METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI

Metinlerin Sınıflandırılması Metinler; gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçlarına göre gruplara ayrılır. Buna göre metinleri şöyle gruplandırabiliriz:

1. SANAT METİNLERİ Sanat metinleri, gerçeklerin sanatçının hayal, duygu ve düşünce dünyasında yeniden yorumlanması ve şekillenmesiyle meydana gelir. Sanat metinlerine edebî metinler de denir. Bu metinlerde estetik ön plandadır. Sezdirmek ve hissettirmek esastır. Her okunduğunda yeniden yorumlanmaya açıktır. Edebiyat biliminin içerisinde yer alır.

Sanat metinleri kendi içerisinde: A. Şiir (coşku ve heyecanı dile getiren metinler) B. Olay çevresinde oluşan edebî metinler olarak iki gruba ayrılır.

A. Şiir (coşku ve heyecanı dile getiren metinler): Duyguları, izlenimleri, coşkuları şiirsel bir anlatım içinde ve özellikle dizeler hâlindeki ritimlerle, uyumlarla ve imgelerle ifade eden metinlerdir.

B. Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler: Kurmacanın (hayal ürünü) imkânlarından yararlanır. Yoruma dayanır. Bir olay örgüsü vardır. Olay örgüsü hayalî olarak düzenlenir. Kişi, zaman, mekân gibi öğeler yer alır. İnsana özgü soyut durumlar somutlaştırılır.

Olay çevresinde oluşan edebî metinler: 1 Olay çevresinde oluşan edebî metinler: 1. Anlatmaya bağlı edebî metinler 2. Göstermeye bağlı edebî metinler olarak iki gruba ayrılır. Anlatmaya bağlı edebî metinler ve göstermeye bağlı edebî metinler arasındaki en büyük fark; birisinin anlatmaya ve okumaya diğerinin ise göstermeye ve seyretmeye bağlı olmasıdır.

1. Anlatmaya Bağlı Edebî Metinler a. Destan b. Masal c. Halk hikâyesi d. Mesnevi e. Manzum hikâye f. Hikâye g. Roman 2. Göstermeye Bağlı Edebî Metinler; a. Geleneksel Türk tiyatrosu(Orta oyunu, Karagöz, köy tiyatrosu) b. Modern Türk tiyatrosu (komedi, dram, trajedi) olarak gruplara ayrılır.

2. ÖĞRETİCİ METİNLER Öğretici metinlerde amaç gerçeğin yeniden yorumlanması değil olduğu gibi anlatılmasıdır. Önemli olan okuyucuya bilgi vermek ya da bilgiyi paylaşmaktır. Bu nedenle öğretici metinlerde ifadeler açık ve nettir. Her okunduğunda farklı yorumlanmaz.

Öğretici metinler; 1. Tarihî metinler (tarihî konuları anlatan ve belgelere dayanan metinler) 2. Felsefî metinler ( felsefî konuları anlatan metinler) 3. Bilimsel metinler (bilimsel gelişmeleri anlatan metinler) 4. Gazete çevresinde gelişen metinler (makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri, haber yazısı, röportaj vb.) 5. Kişisel hayatı konu alan metinler (anı, mektup, günlük, gezi yazısı, biyografi, otobiyografi vb.) olarak gruplandırılır.

ÖZET Metinler gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından iki gruba ayrılır: A. Sanat metinleri B. Öğretici metinler

Sanat metinleri de kendi arasında iki grupta değerlendirilir. 1. Şiir (coşku ve heyecanı dile getiren metinler) 2. Olay çevresinde oluşan edebî metinler

2. Olay çevresinde oluşan metinler: a. Anlatmaya bağlı edebî metinler b. Göstermeye bağlı edebî metinler olarak ikiye ayrılır. Metinler anlatım türlerine göre farklı özelliklere sahiptir. Bu nedenle hem anlatmaya bağlı hem göstermeye bağlı edebî metinler ile öğretici metinler çeşitli metin türlerinden oluşur.

1. Anlatmaya bağlı edebî metinler, edebiyatımızda destan ile başlar 1. Anlatmaya bağlı edebî metinler, edebiyatımızda destan ile başlar. Ardından masal, halk hikâyesi, mesnevi, manzum hikâye, hikâye ve roman gibi metin türleri yer alır. 2. Göstermeye bağlı edebî metinler, edebiyatımızda geleneksel Türk tiyatrosu ile kendini gösterir. Ardından Tanzimat edebiyatı ile modern Türk tiyatrosu metinleri ile hızlı bir şekilde gelişir.

B. Öğretici metinler: 1. Tarihî metinler,( tarihî konuları anlatan ve belgelere dayanan metinler) 2. Felsefî metinler , ( felsefî konuları anlatan metinler) 3. Bilimsel metinler, (bilimsel gelişmeleri anlatan metinler) 4. Gazete çevresinde gelişen metinler, 5. Kişisel hayatı konu alan metinler olarak gruplandırılır.

Bu öğretici metinler içerisinde edebiyatın ilgilendiği edebî metin türleri “gazete çevresinde gelişen metinler” ve “kişisel hayatı konu alan metinler” içerisinde yer almaktadır. Gazete çevresinde gelişen metinler içerisinde yer alan metin türleri: a. Makale b. Deneme c. Sohbet d. Fıkra e. Eleştiri f. Haber Yazısı g. Röportaj vb. Kişisel hayatı konu alan metinler içerisinde yer alan metin türleri: a. Anı b. Gezi Yazısı c. Biyografi d. Otobiyografi e. Mektup f. Günlük vb.

Alparslan YILMAZ