Akıllı Ulaşım Sistemleri (AUS) ve Yol Kullanıcı Davranışları

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
8. SINIF 3. ÜNİTE BİLGİ YARIŞMASI
Advertisements

Matematik Öğretmeni RAGIP ŞAHİN
ÖFKE DUYGUSUNUN TANINMASI VE KONTROL EDİLMESİ
Bilişsel süreçler Ömer Faruk KOCAMAN
NOKTA, DOĞRU, DOĞRU PARÇASI, IŞIN, DÜZLEMDEKİ DOĞRULAR
Sistem Analizi ve Planlama
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
STRES YÖNETİMİ.
Prof. Dr. Gülçimen YURTSEVER Yaşar Üniversitesi İşletme Bölümü
YAPANLAR: EMRE ÖZER VE CEREN BAYRAKTAR
DUYGULARIN YÖNETİMİ.
4 Kare Problemi 4 Kare Problemi Hazır mısın? B A Bu şekle iyi bak
PAZARLAMA YÖNETİMİ: ÜNİTE 3
KONTROL ORTAMI Defterdarlıklar İç Kontrol Eğitimi 10 Mart-27 Nisan 2013 Strateji Geliştirme Başkanlığı 1.
Öğrenen Kişi ve Bağlam Analizi
KİMLİK GELİŞİMİ VE KENDİNİ KABUL
Ortak Öğrenme Nasıl Gerçekleşir? Türk Otomotiv Sektöründen Örnekler TÜSİAD – UİG Rekabet Öncesi İşbirlikleri Başarı Hikayeleri Semineri Dr. Umut EKMEKÇİ.
SAĞLIKLI YAŞLANMA: SOSYAL BİR OLGU
Prof. Dr. M. Erdal GÜZELDEMİR
OBEZİTE.
Öğrenme ve Bazı Duyuşsal Değişkenler
2012 AKILLI ULAŞIM SİSTEMLERİ ÇALIŞTAYI OPERASYON VE UYGULAMA PANELİ
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU İzmir Bölge Müdürlüğü 1/25.
 BÜTÜNLEŞME Çevrenin taleplerinin karşılanması için gerekli bölümler arasındaki birliğin kalitesini ifade etmektedir. Bu tanım, bağımsız birimler arasındaki.
Nisan 2012, Bilkent Ünivesitesi Kütüphanesi Umut Al Bilgi Hizmetlerinin Pazarlanması.
TAKİP MESAFESİ HIZIN YARISI KADAR METREDİR
Trafik psikolojisi tam olarak neleri inceliyor?
EĞİTİM TEKNOLOJİLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR
HABTEKUS' HABTEKUS'08 3.
TEOG VE TERCİH DANIŞMANLIĞI
Ek-2 Örnekler.
KAYNAŞTIRMA öğrencileri Ölçme ve Değerlendirme Esasları
AKILLI ULAŞIM SİSTEMLERİ (AUS) Ali Rıza YÜCEULU Karayolu Düzenleme Genel Müdürü.
Eğitim Psikolojisi Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık
STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ 2.1. Durum Analizi -Bahçe Ziraatı Programında halen 1. Sınıfta 43 öğrenci; 2. Sınıfta 60 öğrenci olmak.
1 eğitimde yeni yaklaşımlar İbrahim KALYONCU Zehra Kitapçıoğlu İlköğretim Okulu Ocak 2007 Tonya Halk Eğitim Merkezi “ y e n i d e r s p r o g r a.
Konu : Kurullar – Kuruluşlar – Komisyonlar
Dünyada ve ülkemizde “psikoteknik değerlendirme”.
Toplama Yapalım Hikmet Sırma 1-A sınıfı.
EĞİTİM ORTAMLARINDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE AZALTILMASI
Ahlak Gelişimi.
TRAFİKTE ÖFKE.
Öğrenme ve Bazı Duyuşsal Değişkenler Öğretim İlke ve Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık.
Ulaşım; Deniz yolu, hava yolu, demir yolu ve kara yolu ile sağlanmaktadır. Ulaşım türleri arasında en yoğun kullanılan kara yolu ulaşımıdır. Kara yollarında.
BÖLÜM 11 ORTA ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE FİZİKSEL GELİŞİM.
Eğitim Psikolojisi -Eğitim Psikolojisinin Kapsamı-
Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler
EMİRDAĞ ANADOLU LİSESİ EĞİTİM ÖĞRETİM YILI VELİ TOPLANTISI
ÖLÇME DEĞERLENDİRME Yard. Doç.Dr. Deniz Özcan.
BÖLÜM 15 İNSAN ETKENLERİ VE İNSAN DAVRANIŞI İnsan etkenleri, insan ve teknoloji arasındaki ilişkiyi en iyi hâle getirmeye çalışan disiplindir. Birçok.
HANGİ ANA BAŞLIKLARI İŞLEYECEĞİZ : Klinik Kararların Doğruluğunu Ne Etkiler? Hangi Bilişsel Süreçler Davranışsal Sorunlara Eşlik Eder? Tedaviyle.
BÖLÜM 7 AHLAKİ GELİŞİM, DEĞERLER ve DİN. BÖLÜM 7 AHLAKİ GELİŞİM, DEĞERLER ve DİN.
Bireysel Kariyer Planı Oluşturma
: TRAFİK IŞIKLARI :. Trafik ışıkları, trafiğin yoğun olduğu kavşaklarda trafik akışını düzenleyen, hayatımızı kolaylaştıran ve zaman kazandıran son derece.
Uyarılmışlık, Stres ve Kaygı
BÖLÜM 2 NEREYE VARMAK ÜZEREYİZ: PROBLEM VE PROBLEMİN BÜYÜKLÜĞÜ.
Güvenli Sürüş Teknikleri
  ALKOL VE SÜRÜCÜLÜK Bilimsel araştırmalar alkolün hiç bir seviyesinin sürücülük için güvenli olmadığını göstermektedir. Bütün ülkeler yasal alkol limitini.
Yrd. Doç. Dr. Tülay KUZLU AYYILDIZ
Yrd.Doç.Dr. Çağdaş Erkan AKYÜREK
Yrd.Doç.Dr. Çağdaş Erkan AKYÜREK
Adler’in Yaklaşımı Temel Kavramlar Aile bütünlüğü:
Öğretim Tasarımı Analiz.
KADİR MALÇOK EGE SÜRÜCÜ KURSU. TRAFİK PSİKOLOJİSİ NEDİR? Trafik psikolojisi, Yaya ve sürücülerin trafikteki davranışlarının altında yatan psikolojik.
Güvenli Sürüş Teknikleri Güvenli sürüş teknikleri eğitimi, otomobil, minibüs, otobüs, kamyon, kamyonet, çekici, tır ve motosiklet gibi trafiğe çıkan her.
Güdülenme ve Bireysel Farklılıklar
KADİR MALÇOK EGE SÜRÜCÜ KURSU. TRAFİK PSİKOLOJİSİ NEDİR? Trafik psikolojisi, Yaya ve sürücülerin trafikteki davranışlarının altında yatan psikolojik.
Spor hareketleri dönemi
TEOG VE TERCİH DANIŞMANLIĞI
TEOG VE TERCİH DANIŞMANLIĞI
Sunum transkripti:

Akıllı Ulaşım Sistemleri (AUS) ve Yol Kullanıcı Davranışları Doç. Dr. Yeşim Yasak Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu Akıllı Ulaşım Sistemleri Çalıştayı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İstanbul 25 Mayıs 2012

GİRİŞ Modern dünyanın beraberinde getirdiği bir vazgeçilmezlik olan trafikte, “kalite” deyince aklımıza gelen; güvenli, çağdaş, verimli, hızlı ve rahat bir ulaşımdır. Geleneksel yaklaşıma göre ulaşım, insanın ve her türlü ürünün “güvenli ve pratik hareketi” olarak tanımlanırken, Son yıllarda “Akıllı Ulaşım Sistemleri” (AUS) olarak adlandırılan akım ise var olan taşımacılık sistemini en iyi şekilde kullanmayı hedefler.

Trafik Ortamı ve Sürücü Davranışına Genel Bir Bakış Trafik psikolojisi, güvenli trafik ortamı için insanın sisteme uyumu olduğu kadar sistemin de insana uyumunun gerekli olduğunu vurgulamaktadır. Eğer sistem (araç ve alt yapı); insan psikolojisini göz ardı ederek, sadece teknik anlamda bir güvenlik hedeflerse (konforlu, yüksek performanslı araçlar, bölünmüş, geniş yollar vb.), trafik güvenliğini arttırmak yerine, sürücünün araca ve yola güvenerek, daha az dikkatle, daha fazla kural ihlali yaparak, daha çok kazaya karışmasına neden olacaktır.

Sürücülük Davranışı Modelleri Trafik psikolojisi kaynaklarında sürücü davranışını açıklayan temel bazı modeller bulunmaktadır. Betimleyici modeller, hiyerarşik modeller ve kontrol döngüsü modelleri olmak üzere iki bölümde ele alınabilirler. Betimleyici davranış modelleri sürücünün potansiyelinden, yapmak zorunda olduklarından ziyade “ne yaptığına” odaklanır. Hiyerarşik model, davranışı üç aşamalı davranış olarak ele alır.

Sürücülük Davranışı Modelleri En alt aşama, “eylemsel, kontrol” düzeyidir. Bu düzeyde aracın kayması halinde fren yapmak gibi otomatik davranışlar yer alır. İkinci düzey, bir anayoldan çıkmadan önce şerit değiştirme gibi bilinçli olarak verilen kararların yer aldığı, manevraların olduğu “taktik” düzeyidir. Üçüncü ve en üst düzey ise “planlama/stratejik” düzeydir. Bu aşamada hangi güzergâhtan yolculuk yapılacağı gibi uzun süreli kararlar yer alır. Her üç aşamada da farklı bilişsel süreçler bulunmaktadır.

Şekil 1: Rasmussen’in (1986) performans seviyesi ile Michon’un (1985) hiyerarşik modelinin kombinasyonu

Kazaya yatkınlık Trafik psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmalar, trafik kazalarının kaza riskine katkı yapan dolaylı ya da doğrudan bütün etmenlerin karşılıklı ilişki içinde oldukları bir bağlamda oluşmakta olduğunu ortaya koymuştur. Uzak bağlamdaki faktörlerin kazaya daha yakın olan değişkenler üzerindeki etkisi aracılığıyla kaza riskini arttırdıkları söylenebilir.

“Uzak bağlamda” yer alan görece istikrarlı özelliklerin başında (yapılan çalışmalarda kaza yapmayla zayıf da olsa ilişkisi olduğu bulunmuş olan) “heyecan arama” ve “saldırganlık” gibi “kişilik özellikleri” ve “sürücülükle ilgili tutumlar” gelmektedir. Yüksek kaygı, depresyon, öfke gibi ruh sağlığına ilişkin değişkenlerin de “uzak bağlamda” yer aldığı kabul edilmektedir. Yaş, cinsiyet, eğitim gibi demografik özellikler de “uzak bağlamda” yer almaktadır

Kazaları yordamada yakın ve uzak bağlam “Yakın bağlam” ise görece geçici, her zaman gözlenmeyen ancak kaza yapma olasılığını doğrudan arttıran ve kazayla doğrudan ilişkili trafik ve sürücü davranışlarından ve araç kullanımı için gerekli olan beceri ve psiko-motor yeteneklerden oluşmaktadır. Sürücülük davranışları, ihlal ve hatalar, sürücülük becerileri, sürücülük yetenekleri başlıca yakın bağlam değişkenleri olarak kabul edilmektedir.

Kazaları yordamada yakın ve uzak bağlam Sürücülük davranışları ve kaza riskini arttıran hızlı araç kullanma eğilimi gibi tutumlar “yakın bağlam” içinde yer alırken, Trafik güvenliğine ilişkin genel tutumlar (örn., hız sınırının arttırılması) “uzak bağlam” özellikleri olarak ele alınmaktadır. Yakın bağlamda yer alan özellikler, hem uzak bağlamdaki değişkenlerle hem de sonuç değişkenle (kaza sıklığı) yüksek düzeyde ilişkilidir (Şekil 2).

UZAK BAĞLAM YAKIN BAĞLAM yol ve araç koşulları demografik özellikler kültürel faktörler; kültürel sürüş alışkanlıkları, trafiğe ilişkin inançlar vb. Kişilik özellikleri: psikolojik semptomlar, risk alma eğilimi, saldırganlık vb. Kazalara ilişkin atıflar Kadercilik Denetim Güvenli sürüş becerileri Sürücülükle ilgili yetenekler İstisnai sürüş davranışları İhlaller Hatalar Hız Alkollü iken araç kullanma KAZALAR Şekil 2: Bağlamsal Model (Sümer, 2003)

AUS’nin “Sürüş işi” Yapısına Etkisi AUS’ndeki gelişmelerin trafiği etkilemekte olduğu ve gelecekte de bu etkinin artarak devam edeceği ortadadır. Bu gelişmelerden sürücü davranışı ne yönde ve nasıl etkilenmektedir? Trafik güvenliğinde insan hatalarının olumsuz etkisi dikkate alındığında, sürücü davranışlarının mümkün olduğunca çok teknoloji ile yer değiştirmesi istendik bir durum olmaktadır. AUS’nin etkisi ile sürücünün davranışları manüel kontrolden yönetici kontrole geçmektedir. Böylelikle insanın bilişsel süreçlerine gereksinim artarken, insanın eylemlerine gereksinim azalmaktadır

AUS’nin “Sürüş işi” Yapısına Etkisi AUS, trafik ortamında görünür ya da var olmayan durumlara ilişkin gerekli bilgiyi sağlayarak, sürücünün beklentilerini ve kararlarını geliştirebilir. AUS, yetenek ve beceriye dayalı davranışlardaki yetersizliklerden kaynaklanan sürüş hatalarını önleyebilir. Bunlara ek olarak AUS, belli bir sürüş işi seviyesini destekleyerek, sürücü davranışının bir diğer seviyeye yükselmesine neden olabilir. Başka bir deyişle, olumlu hız geribildirimi veren AUS (eylemsel iş), sürücüde genel olarak daha iyi bir hız algısı ve hız seçimine neden olabilir ve böylece sürüş performansı, taktik seviyesine yükselebilir (Şekil 3).

Şekil 3: Üç düzeyli iş talebi ve üç düzeyli davranışsal kontrolün birleşme matrisi.

AUS OLUMLU ETKİLER Batı’da yapılan çalışmalar, trafik ortamına uyarlanmış AUS’nin sürücü davranışlarını olumlu yönde etkilediğini saptamıştır. Örneğin,bir çalışmada sabit trafik levhalarının sürücü davranışlarına bir etki etmediği fakat AUS ile yapılan ve hava koşullarına göre değişen, sürücüyü bilgilendiren levhaların sürücünün verilen bilgiye göre hızını ayarlaması konusunda etkili olduğunu bulmuştur .

AUS OLUMLU ETKİLER Trafik güvenliği alanında sürüş hataları ve uygun olmayan sürücülük davranışları temel sorunlardır. Bilerek yapılan ihlallerin ve yanlışların dışında kalan hataları ele alırsak, hatalar, istenmeden yapılan eylemlerin sonucudur ve AUS bu hataları en aza indirmede etkili bir yöntemdir. İnsanın duyularındaki ve bilişsel kapasitesindeki sınırlılıklar AUS desteği ile güçlendirilebilir.

AUS YAN ETKİLER Sürücü açısından bilişsel yük artmaktadır. Görüşü arttıran sistemler, düşük görüşün olduğu ortamlarda sürüş performansını artırırken, görsel bilgi veren Navigasyon sistemleri sürücünün gözünü yoldan ayırıp, sisteme bakmasına neden olmakta ve sonuç olarak dikkati bölerek, sürüş performansını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

AUS YAN ETKİLER Sürücüdeki “riske adapte olma” özelliği artmaktadır. Sürücü, AUS ile desteklenen bir araçta daha güvenli sürüşü tercih etmekten ziyade daha riskli araç kullanma yönünde davranış göstermektedir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Günümüzde hâlâ AUS’nin trafik güvenliği açısında sürücü davranışlarına etkileri bazı açılardan pek kesinlik kazanmamıştır Kullanıcının gereksinimlerinden çok teknoloji, AUS’ne biçim vermektedir. Genel olarak bakıldığında pek çok olumlu etkisi olmasına rağmen çalışmalar, AUS’nin olumlu etkilerinin beklendiği kadar olmadığını göstermektedir:

Bilgi bombardımanı: 15 sn. kuralı Bilgi bombardımanı: 15 sn. kuralı. Mühendisler, araç odaklı dizaynlardan ziyade insan odaklı dizaynlar yapmaya önem vermelidirler. Bu konuda alanın uzmanı psikologlar ile işbirliği yapmak işlevsel olacaktır. Bilginin yanlış yorumlanması Sisteme aşırı güvenme Risk dengeleme

Trafik yönetim sistemleri, sürücülere kıyasla AUS’nden daha fazla fayda sağlamaktadır. Uygulamaların hayata geçirilmesinde teknolojinin baskısından daha çok insanın gereksinimlerine ve kapasitesine odaklanmak, trafik güvenliği açısından hayati önem taşımaktadır

DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…