DÜNYAMIZI KEŞFEDİYORUZ YER YÜZÜNDE YAŞAM DÜNYAMIZI KEŞFEDİYORUZ

Dünya üzerinde bir ülkenin, kıtanın ya da bölgenin bulunduğu yere “Coğrafi Konum” denir. Bir yerin dünya üzerindeki konumu, oradaki iklim, bitkiörtüsü, insanların ekonomik faaliyetleri, yaşantılarıgibi birçok konu üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. Bir yerin coğrafi konumu iki şekilde belirlenir.

1-MATEMATİK KONUM Dünya üzerindeki bir yerin gerçekte var olmayan (ancak var olduğu kabul edilen) paralel ve meridyenler yardımı ile belirtilmesidir. Bir yerin matematik konumu belirtilirken en doğusundan ve en batısından geçen meridyenler ile en kuzeyinden ve en güneyinden geçen paralel daireleri kullanır

MERİDYENLER

MERİDYENLER Bir kutuptan diğer kutba ulaşan ve ekvator ile paralelleri dik kesen yarım çemberlere meridyen denir.

MERİDYENLERİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ İngiltere’nin başkenti Londra’nın Greenwich kasabasından geçtiği varsayılan meridyen başlangıç meridyenidir. Bu nedenle “0°” ile gösterilir. Meridyenler 1° aralıklarla çizilmiştir.

Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan bölüme Doğu Yarım Küre, buradaki meridyenlere de doğu meridyenleri denir. Başlangıç meridyeninin batısında kalan bölüme Batı Yarım Küre, buradaki meridyenlere de batı beridyenleri denir. 180 tane Batı Yarım Küre’de 180 tane Doğu Yarım Küre’de olmak üzere toplam 360 tane meridyen bulunmaktadır.

Meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki uzaklık,yalnız Ekvator üzerinde 111 km dir. Kutuplara doğru meridyenler arası mesafe dünyanın şeklinden dolayı azalır ve kutuplarda tüm meridyenler birleşir. Merdiyenler kuzey ve güney doğrultusunda uzanır. İki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır ve aynı meridyen yayı üzerinde yerel saat aynıdır.

PARALELLER

PARALELLER Kutup noktalarından eşit uzaklıktaki noktaları birleştiren ve Dünya’yı iki eşit parçaya bölen çizgiye Ekvator denir.

Yaklaşık 40.000 km’dir. Ekvator’un kuzeyinde kalan yerlere Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan yerlere Güney Yarım Küre denir. Ekvator’a paralel birer derecelik aralıklarla çizilen yatay çizgilere ise paralel adı verilir.

PARALELLERİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Başlangıç paraleli Ekvator, en geniş paralel dairesidir. Güney Yarım Küre’de 90 Kuzey Yarım Küre’de 90 tane olmak üzere toplam 180 tane paralel dairesi vardır. Paraleller arası mesafe her yerde 111 km'dir.

Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler. Paraleller doğu batı doğrultusunda uzanır. Dünya’nın yuvarlak olmasından dolayı paralellerin boyları ekvatordan kutuplara doğru kısalır.Kutuplarda birer nokta halini alır.

Paralel ve meridyenlerden yararlanarak bir noktanın matematik konumunu belirleyebiliriz. Dünya üzerindeki bir yeri matematiksel olarak ifade edilmek için paralel ve meridenyenlerden oluşan koordinat sistemi oluşturulmuştur.

Bu çizgiler sayesinde dünya üzerindeki herhangi bir yer çok kolay tarif edilebilir, Örneğin,İstanbul 29° Doğu meridyeni ile 41° Kuzey paralellerinin keşistiği noktalarda bulunmaktadır.

KITALAR VE OKYANUSLAR

Kendisine bağlı yakın adalarla birlikte büyük kara parçalarına kıta adı verilir. Dünya’da 7 kıta vardır. Asya,Avrupa, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Okyanusya ve Antartika’dır.

YÜZ ÖLÇÜMÜ EN BÜYÜK ASYA’DIR

YÜZ ÖLÇÜMÜ EN KÜÇÜK OKYANUSYA’DIR

Kıtaları birbirinden ayıran çok büyük su kütlelerine okyas denir Kıtaları birbirinden ayıran çok büyük su kütlelerine okyas denir. Dünya’da üç okyanus vardır. Büyük (Pasifik) Okyanus, Atlas (Atlantik) Okyanusu ve Hint Okyanusu. Okyanuslar, Dünya yüzeyinin % 71’ini kaplar.

TÜRKİYENİN DÜNYA ÜZERİNDEKİ KONUMU

TÜRKİYENİN MATEMATİK KONUMU Türkiye, 36° - 42° kuzey paralelleri ile 26°-45°doğu meridyenleri arasında yer alır. Ülkemiz Ekvator'un kuzeyinde, başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır. Türkiye, 26°- 45° doğu meridyenleri arasında yer aldığından doğusu ile batısı arasında 19° meridyenlik fark vardır. Türkiye'nin 36°- 42° kuzey paralelleri arasında yer almasından dolayı en kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralellik fark vardır.

Orta kuşakta yer aldığı için mevsimler belirgin olarak yaşanır. Dönenceler dışında kaldığı için yıl boyunca Güneş ışınları dik olarak gelmez. Kuzeye doğru gidildikçe gece-gündüz arasındaki zaman farkı artar ve cisimlerin gölge boyları uzar. Güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe sıcaklıklar azalır. Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür. Güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir.

2-ÖZEL KONUM Dünya üzerinde herhangi bir yerin kıtalara, komşu devletlere,önemli geçitlere, boğazlara ve su yollarına, ticaret merkezlerine, denizlere göre durumu ile fiziki ve beşeri özellikleri o yerin özel konumunu belirler.

TÜRKİYE’NİN ÖZEL KONUMUNUN SONUÇLARI Türkiye, eski dünya karaları olarak bilinen Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarına sahiptir. Üç kıta arasında köprü durumundadır. Bu nedenle tarihte İpek ve Baharat ticaret yolları, Kral Yolu gibi önemli ticaret yollarına geçitler yapmıştır

Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır. Yeryüzü şekilleri çeşitlidir. Bunun sonucunda iklim, tarım ürünleri, turistik alan çeşitliliği artmıştır. Türkiye’nin ortalama yükseltisi fazladır. Yükselti batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır. Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında dağlar denize paralel uzanmaktadır. Bu durum deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engellemektedir. Yeraltı kaynakları bakımından zengindir.

DÜNYA KAĞIT ÜZERİNDE Harita; Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmasıdır. Kuşbakışı görünüm bir yerin tam tepeden görünümüdür. Ölçek ise çizmek istenilen alanı küçültme oranıdır

Bir çizimin harita olabilmesi için, ölçek kullanılması, kuşbakışı görünümünün sağlanması, ve bir düzlem üzerine aktarma işlemleri gerekmektedir. Ölçek kullanılmayan çizimler kroki olarak adlandırılır. Haritalar ölçeklerine ve kullanım amaçlarına göre çeşitli şekillerde sınıflandırılır.

ÇİZGİ ÖLÇEK Harita üzerinde belli bir uzunluğun gerçekte ne kadar olduğunun bir doğru üzerinde işaretlenerek gösterilen ölçektir. Bu doğru üzerinde eşit aralıklı bölümler haritadaki uzunluk değerini, bölümler üzerindekirakamlar ise gerçek mesafenin kilometre cinsinden değerini göstermektedir. Bazı ölçeklerde gerçek uzunluk farklı değerlerle de ifade edilebilmektedir.

ÖRNEK Aşağıdaki çizgi ölçekte her bölme haritadaki 1 cm'yi, gerçek uzunluk olarak ise haritadaki 1 cm 2 km'yi ifade etmektedir.

KESİR ÖLÇEK Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür. Pay olan 1 her zaman aynıdır ve haritadaki 1 cm'lik uzunluğu gösterir. Payda da yer alan rakam haritanın ne kadar küçültüldüğünü gösterir ve daha çok cm cinsinden ifade edilir.

ÖRNEĞİN

NOT Haritalarda, ölçek paydası küçüldükçe yani ölçek büyüdükçe haritanın gösterdiği ayrıntı artmaktadır. FORMÜL:

ÖLÇEKLERİN BÜYÜK YADA KÜÇÜK OLMASINDA HARİTANIN DEĞİŞMEYEN ÖZELLİKLERİ Belli bir ölçeğe göre çizilmişlerdir. Kuş bakışı görünüş sağlanmıştır. Uzunluk ve alan bulma hesaplamaları yapılır. Bir düzleme aktarılmışlardır. Yön ve konum bulmada faydalanılır. Çizilen yerlerin özellikleri, coğrafi koordinatları, yeryüzü şekilleri, gerçek alanı aynı kalır.

KAYNAKÇA www.isabet.com: şekiller buradan alındı. www.isabet.com: bazı bilgiler alındı. www.vikipedia.com bilgilerin bazıları buradan alındı. www.dünyaüzerindekıtalar.com :dünya görselleri buradan alındı. 6.sınıf okul kitabından yararlanıldı.