TMMOB Maden Mühendisleri Odası ELBİSTAN HAVZASI VE YATIRIM MODELİ Veli ÜNAL TMMOB Maden Mühendisleri Odası Enerji Grubu Üyesi

YATIRIM-ÜRETİM MODELLERİ Elbistan havzasındaki kömür rezervlerinin değerlendirilmesine yönelik sorunları ve çözümleri doğru analiz edebilmek için sektörde uygulanmış ve uygulanmakta olan yatırım ve üretim modelleri ile ilgili süreci değerlendirmek ve bu modellerin Elbistan kömürlerin elektrik üretimi amacıyla değerlendirilmesine olumlu ve/veya olumsuz yansımalarını ortaya koymak gerekir.

ÜRETİM-YATIRIM MODELİ SÜREÇLERİ 1976 Yılı: EİYKK kararı ve İcra Planları doğrultusunda Yatağan, Kangal, Çan ve Soma havzalarındaki kömürlerin elektrik üretimi, ısınma-sanayi amaçlı değerlendirilmesi Yatırımcı: Kamu-Özel Sektör İşbirliği 1978 Yılı: 2172 Sayılı Devletçe İşletilecek Madenler Hakkında Kanun Yatırımcı: Kamu 1987 Yılı: YPK,Santral yatırımları başlatılmış kömür üretim projelerini özel teşebbüs eliyle yapılması ve kamunun yatırım yapmamasını sağlamıştır. Maden Özel, Santral Kamu Hüsamlar Madeni-Kemerköy Santralı Deniş II Madeni-Soma V-VI Santralı

Maden Özel, Santral Kamu 1989 Yılı: YPK Kararı ile maden yatırımları tamamlanmış Sivas-Kangal’ın İHD Yoluyla Özel Teşebbüse devri. Maden Özel, Santral Kamu 1995 Yılı: 3096 sayılı YİD yasası ile Elbistan-A ve Seyitömer Maden+Santrallerin Özel Sektöre devri ve Elbistan-A projesinin tevsii. Maden ve Santral Özel 14 yıldır gerçekleşmemiştir. 1996 Yılı: Termik Santralın kömür ihtiyacının Yap-İşlet yöntemi ile Özel Sektöre yaptırılması. Çayırhan ve Elbistan–B Maden (2007 yılı) ve Santrali

Maden+Santral olarak 2000 yılında Çayırhan 1997 Yılı: Yatırımları kamu tarafından yapılmış 12 Adet termik santral ve bazı maden sahalarının İHD ile özel sektöre verilmesi. Maden+Santral olarak 2000 yılında Çayırhan Özel Sektöre 20 yıllığına verilmiştir. Diğerleri gerçekleşmemiştir. 2002 Yılı: Termik santral kurulabilecek bazı kömür sahalarının elektrik üretilmesi ve ton başına kömür üretimi üzerinden rödovans alınması şartıyla özel sektöre verilmesi. Maden+Santral Yatırımı, Özel Sektör Silopi-Harbul Projesi

Maden+Santral Yatırımı Özel Bolu-Göynük, Bursa-Keles/Davutlar, 2006-2008 Yılları: Santral kurulabilecek bazı kömür sahaların TERMİK SANTRAL kurulması ve üretilecek elektrik üzerinden rödovans verilmesi şartıyla belli bir süreliğine ve yine aynı şartlarla ruhsatın bir bedel karşılığı Özel Sektöre devri. Maden+Santral Yatırımı Özel Bolu-Göynük, Bursa-Keles/Davutlar, Tekirdağ-Saray, Bingöl-Karlıova, K.Maraş-Elbistan C-D, Rödovans Yöntemi Çankırı-Orta, Ruhsat Devri 4046 Sayılı Özelleştirme Yasası ile Santrallerin blok satış yöntemiyle, Maden sahalarının ise İHD yoluyla Özel sektöre devri Henüz uygulamaya geçmedi.

Zorlama ve Ayrıntıları olgunlaştırılmamış Maden+Santral Yatırım Modellerinden başarı beklenemez. 1987-2008 döneminde Özel Sektör tarafından Yerli Kömür kaynaklarımıza dayalı gerçekleştirilmiş bir Termik Santral Yoktur. 2009 Yılında Özel Sektör 135 MW gücünde İLK santralını devreye alacaktır.

LİNYİT KÖMÜRÜNE DAYALI TERMİK SANTRALLERİN ÖMÜRLERİ 2008 sonu 923 MW 2010 sonu 1.088 MW 2020 sonu 4.093 MW 2030 sonu 6.385 MW 2034 sonu 8.145 MW Ünite ömrü 30 yıl olarak kabul edilmiştir. REHABİLİTASYON YENİ SANTRALLAR

3x340 + 1x335 MW 4x360 MW

ELBİSTAN HAVZASINDAKİ BÜYÜKLÜKLER Sondaj 1.297 adet (halen devam ediyor) Rezerv A 648 milyon ton B 544 ‘’ C 751 ‘’ D 753 ‘’ E 731 ‘’ Toplam 3.427 milyon ton Özel Sektör 320 milyon ton (kesinleşmiş)

AFŞİN-ELBİSTAN LİNYİT HAVZASI SONDAJ LOKASYONLARI 1.297 SONDAJ

ELBİSTAN HAVZASI KURULU GÜCÜ A SANTRALI 1.355 MW B SANTRALI 1.440 MW İLAVE KAPASİTE 5.000 MW TOPLAM 7.795 MW ELEKTRİK ÜRETİMİ 50 milyar kWh/yıl HAVZADAN ÜRETİLECEK ELEKTRİK ÜRETİMİ 60 milyar kWh/yıl TAM KAP. YILLIK ÜRETİM 120 M.TON TAM KAP. YILLIK DEK. 300 M.M3

YAPIL.TOP.KAZI 12 MİLYAR M3 YERLEŞİM SAYISI 9 köy KAMULAŞ. ALANI 300 M.M2 YOL GÜZ. DEĞİŞİMİ ENH DEĞİŞİMİ

KIŞLAKÖY C SAHASI KORİDOR ÇÖLLOLAR D SAHASI E SAHASI C TS (PLANLANAN) B TS (İŞLETMEDE) A TS (İŞLETMEDE) ≤ 1200 MW 4x360 MW 4x344 MW KIŞLAKÖY C SAHASI KORİDOR ÇÖLLOLAR D SAHASI E SAHASI D TS (PLANLANAN) HURMAN NEHRİ ≤ 1200 MW

ELBİSTAN HAVZASINDAKİ ÖZEL SEKTÖR SAHALARI

AFŞİN-ELBİSTAN C-D SEKTÖRLERİ İHALE SÜRECİ

ALIM GARANTİSİ 5710 sayılı “Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji satışına İlişkin Kanun”un Geçici 2. Maddesi’nde EÜAŞ tarafından yapılan kömür rödovans ihalesi sonucunda kömür kullanım hakkı elde edecek şirketler tarafından yapılacak 1.000 MW üzeri güçte yerli kömür yakıtlı santrallere 2014 yılı sonuna kadar işletmeye girenlerin ürettiği elektrik, perakende ve toptan lisans şirketler tarafından 15 yıl süreyle ikili anlaşmalarla satın alınması garantisi getirilmiştir.

İHALE TEŞVİKLERİ 15 yıl süreyle elektrik alım garantisi Kamulaştırma (EÜAŞ ve EPDK) Su Kullanım Bedelinin alınmaması Kireçtaşı Sahası (EÜAŞ Ruhsatı) Santral küllerinin değerlendirilmesi

YATIRIMCI AÇISINDAN RİSKLER Yatırımın büyüklüğü Yatırımların 2014 yılında tamamlanma zorunluluğu Projeye finansman bulma zorluğu Kamulaştırma ve köy nakil süreci İhale edilen sahalarda bulunan Enerji Nakil Hatları ve yollar İzinler (ÇED, GSM, vb.) EİH – TEİAŞ (380 kV ve üzeri) Mevzuat değişikliklerinin sözleşmeye yansıtılması Kurumlar arası eşgüdüm (EÜAŞ, TEİAŞ, TETAŞ, DSİ, EPDK, ÇOB, vb.) ve bürokratik işlemler Baraj yapımı Teminat miktarının yüksekliği Sektörler arasındaki madencilik faaliyetlerinde yaşanabilecek sorunlar Özel Sektörün madencilik faaliyetlerine karşı çekingenliği

AFŞİN-ELBİSTAN LİNYİT HAVZASI

AFŞİN-ELBİSTAN LİNYİT HAVZASI’NDAKİ MEVCUT İLETİM VE DAĞITIM ŞEBEKESİ (34.5 kV, 154 kV, 380 kV)

ÖNERİLEN YATIRIM MODELİ Elbistan kömürlerinin elektrik üretim amaçlı değerlendirilebilmesi için öncelikle; Santral yeri ve ünite güçlerinin belirlenmesi, Maden işletmeciliğine başlangıç yeri, Dış döküm sahaları, Ruhsat sahası üzerinden geçen yol ve ENH güzergahlarının diğer yatırımları engellemeyecek şekilde belirlenmesi, Köylerin kamulaştırılması ve yeniden iskan yerlerinin belirlenmesi, Su alma altyapı güzergahlarının belirlenmesi, Yatırım olarak EİH (TEİAŞ) planlanması, Arazi ıslah planlamasının yapılması, Hurman Çayı derivasyonunun kömür üretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde belirlenmesi, gerekir.

Proje Finansmanı Elbistan A’nın İşletme Hakkı Devri süreci 14 yıldır devam ediyor. Elbistan B Santralından yıllık elektrik üretim miktarı tam kapasitede 9,3 milyar kWh’dır. Elbistan B Santralından üretilen elektriğin satışından elde edilen artı değerin yeni yapılacak maden ve santral yatırımlarında değerlendirilmesi Yeni tesis edilecek 5.000 MW gücündeki santrallerin 10 yıl içerisinde devreye alınması Santralların ve maden işletmesinin finansman ihtiyacının Elbistan B Santralından ve bu dönemde devreye alınacak yeni santral ünitelerinden üretilecek elektriğin satışından elde edilecek artı değerden sağlanması.

Elektrik Alım Garantisi verilmesi, eğer bu verilemiyorsa: Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, KDV Kanunu, Endüstriyel Bölgeler Kanunu, Damga ve Harçlar Kanunu, Yatırımlar ve İstihdamı Teşvik Kanunu gibi kanunlardaki vergisel teşviklerden ve kredi teminine ilişkin işlemlerde vergi, resim ve harç ile ÖTV istisnasından proje yatırım sürecinde ve yatırımların geri ödemesinin tamamlandığı tarihe kadar yararlandırılmalıdır. Elbistan Havzasının bölgesel bir Kalkınma Projesi haline getirilmesi (GAP gibi). Elbistan Havzasındaki kömürlerin elektrik üretim amacıyla değerlendirilmesine yönelik olarak organizasyonal yeni yapılanmaya gidilmesi

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı başta olmak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve diğer tüm icracı Bakanlıkların bu projeye dahil edilmesi Bölgesel Kalkınma Projesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması

HAYALLERİMİZİN ÜLKEMİZ GERÇEĞİNE DÖNÜŞMESİ DİLEĞİYLE SAYGILAR SUNARIM.