Mineral Biyokimyası Gürbüz POLAT

Mineraller İhtiyaç 100 mg ya da daha fazla ise makromineral ya da majör mineral olarak adlandırılır. 100 mg’dan daha az ise mikromineral ya da eser mineral olarak adlandırılır. Mineraller diğer mineraller ve vitaminlerle etkileşir.

İnsan beslenmesinde mineraller Kalsiyum Fosfor Magnezyum Sulfur Klor Sodyum Potasyum Demir Iyod Çinko Bakır Selenyum Flor Krom Molibden Kobalt

İnsan beslenmesinde mineraller Nikel Vanadium Arsenik Boron Olası: Lityum Silikon Kadmium

Özgül minerallerin vücut ağırlığına yüzde oranları Kalsiyum 1.5-2.2 Fosfor 0.8-1.2 Potasyum 0.35 Sulfur 0.25 Sodyum 0.15 Klor 0.05 Magnezyum 0.05 Demir 0.004 Manganez 0.0003 Bakır 0.00015 Iyod 0.00004

Mineral İşlevleri Mineraller asit-baz dengesinde yer alır Asit Baz Klor Sodyum Sulfur Potasyum Fosfor Magnezyum Kalsiyum Asit besinler Baz besinler Nötral besinler Etler Meyveler Süt Yağlar Yumurtalar Sebzeler Şeker Sıvı yağlar Tahıllar Çerezler Nişasta

Mineraller vücut kısımlarının bileşenidir Iyod Demir Klor Bakır Molibden Çinko

Sinir iletilerinin aktarılmasında gerekli mineraller Sodyum Potasyum Kalsiyum

Sıvı dengesinin sürdürülmesi Sodyum Potasyum

Kas kontraksiyonu için gerekli mineraller Potasyum Sodyum Kalsiyum Magnezyum

Büyüme için gerekli mineraller Kalsiyum Fosfor Magnezyum Demir

İşlevleri Yapı (kemik, diş) Enzim kofaktörü Sinir ileti aktarımı Kas kasılması Sıvı dengesi (elektrolitler)

Elektrolitler Solüsyonda elektriksel olarak yüklü İyonlar: sodyum (Na+), potasyum (K+), magnezyum (Mg++), kalsium (Ca++) klor (Cl-), fosfat (PO4-)

Sıvı dengesi Elektrolit konsantrasyonunun kontrol edilmesi “iyonlar nereye giderse, su kesin olarak onu izler” Ozmoz Suyun düşük konsantrasyonlu solüsyondan daha konsantre solüsyona göç etmesi Ozmotik basınç Dilüsyonu önleyici güç miktarı

Sodyum Ekstrasellüler sıvının temel katyonu Plazma hacmini düzenleme Asit-baz dengesi Sinir ve kas fonksiyonu Na/K ATPaz Aldosteron tarafından düzenlenir. Fazlalığı hipertansiyona yol açabilir. Kaynağı sofra tuzudur.

Potasyum İntrasellüler sıvıdaki temel katyon Sinir ve kas fonksiyonu Na/K ATPaz Aldosteron tarafından regüle edilir. Hastalık, hasar ya da diüretik tedavisine ikincil olarak eksiklik olur. Kas güçsüzlüğü, paralizi, mental konfüzyon görülür. Fazlalığı kardiyak arrest (ani kalp durması), ince barsak ülserlerine neden olur. Kaynağı sebze, meyve, kuruyemiş

Klor İşlevleri; sıvı ve elektrolit dengesi, mide sıvısı, eritrositte HCO3 taşınmasında Eksikliği bebeklerde tuzsuz beslenme nedeni ile Kusma, diüretik tedavisi, böbrek hastalıklarına ikincil olarak oluşur. Kaynağı tuz

Klor Ekstrasellüler sıvının negatif iyonu Hidroklorik asit (HCl), immun yanıt, sinir fonksiyonu Aşırısı böbrekten atılır. Minimum ihtiyaç 700 mg/gün Çoğu tuz tüketimi ile elde edilir. Yüksek kan basıncına neden olur.

Kalsiyum Kemik ve dişlerin bileşeni Sinir, kas fonksiyonlarını düzenler Ca-bağlayıcı proteinle absorbe olur. Vitamin D, paratiroid hormon, kalsitonin ile regüle edilir. Eksikliği; çocuklukta rikets, yetişkinde osteomalazi, osteoporoz Fazlalığı; aşırı vit D alımı, hiperparatiroidizm, idiopatik hiperkalsemi.

Fosfor Vücut ağırlığının ~%1.5 Kemik ve dişte %85 Yumuşak dokuda %15; <hücre dışı %0.1 Düşük alım kemik kaybıyla ilişkili Vücut absorpsiyonu yüksektir (~%70) Besinlerde yaygın olarak kullanılabilir Absorpsiyon vitamin D ile artmaktadır Aşırısı böbrek yoluyla atılır ATP, hücre zarı ve kemiğin bileşeni

Magnezyum Kemik, diş bileşeni Enzim kofaktörü (kinazlar) 200’den fazla Kalp ve sinir işlevleri için gerekli Kan basıncını düşürür Eksikliği; malabsorbsiyon veya diareye ikincil, alkolizm Fazlalığı; depresse derin tendon refleksi, respirasyon Kaynağı; yeşil yapraklı sebzeler

Bakır Oksidaz enzimlerin (sitokrom c oksidaz), sitozolik süperoksit dismutaz bileşeni Demir absorbsiyonunda rol oynar Albuminle taşınır, seruloplazmine bağlanır Eksikliği; anemi, malnütrisyona ikincil, Menke’s sendromu Fazlalığı; nadir, Wilson hastalığına ikincil Kaynağı; karaciğer

Çinko Çoğu enzimin kofaktörü (laktat dehidrogenaz, alkalen fosfataz, karbonik anhidraz) Steroid-tiroid, kalsitriol reseptörleri için nükleer reseptörlerde “zinc finger” oluşumu Eksikliği; hipogonadizm, büyüme geriliği, gecikmiş yara iyileşmesi, azalmış tad ve koku alma, akrodermatitis enteropatika Fazlalığı; gastrointestinal irritasyonu, kusma.

Çinko Esansiyel besin Enzim kofaktörü DNA sentezi ve fonk. Protein metabolizması Immun fonk. Seksüel organ gelişimi Insulin fonk. Hücre zarı fonk. Hemoglobin fonk. Superoksid dismutaz bileşeni

Demir Hem enzimlerinin bileşeni (hemoglobin, sitokromlar vb) Transferrin olarak taşınır. Ferritin ya da hemosiderin olarak depolanır. Hücre kaybı ya da kanama ile kaybedilir. Eksikliği; anemi Fazlalığı; siderosis, kalıtsal hemokromatosis Kaynağı; kırmızı et, karaciğer, yumurta, demir pişirme kapları.

Manganez Hidrolaz, dekarboksilaz ve transferaz enzimlerinin kofaktörü Glikoprotein ve proteoglikan sentezi Mitokondrial süperoksit dismutaz Eksikliği; bilinmiyor. Fazlalığı; inhalasyonu sonucu psikotik belirtiler, parkinsonizm

Kobalt Vitamin B12 bileşeni Eksikliği; vit B12 eksikliği Kaynağı; hayvansal besinler

Selenyum Glutatyon peroksidaz bileşeni Vitamin E ile sinerjistik antioksidan Eksiklği; parenteral beslenme, protein enerji malnütrisyonuna ikincil Fazlalığı; topraktaki fazlalık, aşırı doz tedavi Kaynağı; bitkiler, et.

İyot Tiroksin, triiyodotronin bileşeni, Tiroidde tiroglobulin olarak depolanma Eksikliği; çocukta kretenizm, yetişkinde guatr, hipotiroidizm, miksödem Fazlalığı; tirotoksikoz, guatr Kaynağı; iyotlu tuz, deniz ürünleri.

Molibden Oksidaz enzimlerin bileşeni (ksantin oksidaz) Eksikliği; parenteral beslenme.

Krom Esansiyel Mineral Karbohidrat ve lipid metabolizması için önemli Kan glukozunun sürdürülmesinde önemli Glukoz tolerans faktörünün parçası olarak insülin etkisini artırır. Kaynaklar: anrafine yiyecekler, karaciğer, çerezler, peynir

Sülfür Her hücrede bulunur Amino Asitler: sistein, methionin işlev: metabolizma, kan pıhtılaşması, enerji transferi, vitaminlerin parçası, detoksifikasyon, kollajen sentezi