DİŞİ GENİTAL SİSTEMİ Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adanan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Giriş Ovaryum Tuba uterina Uterus Vajina Dış genital organlar

Giriş Erginde, genital organlar her menstrual siklusta ve gebelik esnasında çok belirgin yapısal ve işlevsel değişikliklere uğrarlar. Bu değişiklikler hormonal ve nöral mekanizmaların etkileri altındadır.

Menarş-Menapoz-Atrofi 9-14 yaş--- başlar 45-55 yaş---seyrekleşme 55 yaş sonrası---atrofi

Ovaryum Uterusun iki yanında yerleşiktir. Hilus bölgelerinden mesovaryum adı verilen bir periton kıvrımı ile ligamentun latuma bağlanırlar. Ovaryumların damar ve sinirleri hilustan organa girip çıkarlar.

Ovaryum Dış yüzeyi epitelyum germinativum adı verilen mesovaryumu örten mezotel ile devam eden tek katlı epitelle örtülüdür. Çocukta ve gençte tek katlı kübik veya prizmatik olan bu epitelin boyu yaşla alçalır, hatta tek katlı yassı hale bile gelebilir.

Ovaryum Korteks: Kollagen lifler, retikulum lifleri, düz kas hücreleri, fibroblast benzeri hücrelerden oluşan stroma içine gömülmüş, değişik gelişim safhalarındaki ovaryum folliküllerinden oluşur. Medulla

Korteks YD da her iki ovaryumda 2 milyon follikül vardır. Doğumdan sonra sayıları artmaz. Menarş döneminde her iki ovaryumda ortalama 400.000 kadar follikül kalır. Her 28 günde bir ovulasyon olduğundan ortalama 30-40 yıl boyunca 500-700 kadar oosit olgunlaşır. Geri kalan folliküller bu dönem içinde atreziye uğrarlar.

Ovaryum Follikülleri 1. Primordiyal follikül 2. Gelişen follikül Primer follikül i. Unilaminar (tek tabakalı) primer follikül ii. Multilaminar (çok tabakalı) primer follikül B. Sekonder follikül 3. Tersiyer (graaf,olgun) follikül

Aktivin Primer oositin salgıladığı bir sinyal molekülü olan aktivin etkisi ile mitoz bölünme ile çoğalarak, primer oositin etrafında üst üste sıralanırlar.Bu yapıya çok tabakalı primer follikül denir.

Follikül sıvısı Boşluğu (antrum) dolduran follikül sıvısı, kan plazmasının sızmasıyla oluşur. İçerdiğ proteinler ve yapısı, osmalalitesi ve elektrolit içeriği plazma ile aynıdır. Ayrıca yüksek miktarda proteoglikanlar, GAGlar, kandaki oranla çok yüksek miktarda büyüme faktörleri, progesteron,estradiol, inhibin, folliostatin ve aktivin içerir.

Follikül sıvısı Follikül sıvısında bulunan bütün bu faktörler follikülün işlevinin düzenlenmesinde otokrin veya parakrin yolla etkilidir.

Östrojen Ovaryum folliküllerinde üretilen en önemli steroid hormon östrojendir. Granüloza ve teka hücrelerinin birlikte çalışması ile üretilir. Her iki hücrede kolesterolü pregnenolon’a çevirir. Granüloza hücrelerinde üretilen pregnenolon teka hücrelerine geçer ve burada özellikle androstenedione olmak üzere androjenlere dönüştürülür. Bu androjenler de bazal laminadan tekrar granüloza hücrelerine geçerek, aromataz enziminin etkisi ile başlıcası estradiol olmak üzere östrojenlere çevrilir.

Olgun follikül Folliküler fazın ikinci yarısında, gelişmeye başlayan folliküller ovulasyona gidecek olan biri dışında gerileyip, atreziye uğramaya başlarlar. Büyümeye devam eden tek follikül ovulasyon sırasında 15-20 mm çapına ulaşır. Çevresindeki granüloza hücrelerinin sayısı artar. Ancak oositin çapında değişiklik olmaz. Sekonder folliküle benzer fakat çapı ondan daha büyüktür.

Olgun follikül Ovulasyondan kısa bir süre önce, oosit profaz evresinde duraklamış olan ı. mayoz bölünmeyi tamamlar. Sekonder oosit ve birinci kutup cisimciği oluşur. Oosit ikinci mayoz bölünmeye başlar, fakat bu bölünme de metafaz aşamasında durur. Ovulasyonla atılan, ikinci mayozun metafaz aşamasındaki sekonder oosittir. İkinci mayoz ovulasyondan sonra döllenme gerçekleşirse tamamlanır, olgun ovum ve ikinci kutup cisimciği oluşur.

Atretik folliküller Follikül atrezisi intrauterin dönemde başlar, püberteye kadar hızlanarak sürer ve yavaşlayarak üreme döneminde devam eder.

Ovulasyona hangi follikül girecek? Diğerlerinden daha fazla FSH reseptörü eksprese eden follikül gelişimini tamamlar. FSH, folliküllerin hem büyüme ve olgunlaşmasını hem de FSH reseptörleri eksprese etmelerini uyarır.

Ovulasyon Folliküler fazın sonunda, siklusun ortasında olaylanan ani LH salınımı ovulasyonu başlatır. PG ler, lökotrienler ve plazmin durağan haldeki kollagenazı aktif hale getirirler. Follikül ve duvarı eritilerek ovulasyon sağlanır.

Korpus luteum Granüloza hücreleri (granüloza lütein hücreleri) ve teka kılıfları (teka lütein hücreleri) değişime uğrayarak progesteron salgılayan bir endokrin organa dönüşür. Lüteinizasyon esnasında serum progesteron değerleri artar. Ovulasyondan 4-6 gün sonra en yüksek düzeye ulaşır. Ve 9-11. günlere kadar sürer. Döllenme olmaz ise, luteuma “menstruasyon korpus luteumu” denir. Ovulasyondan sonra 9-11.günlerden başlayarak gerilemeye başlar. CL soluk renkli “korpus albikans “ adı verilen hyalin skar dokusuna dönüşür.

medulla Kollajen lifler Elastik lifler Fibroblastlar Yerleşik bir bağ dokusudur.

Tuba uterina İnfundibulum Ampulla İstmus intramural

Tuba uterina Mukoza Muskularis Seroza

Tuba uterina Epitel-----tkp silli hücreler ve aralarında yerleşik salgı hücreleri Mukoza---primer ve sekonder dallanmalar, En sık infundibulum ve ampullada bulunur. Lp----retiküler ve kollagen liflerden zengin Muskuler tabaka---içte dairesel, dışta uzunlamasına Seroza---tkye peritonun visseral yaprağıdır.

Tuba uterina Mukoza ve seroza katları içinde venlerin oluşturduğu büyük damarlar----ovulasyon sırasında kanla dolar, kanın dönüşü engellenir ve erektil bir doku… Tunika muskularisteki kasların da kasılmasıyla fimbriyalar ovaryum yüzeyini örterler ve ovulasyonda atılan oositin yakalanıp lümene atılmasını sağlar.

Dış Gebelik

Uterus Korpus Fundus Serviks

Uterus Perimetriyum Myometriyum Endometriyum

Perimetriyum Adventisya/seroza Büyük bölümünü adventisya (ön yüzü) Seroza (fundus ve arka yüzü)

Myometriyum İçten dışa doğru Submukoza---dairesel Vaskülare---uzunlamasına Supravaskülare-----dairesel Subserozum ----uzunlamasına

Myometriyum Kasların boyu mens.dan sonra en kısadır. Gebeliktex10 büyür. Uterus hacmi x24 artar

Endometriyum Mukoza---tkpe ve lp Lp---hücreden zengin sıkı düzensiz bd. En önemli işlev---implantasyon sonrasında embriyonun büyümesi için gerekli ortamı sağlamaktır.

Endometriyum Myometriyuma komşu olan derindeki 1/3’lük kısım----bazal tabaka---- mens.den sonra endometriyumun yenilenmesi Yüzeydeki 2/3’lük kısım----fonksiyonel tabaka---gebelik olmayan aylarda mens. Sırasında atılır.

Fonksiyonel tabaka Bazal tabakaya komşu olan ve bezlerin gövdelerinin bulunduğu 2/3’lük süngerimsi kat Yüzey epitelinin hemen altında bezlerin ağız kısımlarının bulunduğu bölge---kompakt kat

Uterus arterleri Arkuat arterler---miyometriyumun kası içine yayılır. Bazal arterler---miyometriyum-endometriyum sınırında Spiral arterler---fonk. Besler

Endometriyal siklus Proliferatif (folliküler) evre: 4-14. günler Sekretuvar (luteal) evre: 15-28. günler Menstruasyon: 1-4.günler

Serviks Tkpe, vajen içinde çky Lp---dallı tübüler bez Nabothini kistleri Mukoza endometriyum gibi siklik değişiklikler göstermez. Mukus fazladır, ovulasyon döneminde salgı miktarı hem daha seröz hale gelir, hem de miktarı x10 artar. Ovulasyondan sonra viskozite iyice artar servikal tıkaç uluşturur.

Vajen Mukoz---çkye ve lp: Epitel içinde bulunan Langerhans hücreleri dış etkenlere çok açık olan vajinada, inguinal lef düğümlerinde bulunan T lenfositlere antijen sunarlar.

Dış genital organlar Klitoris: çok sayıda kan damarı, sinir içeren iki erektil cisimden oluşur

Vestibül Labium minoraların arasında yer alan, içine üretra ve vajinanın açıldığı kısımdır. Çkye Vestibülün yan duvarlarında çapları 1 cm dolaylarında iki iri bez olan “Bartholin bezleri” bulunur. Mukus salgılayan bu bezler küçük dudakların iç kısmına açılırlar. Mukus kayganlığın sağlanmasında önemlidir.

Labia minora Çkye Gevşek bd----elastik liflerden oluşmuş, kan damarlarından zengin,yağ dokusu yok, kıl yok

Labio Majora Yağ dokusundan zengin bd İç yüzeylerinde kıl yok fakat dış yüzeylerinde bolca kıl Hem iç hen de dış yüzeyleri ter ve yağ bezlerinden zengindir

Meme bezi Göğüs veya meme bezi epidermisten aşağı doğru gelişir. Meme ucu bol miktarda yağ bezleri içeren modifiye olmuş ve areola adını alan bir deri tarafından kuşatılmıştır. Yaklaşık 15-20 tane laktifer kanal özelleşmiş laktifer süt sinüsleri boyunca meme ucunun tepesine açılır.

Meme bezi Süt üreten meme bezinde her laktifer kanal bir lobun sütünü taşır. Meme ucu bd ve dairesel sfinkter oluşturan düz kas hücrelerini içerir.

Meme bezi yapısı Kanal sistemi Lop Lopçuklardan oluşur. Her lop göğsün fibroadipoz dokusunun içine genişleyendallanmış laktifer kanal içerir. Her laktifer kanal prizmatik veya kübik epitelle ve bunların çevresinde devamlılık göstermeyen miyoepitel hücrenin tabakası ile kaplıdır. Her kanal gevşek bd ve kapiller ağ ile sarılmıştır.

Dinlenme fazında Gebeliğin olmadığı durumlarda, meme bezi her biri dışarıya doğru açılan kör keseciklerde sonlanan laktifer kanallar içerir.

Gebelikte Kanallar dallara açılır ve lopçuğu oluşturan alveollerden veya asinüslerden oluşmuş keselerde sonlanırlar

Laktasyonda emzirme Meme ucunda emzirmeden kaynaklanan nöral uayarı ile: Oksitosin ile sütün dışarı çıkması. Oksitosin alveolü kuşatan miyoepitel hücrelerin kontraksiyonuna sebep olur. Hipotalamustan lütenizan hormon salgılatıcı faktörün salınımının durdurulması sonucu ovulasyonun geçici bir süre tutulu kalması

süt Merokrin salgılama ile salınan proteinler (kazein, alfa-laktalbümin ve PTH-RP) Apokrinle salgılanan lipitler Şeker Ig A

klinik Meme bezinin her dokusu patolojik durumların kaynağı olabilir. Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kötü huylu tümördür. Fibrokistik değişimler, 20-40 yaş arası kadınlarda, en sık rastlanan iyi huylu meme bezi durumudur. Hormonal düzensizlikler fibrokistik değişimlerle beraber görülürler. Bu durumda bd stromasında ve kanal kistlerinin oluşumunda bir çoğalma gözlenir.

Fibroadenom İyi huylu meme hastalıkları arasında ikinci derecede en yaygın olarak gözüken fibroadenom, 20-30 yaş arasındaki genç kadınlarda görülür. Fibroadenomlar yavaş büyüyen epitel ve bd kitlesidir. Ve ağrı yapmazlar.

Meme kanseri Yaklaşık %80’i laktifer kanalların epitelyal tabakalarından köken alır. Laktifer kanallardaki epitelyal hücre tabakaları östrojen reseptörüne sahiptirler ve meme tümörlerinin yaklaşık % 50-85’i östrojen reseptörü içerir. Alfa ve beta olmak üzere iki tiptir. Alfanın östrojene ilgisi daha fazladır. İnvaziv tümörlerde alfa reseptörünün ekspresyonu, betanınkinden daha fazladır.

Meme kanseri tedavisi Östrojen bağımlı tümörlerin çoğu antiöstrojen olan tamoksifen tedavisinden sonra geriler.