Ergonomi ve Sağlık

Dünyanın en faydalı cihazı, ama sağlığa zararlı! Bilgisayar başında vakit geçirmek için çok fazla sebebimiz var: İş, iletişim, bilgi edinme, oyun,eğlence… Her ne sebeple olsun, her gün birkaç saatimizi mutlaka bilgisayarla geçiriyoruz. Hatta bazılarımız için bu süre günün yarısını bulup geçebiliyor bile. Bilgisayarın vazgeçilmez bir cihaz olduğu ve gittikçe hayatımıza daha fazla yerleşeceği, daha çok kullanılacağı kesin. Ancak şöyle bir gerçek var ki, uzun süreli bilgisayar kullanmak pek çok açıdan sağlık için zararlı. Bilgisayarlarla günde 2 saatten fazla vakit geçiriyorsanız sağlığınızdan olmamak için bazı önlemler almanız gerekiyor. Aksi hâlde bilek, boyun, sırt, bel ve göz başka olmak üzere vücudunuzun birçok bölgesinde ağrılar ve hasarlar oluşabilir. Bunları önlemek için uymanız gereken kuralları, uygulayabileceğiniz egzersizleri, çalışma ortamınızın ve kullandığınız bileşenlerin sahip olması gereken özellikleri bu derste inceleyeceğiz.

Dünyanın en faydalı cihazı, ama sağlığa zararlı! Bugün, dünya üzerindeki milyonlarca insan bilgisayarları en başta gelen iş araçları olarak kullanmaktadır. Son on yıl içerisinde insanların bilgisayar karşısında geçirdikleri süre inanılmaz derecede arttı. Bilgisayarların bu artan kullanımıyla birlikte, sorunlar da arttı. Bilgisayar kaynaklı sağlık sorunları, uygun olmayan kullanım ve "güvenli kullanım teknikleri" konusundaki bilgi eksikliklerinden meydana gelir. Bilgisayar kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan yaygın sorunlardan bazıları, Karpal Tünel Sendromu (Carpal Tunnel Syndrome), Tekrarlanan Zorlama Yaralanması (Repetitive Strain Injury), Bilgisayar Görme Sendromu (Computer Vision Syndrome) dur.

Ergonomi Nedir? Ergonomi terimi Yunanca iş anlamına gelen “ergos” ve yasa anlamına gelen “nomos” sözcüğünden türemiştir. Ergonomi uyum, uygunluk anlamına gelir, kişilerle diğerleri, yaptıkları iş, kullandıkları şeyler, çalıştıkları, yolculuk yaptıkları, oynadıkları ortamlar asında uygunluk olmasıdır. Eğer bu uygunluk sağlanırsa kişiler üzerinde stres kalkar. Daha rahat olurlar, işlerini daha hızlı ve kolay yaparlar ve yanlışları daha az olur. Burada sadece fiziksel uygunluktan söz edilmemektedir aynı zamanda psikolojik ve diğer bakımlardan da uygunluk kastedilmektedir. Bu nedenle ergonomiye “insan faktörleri” denmesi de doğrudur. Uluslararası Ergonomi Örgütü Haziran 2000 tarihinde yaptığı tanıma göre ergonomiyi ya da “insan faktörlerini” insan ve sistemin diğer öğeleri arasındaki etkileşimlerin anlaşılması ile ilgili bilimsel disiplin ve insan iyilik halini ve genel sistem performansını en uygun düzeyde sürdürecek biçimde kuram, ilke ve yöntemleri uygulayan meslek olarak tanımlamaktadır

Ergonomi Nedir? Bazı ülkeler ve ABD de “insan faktörleri”, diğer ülkelerde yaygın olarak kullanılan terimiyle “ergonomi” insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının en uygun hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür. Bu açıdan ergonomi iş, ürün tasarımı, ev yaşamı ve dinlenme dönemi etkinlikleri ve bunlara yönelik üretimle ilgili olarak çevre ile kişinin etkileşimi olarak tanımlanabilir. Çeşitli iş ve çevre koşullarında insanların makinelerle ilişkisini konu edinir. Bu ilişki kişinin bedensel, ruhsal özelliklerini göz önüne alır. İnsan eğilimlerinin, yeteneklerinin ve kısıtlılıklarının bu ilişkideki rolü üzerinde durur. Bu değerlendirmelerin sonucunda elde edilen verileri insan-makine sistemlerinin tasarımında, iş yeri ve çalışma ortamının düzenlenmesinde kullanır Ergonomi genel anlamda yaşamın (dünyanın) insana uydurulmasını hedef almıştır.

Ergonomi Hakkında Ergonomi bilimi insan ve sistemin diğer öğeleri arasındaki etkileşimleri anlama çabası içerisinde olan bir bilimdir. Meslek olarak kuramsal ilke, veri ve yöntemleri insan iyiliği ve sistemin genel performansını artırma amacıyla kullanır. Ergonomiyle ilişkili sayılabilecek ilk uygulamalar insanlar çalışırken hareket ve zaman ilişkisinin incelenmesi, iş talebine göre insan kapasiteleri ve kısıtlılıklarının belirlenmesi olmuştur. II Dünya savaşında özellikle insan hataları ile ilgili olarak pilotların gereksinimine cevap erecek çalışmalar ergonominin gelişmesini sağlamıştır.

Ergonomi Bilimi Ergonomi yada insan faktörleri insanlarla sistemin diğer öğeleri arasındaki etkileşimi konu edinen bilimsel disiplin ve insan iyiliğini ve bütün sistem performansını en iyi duruma getirmek üzere tasarımın kuram, ilke veri ve yöntemlerini uygulayan meslek dalıdır. Ergonomi alanında uzmanlaşan kişilere ergonomici (ergonomist) denir. Ergonomi uzmanları iş, görev, ürün, örgüt, çevre ve sistemlerin değerlendirilmesi ve tasarımıyla uğraşır. Temel amaçları bunların insanların gereksinimi, yeteneği ve kısıtlılıkları ile uyumlu hale getirilmesidir. Ergonomiciler görev, iş, ürün ve çevrenin insanların gereksinimi, yetenekleri ve kısıtlılıkları ile uyum ağlayacak biçimde tasarımlanmasını ve değerlendirilmesini sağlar.

Uygulama Alanları Ergonomiciler fiziksel, bilişsel, sosyal, örgütsel, çevresel ve geçerli diğer etmenleri tümelci bir yaklaşımla ele alır. Günümüzde ergonomiciler uzay ve havacılık, kaza analizi, bilgisayar program ve donanım geliştirmesi, iletişim teknolojisi, eğitim teknolojisi, adli psikoloji, resmi araştırma kuruluşları ve laboratuarları, grafik ve iletişim araçlarının tasarımı, sağlık ve tıbbi teknoloji tasarımı, sistem yönetimi, üniversiteler, kullanım elverişliliği araştırmaları, sanal uygulamalar, işyeri tasarımı vb gibi alanlarda çalışmaktadır.

Ergonominin yoğunlaştığı projeler -Fiziksel boyut ve biçim (antropometri ve biyomekanik) -Fiziksel gereksinimler (fizyoloji ve biyoloji) -Vücut ritimleri (kronobiyoloji) -İnsan girdi karakteristikleri (fizyoloji, duyusal psikoloji, fizik) -Bilgi ve karar (grafik tasarım, psikoloji, bilişim bilimleri) -Çevresel tolerans (biyoloji, psikoloji, adli) -Veri toplama, sağlama ve analizi (istatistik, iş yöntemleri, grafik tasarımı) -Çalışma ve iş süreçleri (tasarım, mühendislik, yönetim, psikoloji) -Kültür ve güdülenme (psikoloji, sosyoloji) -Sistem tasarımı (sistem tasarım ilkeleri, afet çalışmaları) .

Ergonomi enterdisipliner bir alandır Ergonomi enterdisipliner bir alandır. Temel bileşenleri anatomi, fizyoloji, psikoloji, mühendislik, tasarım ve yönetimdir. Enterdisipliner bir alan olan ergonominin fiziksel ergonomi, bilişsel ergonomi ve örgütsel ergonomi olmak üzere 3 ana başlıkta toplanabilir. Ergonomi insanları en yüksek düzeyde üretken, doyumlu, ve güvenli hale getirmek üzere ürün, donanım ve sistem tasarımı ile ilgili en iyi yöntemleri bulmaya çalışır. Tarihsel olarak ABD de insan faktörleri, Avrupa’da ergonomi olarak çıkmış, ayrıca mühendislik psikolojisi, uygulamalı yada deneysel psikoloji gibi terimler de kullanılmıştır. Psikoloji ve mühendislik tasarımını bir araya getirir. Psikoloji, mühendislik, bilgisayar bilimi, biyomekanik, tıp ve diğer birçok disiplinin katkısını alan bir daldır. Çoğu kez birbirinden farklı alanların arasında birleştirici ve bağlantı sağlayıcı bir öğe durumundadır.

1. Bilişsel Ergonomi Bilişsel ergonomi insanlar ve sistemin diğer öğeleriyle etkileşimleri açısından algılama, bellek, mantık yürütme ve motor cevap gibi mental süreçlerle ilgilenmektedir. Başlıca konuları arasında mental iş yükü, karar verme, becerili performans, insan bilgisayar etkileşimi, insan güvenilirliği, iş sistemi, bunları insan sistem tasarımıyla ilişkili becerileri kazandırma gibi konuları kapsamaktadır.

Bilişsel Ergonomi…Örnek Klasik ergonomi kitapları bunu açıklayabilmek için hava trafik kontrolünü verirler. Trafik kontrolörü çalışma istasyonunda bir yada birkaç ekran, telefon ve radyo ile bağlantılı çalışır. Bunların hepsi trafik kontrolörüne anlaması, yorumlaması, olabilecek sorunları kestirmesi, karar vermesi ve verdiği kararı iletmesi gereken süreçle ilgili bilgiyi sağlar. Bilişsel ergonomiciler bu süreci değerlendirerek çalışma istasyonu. , tüm sistem, eğitim ve çalışma istasyonunun bulunduğu çevreyi söz konusu sürecin düzgün ve güvenli olmasını sağlayacak biçimde düzenlenmesine çalışır. Bu nedenle ışığın ekranda parlamamasını sağlayacak şekilde aydınlatmayı sağlar. Temel amaç kontrolörün ekranı düzgün olarak görmesidir. Yine kontrolörün en az hata yapacağı çalışma süresinin ne olduğunu belirlemeye çalışır. Mümkün olduğu kadar otomasyonu artırarak kontrolörün dikkatini problemli uçak üzerinde yoğunlaştırmasına olanak verir. Böylece problemsiz uçağa dikkatini ayırması gerekmez

2. Fiziksel Ergonomi Fiziksel etkinlikleriyle ilişkili olarak insanların anatomik, antropometrik (İnsan Vücudunun Boyutlarıyla İlgilenen Bilim Dalı), fizyolojik ve biyomekanik karakteristikleriyle ilgilenmektedir. Dolayısıyla çalışma sırasındaki duruş özellikleri, işlenecek materyalle ilgili işlemler, yinelenen hareketler, işle ilgili kas iskelet sistemleri, güvenlik ve sağlık Fiziksel Ergonominin temel konularını oluşturmaktadır.

3. Örgütsel Ergonomi Örgütsel yapıları, politika ve süreçleri dahil olmak üzere sosyoteknik sistemlerin en uygun duruma getirilmesiyle ilgilenir. Konuları arasında iletişim, ekip kaynak yönetimi, iş tasarımı çalışma saatlerinin belirlenmesi, ekip çalışması, katılımcı tasarım, toplum ergonomisi, uyumlu çalışma, işbirliği içinde çalışma, yeni iş paradigmaları, örgütsel kültürü, sanal örgütler, tele iş, ve kalite yönetimi sayılabilir. Örgütsel ergonomi insanları ve işi en iyi etkiyi sağlayacak biçimde örgütlemeye çalışır. Sözgelimi hava trafik kontrolörleri örneği ele alınacak olursa özellikle yoğun tatil dönemlerinde vardiya çalışmasının işlevi azaltmayacak biçimde düzenlenmesi örgütsel ergonominin işidir

Özet İnsan, makine, iş gereksinimi, ve çalışma yöntemleri arasındaki karmaşık ilişkiyi konu edinen ergonomi bilimi birçok bilimin sağladığı verilerden yararlanmak zorundadır. İşin niteliği ne olursa olsun iş insan üzerinde değişik derecelerde stres yani zorlanma nedenidir. Ergonomiciler çalışma ve yaşama ortamındaki stresi ve insanın bu stresle baş edebilme çabalarını ya da uyumunu sağlayacak önlemleri araştırır. Kısacası hayatın insan üzerindeki zorlayıcı ve olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması ya da sınırlandırılmasına yönelik bütün çabalar ergonomi alanına girer.

Özet Temel ergonomi özelleşmelerinin hedefleri şunlardır: 1. Fiziksel yönetim 2. Beceri yönetimi 3. Risk yönetimi 4. Zaman yönetimi Psikososyal çevrede: 1. Sosyal 2. Kültürel 3. Yaşama biçimi Fiziksel çevrede: 1. Fiziksel etkenler 2. Kimyasal etkenler 3. Biyolojik etkenler Teknoloji alanında: 1. Ürün tasarımı (antropometrik, biyomekanik) 2. Bilgisayar donanım etkileşim yüzeyi tasarımı 3. Bilgisayar program etkileşim yüzeyi tasarımı