Kadir Has Üniversitesi Tax Services Yabancı Şirketlerin Türkiye’de Karşılaştıkları Vergi Sorunları ve Çözüm Yolları A. Feridun Güngör 8 Nisan 2011 Kadir Has Üniversitesi

Vergi ortamı öngörülebilir değil… Tax Services Vergi ortamı öngörülebilir değil… Türkiye’deki vergi ortamının en önemli sorunu istikrarsız ve öngörülemez olması, Belirsizlikler ve öngörülemezlik azalmıyor artıyor, Sadece yabancı şirketler için değil tüm mükellefler için geçerli, Başına neler gelebileceğini bilememek yabancılar için ciddi tehdit, Mevzuat sık değişiyor, kişiler değiştikçe hem idari hem yargısal anlayış değişiyor; kişiler çok sık değişiyor, Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları hukuku gelişmiyor.

Çifte vergilendirmeyi önleme (ÇVÖ) anlaşmaları hukuku gelişmiyor Tax Services Çifte vergilendirmeyi önleme (ÇVÖ) anlaşmaları hukuku gelişmiyor İkincil mevzuat çok sınırlı 74 ÇVÖ anlaşmasına rağmen sadece 2 GT ve 1 Sirküler bulunuyor 1 No.lu Tebliğ: 1996 tarihli, temettü vergilemesine ilişkin 2 No.lu Tebliğ: 1998 tarihli, tam mükellefiyetten çıkmaya ilişkin 1 No.lu Sirküler: Mukimlik belgesi verilmesine ilişkin ÇVÖA Çerçevesinde Vergilendirme Esasları Rehberi Karşılıklı Anlaşma Usulüne (Mutual agreement Procedure) İlişkin Rehber Az sayıda özelge (ruling) yol gösterici olmaktan uzak;

Belirsizlikler ciddi riskler oluşturuyor İdare’nin yatırım indirimi stopajına ilişkin görüşünü açıklamaması sayısız inceleme raporunun yazılmasına, haksız ve ürkütücü büyüklükte risklerin oluşmasına neden oldu… Anlaşma hukukunun en önemli kavramları hakkında idarenin görüşü neredeyse hiç bilinmiyor; İşyeri (permanent establishment) kavramlarının günümüz iş ve satış sistemleri, e-ticaret uygulamaları düşünüldüğünde nasıl yorumlanması gerekir? Özelgelerin pek çoğu anlaşmanın ilgili hükmünü yinelemekle yetiniyor. Gerçek lehdar (beneficial owner)kimdir? İdare treaty shopping konusunda ne düşünmektedir, hangi uygulamalar bu kapsamda değerlendirilir?

Yargı kararları hem sayısal olarak hem de nitelik olarak yetersiz Kararların bazıları ÇVÖ anlaşmalarına açıkça aykırı ABD ÇVÖ Anlaşması: Mahkeme Anlaşmanın GVK’nun 94’üncü maddesine göre yapılan kesintilere uygulanamayacağına karar vermiş. Gerekçesi ,ek Protokolün IX’uncu maddesi çerçevesinde sözkonusu stopajların ABD’de mahsubunda gelir vergisi olarak kabul edilmeyecek olması, Bu karara göre 94’üncü madde kapsamındaki tüm ödemelere Anlaşma hükümlerini uygulamak mümkün değil, Belçika ÇVÖ: Uçakların çıplak (bareboat basis) kiralanması karşılığı yapılan ödemeler ticari kazanç sayılarak stopaj kapsamı dışına çıkarılmış. OECD Model 1992 Revizyonu ile ticari, sınai ve bilimsel ekipmanın kiralanması 12’inci madde dışına çıkarılmış olmakla birlikte Türkiye bu değişikliğe rezerv koymuş, ÇVÖ anlaşmalarında bu hükme yer vermeye devam etmiştir. Bu ifadenin uçakları kapsadığına şüphe yoktur. (bkz Klaus Vogel)

Anlaşmalar uygulanmayacaksa yabancı yatırımcıya ne kadar güven verebilir? Çok uluslu şirketler tedarik zincirlerini daha etkin hale getirmek için ortak hizmetleri, işletme varlıklarını, işlev ve risklerini hem ticari hem mali açıdan en uygun yerlerde yapılandırıyorlar, İnceleme elemanları yönetim anlaşmaları kapsamında sunulan hizmetler (IT, insan kaynakları, mali işler, marketing, strateji, satın alma vs) için yapılan ödemeleri royalti ödemesi olarak değerlendirip stopaja tabi tutuyorlar. Grup hizmetlerine ilişkin transfer fiyatlandırması mevzuatı dikkate alınmıyor, ÇVÖ anlaşmalarının royaltilere ilişkin maddesi görmezden geliniyor, Ne iç mevzuata göre ne de ÇVÖ anlaşmalarına göre royalti ödemesi sayılamayacak yönetim ücretlerine ilişkin tarhiyatlar yargı tarafından da onanıyor.

OECD Model Anlaşması ve Yorumları ne ölçüde etkili? OECD Model Anlaşma ( Model Convention) Yorumları (Commentaries) Türkiye’nin de katılımı ile hazırlanan son derece değerli bir hukuk kaynağı, Yeterince yararlanılmıyor, Türkiye’nin model anlaşma ve yorumlarına ilişkin şerh (reservation) ve açıklamaları (observation) İdare’nin bu modele ve yorumlarına nerede de katıldığını ve nerede katılmadığını gösteriyor, ÇVÖ anlaşmalarındaki, Model anlaşmaya paralel her düzenlemeyi, Türkiye’nin şerh ve açıklamaları olmadığı sürece Model Anlaşma Yorumlarına uygun olarak anlamak gerekir, Bu durumu bir Tebliğ ile açıklamak yararlı olmaz mı?

Serbest meslek kazançları-ÇVÖ uygulamasının en sorunlu alanı Türkiye’nin ilk anlaşmalarının bir kısmında serbest meslek faaliyetinin Türkiye’de ifade edilmesi ve ödemesinin Türkiye’den yapılması durumunda vergilendirilmesi öngörülüyor, Daha sonraki anlaşmalarda ise vergilemenin Türkiye’de yapılabilmesi için dar mükellef kurumun personeli vasıtasıyla Türkiye’de ifa edeceği faaliyetlerin süresinin 183 adam/günü aşması istenmektedir, Hesaplamada tüm projelerin birlikte değerlendirilmesi gerekiyor, Bazı anlaşmalarda ise vergileme hakkı, ilgili ülkede faaliyetin yürütüldüğü bir işyerinin bulunup bulunmamasına bağlanmıştır, Son anlaşmalarda ise serbest meslek faaliyetlerinin vergilendirilmesi için ilgili projenin Türkiye’de 6 aydan fazla sürmesi gerekiyor. Sürenin hesaplanmasında bağlı projeler dışındaki her bir proje bağımsız değerlendiriliyor.

İsviçre Anlaşmasında neler farklı? İsviçre anlaşması Türkiye kaynaklı faiz ve royaltiler için 5 yıl süreyle korumalı mahsup (tax sparing credit) öngörüyor. Türkiye’de vergiden istisna edilen faizler üzerinden yüzde 5 finansal kiralama ödemeleri ve royaltiler üzerinden yüzde 10 vergi Türkiye’de ödenmiş kabul edilerek İsviçre’de ödenecek vergiden mahsup edilecek, Gayrimaddi hakların elden çıkarılması royalty maddesi dışına çıkarılmış, dolayısıyla söz konusu hakların bir yıldan daha uzun süre elde tutulduğu durumda stopaj uygulamak mümkün olmayacak, Serbest meslek faaliyetlerinin vergilendirilmesi için ilgili projenin Türkiye’de 6 aydan fazla sürmesi gerekiyor. Sürenin hesaplanmasında bağlı projeler dışındaki her bir proje bağımsız değerlendiriliyor, Bilgi değişimi maddesi oldukça geniş kapsamlı, OECD’nin vergi cennetleri için geliştirdiği bilgi değişimi anlaşmasını model almış.

Bilgi değişimi nereye kadar… Bilgi değişinin konusu ÇVÖ anlaşması uygulaması veya anlaşmada kavranan vergilerle sınırlı değil; iç mevzuatın uygulanmasıyla ilgi olarak vergilerin tarhı, tahakkuku, tahsilatı ve takibatı ile ilgili her türlü bilgi istenebilir, Banka, finansal kuruluşlar, vekiller, acentalar, trustlar vs nezdindeki bilgiler de talep edilebilecek, Bilgi talebinde bulunulabilmesi için ilgili ülkede her yol denenmiş yine de sözkonusu bilgiler elde edilememiş olması gerekiyor, İlgisi mükellefin vergi durumuyla açık olmayan konularda veya sırf “avlanma” (fishing expedition) amaçlı bilgi talep edilemez, Bilgi ancak belli bir mükellef için istenebilir. Genel ve toplu bilgi istemenin mümkün olmadığı anlaşılıyor. UBS olayındakine benzer şekilde toplu bilgi istenemez.

Almanya ÇVÖ Anlaşmasından haber yok Almanya ÇVÖ iptal edildi, 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren Türkiye’nin bu ülke ile ÇVÖ Anlaşması bulunmuyor, Bir basın bildirisi ile Anlaşmanın parafe edildiği, onaylanması durumunda geçmişe yürütüleceği 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren geçerli olacağı ifade edildi, Mükellefler ne yapacak? Anlaşma yürürlükte gibi mi hareket edecekler? İdare bunu söyleyebilir mi? Anlaşma geçmişe yönelik yürürlüğe girdiğinde fazladan ve yersiz ödenen vergiler düzeltilecek mi, basit bir yöntem öngörülüyor mu?

Güncel sorunlar Şirketin yüzde 51'den fazlasına sahip yabancı ortağa yapılan royalti ödemelerinin indirilemeyeceği iddia ediliyor; royalti giderleri reddediliyor, Kaybolan sermayeyi tamamlamak üzere yabancı ortak tarafından Türkiye’deki iştirakine gönderilen fonlar, ana ortağa verilen pazarlama hizmet bedeli olarak görülerek vergilendiriliyor, Bazı şirketlerin yeni TF düzenlemelerinin geçerli olduğu 2007 yılı sonrası işlemleri inceleniyor. Yeniden satiş veya işleme dayalı net kar marjı yöntemi (TNMM) kullanılmış olsa bile inceleme elemanları hiç ilgilenmiyor, doğrudan karşılaştırılabilir fiyat yöntemi (CUP) uygulamak suretiyle raporlar yazıyor. Mevzuat yeni yaklaşım bildik.