MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
Uygun Hipotezin Kurulması, Tip I Hata ve Tip II Hata
Advertisements

GİRİŞ BÖLÜM:1-2 VERİ ANALİZİ YL.
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
FREN BAGLANTI SACININ KESME KALIBI İLE ÜRETİMİ
İSK SÜRECİ Yetenek oluşturma
Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ
MASTARLAR.
Konuları hakkında temel bilgi sahip olacaksınız.
PROSES YETERLİLİK ÇÖZÜMLEMESİ
JEODEZİ I Doç.Dr. Ersoy ARSLAN.
HİPOTEZ TESTLERİ.
Excel’in bazı istatistik fonksiyonlarını öğrenmek:
Sanayi Ar-Ge Proje Destek Başurusu Hazırlama Becerileri Geliştirme Çalıştayı ArGe_Projesi_Hazirlama_Calistayi (061110)
Excel’de istatistik fonksiyonları
Tanımlayıcı İstatistikler
Ek 2A Diferansiyel Hesaplama Teknikleri
Kaliteli Teknik Resmin Üç Temel Niteliği:
Araştırma Yöntemleri.
EĞME MOMENTİ-KESME KUVVETİ ATALET MOMENTLERİ VE
Prof. Dr. M. Erdal GÜZELDEMİR
Hatalar için niceliksel hesaplar
PARAMETRİK VE HEDEF PROGRAMLAMA
Öğretim Görevlisi Rıdvan yakut
ÖLÇME NEDİR? ►Ölçme ya da ölçüm, bilinmeyen bir büyüklüğün aynı türden olan, ancak bilinen bir büyüklükle kıyaslanmasına denir. ►Diğer bir deyişle, bir.
Yaygınlık Ölçüleri Bir dağılımdaki değerlerin ortalamaya olan uzaklıkları farklılıklar gösterir. Bu farklılıkların derecesi dağılımın yaygınlığı kavramını.
KUMPASLAR.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar
SÜREKLİ ŞANS DEĞİŞKENLERİNİN OLASILIK YOĞUNLUK FONKSİYONLARI
GEOMETRİK PROGRAMLAMA
ISO Toleranslari icin cap kademeleri (mm)
SÜREÇ YETENEK ANALİZLERİ 1 (PROCESS CAPABILITY ANALYSES)
BİTKİ KATSAYISI, SULAMA RANDIMANI, ETKİLİ YAĞIŞ
ÇOK DEĞİŞKENLİ FONKSİYONLARDA
CEBİRSEL İFADELERİ ÇARPANLARINA AYIRMA
NİVELMAN ÇEŞİTLERİ BOYUNA PROFİL NİVELMANI ENİNE PROFİL NİVELMANI
KABUL ÖRNEKLEMESİ (ACCEPTANCE SAMPLING)
ÖRNEK Bir kolun perno üzerinde yataklandırılması şekildeki montaj resminde gösterilmiştir. Kol ile yan parçalar arasındaki boşluk 0,2…0,6 mm dir. b=16-0,1.
Ölçme Sonuçlarının Değerlendirilmesi
NİVELMAN ÇEŞİTLERİ PROFİL NİVELMANI.
SÜREKLİ ŞANS DEĞİŞKENLERİ
İzdüşüm Bir cismin, herhangi bir düzlem üzerine düşürülen görüntüsüne izdüşüm denir.Görüntünün oluşması için uygulanan metoda da izdüşüm metodu denir.
Tanımlayıcı İstatistikler
Kalite Yönetimi Genel Tanımlar.
ÖLÇME VE ENSTRÜMANTASYON
ÖLÇME VE ENSTRÜMANTASYON
KESİR GÖSTERİMLERİ Kesirlerin somut modellerle gösteriminde dört değişik yol vardır. Bunlar, bölge, çizgi, küme ve alan gösterimleridir. BÖLGE MODELİ.
Tam ve kesirli faktöryel deney tasarımı
MİKROMETRELER Kumpaslara nazaran daha hassas olan ve okuma kolaylığı sağlayan ölçü aletleridir. Genellikle silindirik parçaların çaplarının ve ya düz parçaların.
Yrd. Doç. Dr. Nesrin ADIGÜZEL
İSTATİSTİKSEL SÜREÇ KONTROLÜ (STATISTICAL PROCESS CONTROL)
1 Şubat 2014 Numune Alma ve Numunelerin Analize Hazırlanması Konulu Hizmetiçi eğitim SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENVANTER VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI.
TEKNİK RESİMDE ÖLÇÜLENDİRME
OLASILIK ve İSTATİSTİK
Geçmişten Günümüze Teknik Resim
shoe quality and testing standard AYAKKABI KALİTE KONTROL VE STANDARDİZASYON Yazar : MUAZ MESUD ERTÜRK Tarih :
TOLERANSLAR.
TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ
KABUL ÖRNEKLEMESİ (ACCEPTANCE SAMPLING)
TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ
SÖKÜLEBİLİR BAĞLANTI ELEMANLARI
ZTM321 MAKİNE ELEMANLARI 14.hafta
Tez Danışmanı: Prof. Dr. H. Rıza BÖRKLÜ
ZTM321 MAKİNE ELEMANLARI 1.hafta
TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ 7.B.2. Bilgisayar Destekli Tasarım.
ÖLÇÜM SİSTEMLERİ ANALİZİ
ZTM321 MAKİNE ELEMANLARI 11.hafta
TEMEL İŞLEM TEKNOLOJİLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ UYGULAMALARI I
BÖLÜM 4: Hidroloji (Sızma) / Prof. Dr. Osman YILDIZ (Kırıkkale Üniversitesi)
Sunum transkripti:

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI Toleranslar Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Prof. Dr. Akgün ALSARAN Arş. Gör. İlyas Hacisalihoğlu

Tolerans Gereksinimi? Tasarım ve üretim süreci arasında boyut ve yüzey kalitesinde farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Üretilen ürünün beklenen fonksiyonu gerçekleştirebilmesi, ekonomik olarak işlenemebilmesi amaçlanırken üretilen parçalar teknik çizim ile farklılıklar gösterebilir. Bu farklılığa rağmen hata miktarı belirlenen iki limit değer arasında ise ürünün beklenen işlevi yerine getirebileceği söylenebilir. Bu iki limit arasındaki fark Tolerans olarak adlandırılan kabul edilebilir sapma miktarıdır. Üretime gönderilen çizim üzerindeki boyut, şekil ve yüzey özellikleri ile ürünün kesin olarak üretilmesi veya üretilen ürünün bire bir tasarım ile aynı elde edilmesi oldukça güç ve masraflı olacaktır. Toleranslar sayesinde fonksiyonunu yerine getiren ve ekonomik olarak üretilmiş makine parçaları elde edilir. Ayrıca toleranslar sayesinde gerektiğinde parçaların değişimine olanak da sağlanır. 00 Toleransın daha iyi anlaşılabilmesi için gerekli olan tanımlamalar en çok kullanılan delik ve mil gibi silindirik elemanlara göre açıklanacaktır. Delik deyimi parçanın iç yüzeyini mil deyimi ise dış yüzeyini simgeler. Tolerans

Toleranslar boyut, konum ve yüzey toleransları olmak üzere üçe ayrılır. 1- Boyut Toleransları Boyut: Parçanın büyüklüğünü gösteren sayısal değer. Delik ve mil tarifinden gidildiği için boyut terimi çap ve uzunlukları kapsamaktadır. Gerçek boyut: İmalat sonrası ölçeme yolu ile elde edilen boyut. ( Efektif Boyut) Boyut sınırları (limitler): Parçanın kabul edilebilir en büyük ve en küçük boyutudur. Gerçek boyut bu ikisi arasında olmalıdır. Nominal Boyut: Parçanın boyutuna en yakın standart veya yuvarlatılmış sayı (Referans boyut, anma boyutu) Genellikle hesap yolu ile elde edilir. Örneğin mukavemet hesabına göre bulunan boyut. 25,05mm için nominal boyut 25mm dir. Alt ve Üst sapmaların tanımlanmasında nominal boyut referans olarak alınır. Boyut Toleransı

Tolerans iki faktöre bağlı olarak belirlenir. Toleransın büyüklüğü (T) En büyük boyut: iki sınır boyuttan büyük olanı (Dmax, dmax) En küçük boyut: İki sınır boyuttan küçük olanı ( Dmin,dmin) Sıfır Çizgisi: Sapmaların gösterilmesinde referans alınan nominal boyut çizgisi. Tolerans: En büyük ve en küçük boyut arasındaki farktır. (Dmax- Dmin gibi) Üst sapma :En büyük boyutla nominal boyut arasındaki fark (Aü, aü) Alt sapma :En küçük boyutla nominal boyut arasındaki fark (Aa, aa) Tolerans bölgesi: Tolerans iki faktöre bağlı olarak belirlenir. Toleransın büyüklüğü (T) Sıfır çizgisine olan uzaklığı Boyut Toleransı

Tanımlamaları genişletecek olursak mil ve delik için toleranslar Görüldüğü gibi aynı tolerans değerlerine rağmen sapmalar farklı olabilmektedir. Bu büyüklük ve uzaklık kavramlarının farklılığı değişik nominal boyutlar için standartlaştırılmıştır. (ISO tolerans standartları) Tanımlamaları genişletecek olursak mil ve delik için toleranslar Td= dmax - dmin TD= Dmax - Dmin olur . Üst ve alt sapma değerleri içinse Aü= Dmax - Dn Aa= Dmin - Dn aü= dmax - dn aa= dmin- dn olarak hesaplanır. (Dn ve dn sırasıyla mil ve delik için nominal boyutlar olup eş çalışan elemanlar da aynı değerdir.) Sapma değerleri kullanılarak toleranslar Td= aü-aa TD=Aü-Aa Boyut Toleransı * Burada «d» mil «D» delik gösterimlerinde kullanılmaktadır.

ISO (International Standard Organization) sisteminde tolerans: Harf : Toleransın sıfır çizgisine uzaklığı Sayı : Tolerans bölgesinin genişliği ile gösterilir TOLERANS KALİTESİ ISO sisteminde tolerans büyüklüğü imalat kalitesini de içerir. Kalite Sınıfları: IT01,IT0,IT1,IT2,…,IT18 Temel Tolerans Değerler: Bu kalite sınıflarına karşılık gelen toleranslardır. ISO Tolerans standartı

Kalite kademesine bağlı bir katsayı (k) Temel toleranslar; Kalite kademesine bağlı bir katsayı (k) Tolerans birimi (i) nin çarpımımdan elde edilir. ISO Tolerans standartı

Delikler: (A,B,C,….,Z,ZA,ZB,ZC) Millerde: (a,b,c,…..,za,zb,zc) Tolerans değerleri ; sıfır çizgisine olan uzaklıkları harf ile gösterilir Delikler: (A,B,C,….,Z,ZA,ZB,ZC) Millerde: (a,b,c,…..,za,zb,zc) Tolerans bölgesi ve alanları

Geçme: Eş çalışan iki parçanın montaj sonrası boyutları arasındaki farktan kaynaklanan durumdur. Boşluklu, ara ve sıkı geçme olmak üzere üç şekilde olabilir. Pratikte geçmeler Birim Delik ve Birim Mil olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Boyut Toleransı

Birim Delik Sisteminde Geçmeler (Mil Toleransları) (a – h) (j – n) (p – zc) Deliklerde H toleransı kullanılır. Birim Delik sisteminde deliğin toleransı sabit kabul edilir ve çeşitli geçmeler elde etmek için milin tolerans bölgesi değiştirilir. Boyut Toleransı

Birim Mil Sisteminde Geçmeler (Delik Toleransları) (P – ZC) (J – N) (A – H) Millerde h toleransı kullanılır. Birim Mil sisteminde milin toleransı sabit kabul edilir ve deliğin tolerans bölgesi değiştirilir. Boyut Toleransı

ISO tolerans sisteminde IT01, IT00, IT1, ISO tolerans sisteminde IT01, IT00, IT1,..IT 18 olmak üzere 20 tolerans kalitesi bulunmaktadır. Tolerans kalitesi tolerans alanının büyüklüğünü göstermektedir. Burada tolerans kalite numarası arttıkça tolerans aralığı genişler, üretim kolaylaşıp maliyet azalırken kalite kalite düşer. Boyut Toleransı

Boyut Toleransı

Üretim yöntemlerine ait toleranslar: Dünyada, tolerans büyüklüğünü ve sıfır çizgisine göre uzaklığını tayin eden bir çok standart sistemi olmasına rağmen çoğu ISO sistemine uymaktadır. ISO sisteminde tolerans bir harf ve bir sayı ile gösterilir (H7, m6 gibi). Harf tolerans bölgesinin sıfır çizgisine uzaklığını gösterirken, sayı tolerans bölgesinin büyüklüğünü ifade eder. İnce toleranslar Orta toleranslar Kaba toleranslar ISO kaliteleri 01 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Ölçme cihazları Talaş kaldırma işlemi Döküm, Dövme ve Kaba işlemler Üretim yöntemlerine ait toleranslar: Parçaları işlemek için kullanılan her bir yöntemin belirli tolerans sınırları vardır. Dolayısı ile elde edilmek istenen toleransa göre üretim yöntemi belirlenmelidir. Ürün kontrolleri için mastar veya ölçü kontrolleri vardır. Genellikle mastar kontrolü kullanılır böylelikle zamandan kazanılır. Mastar ölçümleri maksimum ve minimum ölçülere göre karar verir, değer göstermez (Geçer-Geçmez) Ayrıca belli aralıklarla alınan numuneler ile seri kontrol edilir. Boyut Toleransı

Çap 25 mm için H6 (+13,0) iken H7(+21,0) dır Çap 25 mm için H6 (+13,0) iken H7(+21,0) dır. Buda üretimde H6 toleransı için çap 25+13x0,001=25,013mm olurken H7 için 25+21x0,001=25,021 olur 25 25,013 25 25,021 Boyut Toleransı

Tolerans (T) = dmax - dmin =16 h6 için dmin =40,000-0,016=39,984 Bir uygulama: Nominal çapı Ø40 mm olan bir milin h6, s6 toleranslarını bulup en küçük (dmin) ve en büyük boyut ( dmax) hesaplamasını yapılım. s6 için dmin =40,000+0,043=40,043 dmax =40,000+0,059=40,059 Tolerans (T) = dmax - dmin =16 h6 için dmin =40,000-0,016=39,984 dmax =40,000+0=40 Tolerans (T) = dmax - dmin =16 Boyut Toleransı

Üretim sırasında parçaların teknik çizimlerindeki geometrik şekilleri elde etmek imkansızdır. Tutma, takım ve işleme hataları geometrik şekillerde sapmalara neden olur. Geometrik şekillerdeki bu sapmalara şekil kalitesi denir. Geometrik Tolerans Sembolleri Konum ve Yüzey Toleransları

Konum ve Yüzey Toleransları

Yüzey Kalitesi: İşlenen parçalar Yüzey kalitesini belirleyen makro seviyede dalgalar, mikro seviyede yüzey pürüzlülükleri (R) ve yanı sıra hatalarda barındırırlar. Yüzey kalitesi pürüzlülük ile ifade edilir. Ra, Rz, Rp ve Rt olmak üzere dört farklı faktör vardır. En çok kullanılan ve anlamlısı ortalama yüzey pürüzlülüğü olan Ra’dır. Konum ve Yüzey Toleransları