Bölüm 04 Psikofarmakoloji-02

Nörotranmiter ve Nöromodulators Asetikolin, Dopamin, Epineprin Norepineprin Seratonin Glutamate GABA Glycin

Nörotranmiter ve Nöromodulators Asetikolin (asetikolinerjik nöron): Tüm efferent nöronlarda, kasların harekete geçirilmesinde salgılanır. MSS’nin dışında da bulunduğu için en çok çalışılan/ilk bulunan nttdir. Genellikle hızlandırıcı (fascilatatory) etki Ağrlıklı olarak üçyolak grubu Dorsolateral pons: REM Basal forebrain: Tüm serebral kabuğu aktive ederek öğrenmeyi hızlandırma, Algısal öğrenme, Medial septum: Hipokampus ile yaptığı bağlantılar nedeniyle bellek oluşumuna katkı

Asetikolinerjik Yolaklar: Nörotranmiter ve Nöromodulators Asetikolinerjik Yolaklar:

Asetilkolin

Asetikolin Botulinum toxin (Konservelerdeki bozulmayı yapan bakteri tarafından üretilir): ACh salınımını engeller ve Çift görme, Boğulma Kara dul örümceği zehri: Ach salınımını arttırır: Çarpıntı Miyasteni: sinir-kas bağlantılarındaki ACh reseptörlerine kendi bağışıklık sistemi tarafından saldırı. İstemli hareket eden bazı kaslarda, özelliklede gözü hareket ettiren, harekete bağlı olarak çabuk yorulma ve güçsüzlük gibi belirtilerle ortaya çıkar. AChEsteraz Ketleyicileri iyileşme sağlar.

Nörotranmiter ve Nöromodulators Asetikolin Reseptörleri: Nikotinik (İyonotropik): Muskarinik (Metabotropik): MSS’de her iki tip de var ama Muskarinik Achler daha fazla Akso-aksonik bağlantılarda nikotinik reseptörler var ve bunlar hızlandırıcı etkiye sahip. Nikotin bağımlılığı Atropin: Muskarinik reseptörleri tıkar. Güzelavrat otundan (belladonna) elde edilmekte. Curare: nikotinik reseptörleri bloke eder ve hızlı bir boğulma… Ameliyatlarda da kullanılmakta…

Nörotranmiter ve Nöromodulators Monoaminler: tirosin Katekolamin Indolamin Etilamin

Dopamin ve Dopaminerjik sistem Katekolaminler Dopamin ve Dopaminerjik sistem Bağlandığı reseptöregöre hem hızlandırıcı hem de ketleyici olabilir. Hareket, dikkat, öğrenme, bağımlılık gibi işlevler Hücre gövdeleri substantia nigra ve ventral tegmental area (VTA) da yer alır. Nigrostriatal sistem: SN’dan caudate nucleus ve putamen’e (cn ve putamen: neostriatum), hareket kontrolü Mesolimbik sistem: VTA’dan nucleus accumbens (bazı uyaranların,özellikle bağımılık yaratıcı maddeler, Pekiştireç özelliği göstermesinde etkili) amygdala ve hippocampus’a ( bu yapılar mezolimbik sistem) Mesocortical sistem: VTA’dan prefrontal kortekse (kısa süreli bellek, planlama, problem çözümü sırasında strateji oluşturma)

Dopaminerjik sistem Katekolaminler Substantia Nigra: Melanin Substantia Nigra: Parkinson Hastalığı;

Pseudoparkinsonizm-antipsikotikler, erken evre etki. Parkinson’s Hastalığı: nigrostriatal sistem in dejenerasyonunun neden olduğu titreme, uzuvların rijid olması, dengeyi korumakta güçlük ve davranışa başlamakta güçlük ile karakterize edilen nörolojik bir bozukluktur. Pseudoparkinsonizm-antipsikotikler, erken evre etki. Katekolaminler

Dopamin L-DOPA: Dışarıdan verilişi; agonist Katekolaminler Dopamin L-DOPA: Dışarıdan verilişi; agonist AMPT (a-methyl-p-tyrosine): Tirosin-Ldopaya çeviren enzimi ketler; antagonist Antagonist Reserpin: Vesiküllere monoamin depolanmasını engeller; antagonist; (sakinleştirici; yüksek tansiyonu tedavi)

Dopamin Reseptör tipleri Katekolaminler Dopamin Reseptör tipleri Tümü metabotropiktir D1 postsinaptiktir (cAMP miktarını arttırır) D2 hem presinaptik hem de postsinaptiktir (cAMP miktarını azaltır) D3 , D4 (cAMP miktarını azaltır) ve D5 alt tipleri de mevcuttur.

Kokain ve Amfetamin(ler) Katekolaminler Kokain ve Amfetamin(ler) Dopamin agonistidirler Kokain ve metilfenidat (Ritalin): DA transporterlerini bloklar ve geri alımı engeller Kokain: Voltage-dependent Na+ kanallarını bloke edder (Göz ameliyatları) Amfetamin: DA ve NE transporterinin ters işlemesini sağlayarak salıverilmesiyi arttırır.

Dopaminerjik sistem Katekolaminler Apomorfin: Düşük ve Yüksek doz Düşük doz: presinaptik reseptörleri bloklama; Antagonist Yüksek doz: Possinaptik respetörelri uyarma: Agonist

İlaç Etkilerine Örnekler Monoamin Oksidaz (MAO): Monoaminleri ( genellikle terminal düğmeciklerde) işlevsiz hale getirir. Ayrıca kanda da bulunur (aminleri işlevsiz hale getirir- aksi durumda kan basıncı artar). Deprenyl (selegilin) MAO-B enzimlerini (Dopaminerjik nöronlarda genellikle MAO-B) yok eder-reversible. Parkinson tedavisi, Agonist Chlorpromazine (Thorazine, USA ve Largactil)-İlk ilaç 1950’ler Dopamin D2 reseptörlerini bloklayarak iş görür (Antagonist). Şizofreninin semptomlarının kontrolünde kullanılır. Clozapine (Clonex): Dopamin D4 reseptörlerini bloklar. Şizofreninin semptomlarının kontrolünde kullanılır. Katekolaminler

Katekolaminler Dopaminerjik sistem MAO ketleyicisi Deprenil

NOREPİNEFRİN (Noradrenalin) Beyinde ve otonom sistemin sempatetik bölümünde bulunur. MSS. de hücre gövdeleri pons (locus ceruleus), medulla ve thalamusda yer alır. Epinefrin (Adrenalin): adrenal medulla tarafından salgılanan bir hormondur ve beyinde NTM olarak iş görür. Katekolaminler

Katekolaminler: Norepineprin Uyanıklık (vigilance) ve çevredeki uyaranlara dikkat etme...

Tümü metabotropiktir (adrenerjik reseptörler) Katekolaminler: Norepineprin Tümü metabotropiktir (adrenerjik reseptörler) a1, a2 , b1, and b2 reseptörleri MSS ve hedef organlarda yer alır Genelde yavaş eksitatör etkileri vardır; Beyindedeki otoreseptörlerin çoğu a2 türünde ketleyici otoreseptörlerdir.

İlaç etkileri-örnekler Katekolaminler İlaç etkileri-örnekler Moclobemide (Aurorix) MAO-A baskılayıcısı (terminal düğmecikte NEyi parçalar), agonist Depresyon, sosyal kaygı Desipramine NE geri alımını engeller, anti depresan olarak kullanılır. Clonidine: α2 reseptör agonistidir. bu nedenle NE antagonisti olarak iş görür, kaygı/panik bozuklukları, ADHD idazoxan: α2 reseptör antagonisti; NE agonistidir.

SERETONİN (5HT) 5-hydroxytryptamine İndolaminler Duygu durum düzenlemesi, yeme davranışının kontrolü, Uyku, Genel uyarılmışlık (Arousal) ve rüyalar Dokuz alt tip: 1A, 1B, 1D, 1E, 1F, 2A, 2B, 2C ve 3 5-HT3 hariç (Cl- kanalı kontrol eder), tümü metabotropik 1B and 1D presinaptik otoreseptörler 1A dendritik ve somatik otoreseptör 5HT 3 Kusma ve baş dömesiyle ilgili (Kanser tedavilerinde 5HT3 antagonistleri) triptopan

İndolaminler Varikositler: Ach, NE, 5HT

SERETONİN (5HT) 5-hydroxytryptamine (Seretonerjik yolaklar RAPHE NUCLEI)

İlaç etkilerine örnekler SSRIs: fluoxetine (Prozac) and Paxil Fenfluramine, salıverilmeye yol açar ve geri alımı ketler (Anti obesite) LSD (Lysergic acid diethylamide) gibi halusinojenlerden çoğu serotonini (agonist) taklit eder. LSD (1943) 5-HT2a reseptörlerini uyarır. MDMA (methylenedioxymethamphetamine: Ektasi): Hem NE (Öfori) hem de 5HT (halisinasyonlar) Agonisti (tranportu tersine çevriyor). Ekstasi 5HT nöronlarına zarar vererek bilişsel işlevlerde kayba yol açmakta

Histamin Etilaminler Tüberomamillary çekirdeklerde Histidinden üretilir. Uyanıklıkla ilgili, (Azaldığı zaman uykululuk) Sindirim ve Bağışıklık Sistemiyle ilgili (Alerji) H1 reseptörleri astım ve Kaşıntı gibi alerjilerin oluşumunda sorumlu H2 ve H3 bağışıklık sistemiyle ilgili

Amino Asitler En yaygın olanlar Glutamate En basit canlılarda dahi bulunur!!! Gamma-amino-butyric acid (GABA) Glycine

Glutamate Beyinde hemen hemen her yerde/öğrenme İonotropik reseptörler: NMDA Na ve Ca (sinapsin yapısını değiştirme) kanallarının kontrolü AP5 NMDA reseptör antagonisti: Bellek oluşumunu engeller. hem voltaj- hem de neurotransmitter-bağımlıdırlar Zn: NMDA reseptörünün çalışışını engeller PCP (Melek Tozu): NMDA çalışını engeller Poliamid: NMDA çalışmasını hızlandırır

Copyright © 2004 Allyn and Bacon

Glutamate Beyinde hemen hemen her yerde/öğrenme İonotropik reseptörler: AMPA (MSS’de en yaygın) Na kanallarını kontrol eder Kainate Na kanallarını kontrol eder Metabotropik glutamate reseptörleri Çok fazla bilgi yok Alkol NMDA reseptörleri için Antagonist

GABA (gamma-aminobutyric acid) Beyinde hemen hemen her yerde Baskılayıcı ana ntt GABAA (Cl, iyonotropik) GABAB (K, metabotropik) Epilepsi (Eğer baskılayıcı bir sistem olmassa)

Benzodiazepin reseptörü: Kaygıyı azaltma (diazepam (Valium) ve Chlordiazepoxide (Librium) Picrotoxin: benzodiazepinlerin Tam tersi bir aktivite (GABAA Reseptörünü ketler. Dolaylı antagonist. Progesterone: Dolaylı agonist

GLYCINE (Glisin) Omurilik ve beynin iç-aşağı kısımlarında baskılayıcı ntt Gilisin (Cl, iyonotropik) Tetanoz Glisin ve GABA salınımını ketleyerek kasların sürekli kasımasına yolaçar.. Strychnine bir zehir ve küçük dozlarda bile kasılmalara ve ölüme yol açmakta….