BÖBREK ve KARACİĞER TRANSPLANTASYONLARINDA FTR Dersin Sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.E.Handan TÜZÜN Hazırlayanlar: Gizem İrem GÜVENDİK Elif Simten GÜLAL

İçerik: Böbrekler ve Görevleri Son Dönem Böbrek Yetersizliği, Nedenleri, Tedavi Seçenekleri Böbrek Transplantasyon Ameliyatı ile ilgili genel bilgiler Pre-transplantasyon evresi Böbrek Transplantasyonlarının Kontraendikasyonları Pre-transplantasyon rehabilitasyonu Post-transplantasyon evresi Böbrek Transplantasyonlarının Komplikasyonları Post-transplantasyon rehabilitasyonu

Böbrekler ve görevleri: İnsan vücudunda, vertebraların sağ ve solunda yer alan iki böbrek vardır. Her bir böbrek yaklaşık 12 cm uzunluğunda ve 150 gr. ağırlığındadır. Her böbrek 600 bin - 2 milyon arasında nefron adı verilen küçük ünitelerden meydana gelmiştir. Kalpten dakikada atılan tüm kanın ¼'ü böbreklerden geçerken, nefronlar sayesinde atıklardan temizlenir ve bu atıklar idrara dönüştürülerek üreterler (idrar kanalı) aracılığı ile idrar kesesine gönderilir. Oradan da vücudun dışına atılır. Böbreklerin, ayrıca hormon yapmakla ilgili görevleri vardır. Salgıladıkları değişik yapıda hormonlar, kan yapımı, kemik gelişmesi ve tansiyonun belirli düzeyde tutulmasına yardımcı olur.

Son Dönem Böbrek Yetersizliğine Neden Olan Hastalıklar glomerulonephritis or pyelonephritis diabetes hypertension urologic disorders, such as those that can be caused by infection, reflux (a backward flow of urine into the kidney), and secondary polycystic kidney disease polycystic kidney disease Alport syndrome Wegener's disease Wilms' tumor or other tumors that require removal of the kidney renal vein thrombosis (clotting) multiple myeloma lupus

Böbrek yetersizliği belirtileri: Halsizlik, solukluk, iştahsızlık, ağızda kötü koku, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, tansiyon yüksekliği, nefes darlığı, yorulma ve istirahatle ortaya çıkan göğüs ağrıları, öksürük, balgam, inatçı kaşıntı, sık olarak ateşli hastalıklara yakalanma, psikolojik bozukluklar, şuur bulanıklığı, sara (epilepsi)'ye benzer nöbetler ve üremik koma, noktüri (gece idrar kaçırma),oligüri (idrar miktarında azalma< 250ml/gün), periferal ödem, perikardiyal ağrı, kramplar, seğirmeler…..

KBY’ de komplikasyonlar: anemi, anormal karaciğer fonksiyonları(viral hepatit enfeksiyonları), kardiyovaskuler anomallikler, gastorintestinal trakt anomallikleridir.

KBY dönemindeki hastalar için, başlıca 3 tedavi seçeneği vardır: 1. Sürekli, düzenli hemodiyaliz, 2. Sürekli periton diyalizi, 3. Canlı ve kadavra donörlerden (vericilerden) yapılan böbrek transplantasyonu.

Böbrek Transplantasyonu Başka bir insandan diğer bir insana gerçekleştirilen böbrek nakli, böbrek transplantasyonu olarak bilinir. Böbrek transplantasyonu canlı veya kadavra donörlerden yapılır. İlk renal transplantasyon 1954 yılında Peter Bent Brigham grubu tarafından bir ikiz kardeş arasında yapılmıştır. Alıcı daha sonra immünosüpresan kullanmaksızın 8 yıldan uzun süre yaşamıştır. ÜLKEMİZDE İLK AKRABALAR ARASI BÖBREK TRANSPLANTASYONU 3 Ekim 1975’de Başkent Üniversitesi’nde gerçekleştirilmiştir. Transplantasyon ve sonrasında görev alan sağlık personeli şunlardır: Cerrah Nefrolojist Transplantasyon koordinatörü Hemşire Psikolog/Psikiyatrist Fizyoterapist, Sosyal Hizmet Uzmanı, Farmokolojist

Böbrek Transplantasyon Ameliyatı İle İlgili Genel Bilgiler Transplant edilecek böbreğin damarları, hastanın kasık bölgesindeki iliak damarlara anastomoze edilir. Üriner sistemin devamlılığı ekstravezikal üreteroneosistostomi ile sağlanır. Erişkin hastalarda bu ameliyat periton hiç açılmadan, yani ekstraperitoneal olarak gerçekleştirilir ve böbrek psoas kasının lateralinde oluşturulan bir poşa yerleştirilir.Yanda heterotropik transplantasyon örneği gösterilmektedir. Uygun şartlarda tüm bu ameliyat 2-4 saat kadar sürer. Ameliyattan sonra hastanede kalma süresi her şeyin normal geliştiği ve sürdüğü koşullarda, ortalama 2-4 hafta kadardır. Gelişen yeni teknikler sayesinde ameliyat sırasında ölüm oranı %1'in altına inmiştir.

Böbrek Transplantasyonlarında Son Durum Ameliyat sonrasında, genellikle canlı vericilerden alınan böbrekler hemen çalışmaya başlar ve bir daha diyalize girme gereksinimi kalmaz. Kadavra vericilerden yapılan transplantasyonlardan sonra ise, yeni böbreğin çalışmaya başlaması bazen 2-3 hafta kadar gecikebilir. Bu süre içinde destekleyici diyaliz tedavileri uygulanır, böbrek yeterli olarak çalışmaya başladığında ise diyaliz tedavisine son verilir. Buna ek olarak, hem tüm böbrek fonksiyonları yerine getirildiğinden, hem de hastalar için sürekli diyaliz işlemlerinin oluşturduğu fiziksel ve psikolojik zorluklar ortadan kalktığından transplantasyon ameliyatı geçiren hastaların yaşam kalitesi daha iyidir. İnsan dışında bir canlıdan transplantasyon şu anda mümkün olmamakla birlikte çalışmalar ümit vericidir, iyimser bir tahminle 2020 li yıllarda mümkün olabilir. Türk Nefroloji Derneğinin verilerine göre Türkiye’de bugüne kadar yaklaşık 4000 böbrek nakli yapılmıştır. 1998 yılında 382 böbrek nakli yapılmıştır ve ne yazık ki bunların yaklaşık 1/3’ü kadavra kaynaklıdır. Kadavra kaynaklı böbrek nakli oranı Batı ülkelerinde yaklaşık %80’dir. Bunun nedeni ülkemizde organ bağışlarının henüz istenilen seviyeye ulaşamamasıdır.

PRE-TRANSPLANTASYON EVRESİ Böbrek transplantasyonu yapılabilmesi için alıcı ile verici arasında AB0 kan grubu sisteminde uyum olmalıdır; uyum kuralları kan naklindeki gibidir ( 0 grubu genel verici, AB grubu genel alıcı ); yani 0 kan grubu herkese böbrek verebilir, AB kan grubu herkesten böbrek alabilir. Rh sisteminin ise bir önemi yoktur; yani Rh negatif bir kişi Rh pozitif bir kişiden böbrek alabilir. PRE-TRANSPLANTASYON EVRESİ KAN GRUBU HANGİ KAN GRUBUNDAN ALABİLİR HANGİ KAN GRUBUNA BAĞIŞLAYABİLİR O O - A - B – AB A A - 0 A – AB B B - 0 B – AB AB O - A - B - AB

Alıcı ile verici arasında uyum aranan ikinci sistem, doku grubu olarak bilinen HLA sistemidir. HLA sistemi 6. kromozomun kısa kolu üzerinde yerleşmiş doku uygunluk antijenlerini içerir. HLA bölgesindeki antijenler 1. sınıf ( A,B,C ) ve 2. sınıf ( D,DR,DP,DQ ) olmak üzere ikiye ayrılır. Böbrek transplantasyonunda önemli olan A, B ve DR antijenleridir ve her insanda ikişer tane bulunur. Böbrek transplantasyonunda en iyi sonuç doku uygunluk antijenlerinde tam uyum olduğu durumlarda alınmaktadır; vericide alıcıda olmayan DR, B, A antijenleri arttıkça alıcının böbreği reddetme olasılığı artmaktadır.

Kısaca transplantasyon öncesi hasta ve donörlerde yapılan incelemeleri özetlersek; Anamnez,fizik muayene, kilo,yaş… Laboratuar testleri: İdrar muayenesi, Kan muayenesi, Röntgen araştırmaları, EKG, Mesane filmi,GİS’in endoskopik incelenmesi Böbrek biopsisi, Pulmoner fonksiyon testi

BÖBREK TRANSPLANTASYONLARININ KONTRAENDİKASYONLARI 1. HIV enfeksiyonu, 2. Tedavi edilemeyen kanser, 3. Ciddi psikiyatrik hastalık, 4. Çözülemeyen psikososyal problemler, 5. Madde bağımlılığı, 6. Ciddi mental retardasyon, 7. Ciddi Koroner arter hastalığı veya konjestif kalp yetmezliği Düşünülmesi gereken durumlar: 1. Tedavi edilmiş kanser hikayesi, 2. Tedavi edilmiş madde bağımlılığı hikayesi, 3. Kronik karaciğer hastalığı, 4. Kardiyak hastalık hikayesi, 5. Genitoüriner anormallik ve tekrarlayan üriner enfeksiyonlar 6. Geçirilmiş psikososyal bozukluk, 7. Aortailiak hastalık