörü Strateji Belgesi “Dünya çelik üretimindeki büyümenin, 2010 yılına kıyasla, %15.7’den, %6.8’e gerilediği 2011 yılında, Türk çelik sektörü, 2 puanlık artışla, % 17 oranında büyümeyi başarmıştır. Ekonomisindeki büyümenin iki misli civarındaki bu büyüme oranı ile Türkiye, 2011 yılında, dünyanın en büyük 30 çelik üreticisi arasında, üretimini en hızlı arttıran ülke olmuştur.” Genel olarak üretim miktarı ve ticaret dengesi odaklı bir rapor. En doğru odaklar bunlar mı? Verimlilik analizi yok “Verimlilik” kelimesinin geçtiği en “ilgili” cümle: “Demir-çelik sektöründe, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik proje ve çalışmalara destek verilecektir.” Halbuki önce mevcut durumun nedenlerinin ortaya çıkarılması faydalı olurdu. Sorulması gereken temel soru: en önemli piyasa aksaklıkları nelerdir?

Öncelikler Kurumsal çerçeve Beşeri sermaye/eğitim yetkileri yeniden merkezileştirme dürtülerinin önüne geçilmesi Beşeri sermaye/eğitim Emek piyasalarının katılığı Sanayi politikası Vergi reformu