1 Türkiye’de Haber ve Habercilik Çalışmalarının Dünü, Bugünü ve Yarını: Nasıl Bir Gelecek? Doç. Dr. Çiler DURSUN Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi

2 Dünün….  “Yeni Osmanlıların yerleşik düzene, idari yapıya, düşünce dünyasına, siyasi hayata ve kurumlara getirmeye çalıştıkları alternatif görüşleri Hürriyet gazetesinde nasıl yansıttıkları irdelenmiştir.  “Kıbrıs haberlerinin objektifliğini ele alırken sadece yazılanların gerçek ve doğru olup olmadığına bakılmamalı. Bütününe bakıldığında haberler Kıbrıs’ı doğru yansıtıyor mu?Yoksa bu haberler, Kıbrıs’ın her yönüyle ilgili yeterli bilgi ve fikir vermeyen birbirinden kopuk haberler midir?”  “Türk basınının milli mücadele boyunca takındığı tavrın İstanbul ve Anadolu basını arasında karşılaştırmalı olarak gösterilmesi; Milli Mücadeleye düşman olan basını ve yandaş olan basını, örnek haber ve yazılar vererek çalışmaktadır.”

3 Bugünün …  “Yaptığımız söylem analizinde Kardak Krizi sırasında incelenen üç gazetenin de iktidarın durum tanımlarını ve ulusal söylemi tekrar ürettikleri görülmüştür.”  “Basın, ulusal söylemin oluşturduğu öteki konumlarını da yeniden üretir.”  “Medyanın bireyler üzerinde büyük bir güç kurduğu iddia edilse de, medya kuruluşlarının gerçekliği kurarken kendi içlerindeki parçalanma ve farklılık, medyada güç kaybına yol açmaktadır.”  “Bu tezin amacı, kollektif kimliklerin inşasında önemli bir işlevi olan ritüellerin birer kimlik mekanı olan medyada yer alışındaki değişimleri ortaya koymaktır”

4 Dünün…  “Gazetelerdeki haber yazılarını incelerken, kriter olarak yazıların tarafsız, yorumsuz, duygusallığa yer vermeyen, kışkırtıcı ve etkileyici olmaması gerektiğinden yola çıktım.”  “Bütün bu tespitlerden ortaya çıkan sonuç, Türkiye’deki iki büyük gazetenin toplumun çıkarları doğrultusunda değil, kendi çıkar ve görüşleri doğrultusunda yayın yaptıklarını göstermektedir.”  “Çalışma, İran devriminin dost ve komşu ülke olan Türkiye’nin kamuoyuna nasıl yansıtıldığı ve yorumlandığına dair bir basın taramasıdır”  “Türkiye’de meydana gelen kazaların kitle iletişim araçları tarafından yansıtılma biçimini araştırmak…”

5 Bugünün  “Köşe yazarları kent şiddetini ekonomik nedenlerinden etnik boyutlarına kadar genişleterek temsil etme eğilimindedir.”  “Bu tez…televizyonun gerçeğin yeniden inşasındaki söylem tasarlanması sürecinin mantığına nüfuz etme yolunda bir denemedir.”  “Şiddet, medya aracılığıyla kurularak yeniden her gün karşımıza çıkmaktadır.”  “Günlük siyasi gazetelerde yer alan terör konulu başyazıların çok boyutlu içerik çözümlemesi yöntemiyle değerlendirilmesi.”

6 Dünün…  “Kitle haberleşme araçları her ne kadar yansızlık söylemiyle yola çıksalar da, haberlerini meslek ahlak ilkelerine uygun olarak yapsalar da, yayınlarının tamamen tarafsız, objektif olduğu söylenemez.”  “Haber, tarafsız olarak bir araç tarafından verilen bilgidir…Tarafsızlık, sorun olarak karşımıza daha çok politik haberlerde çıkmaktadır.”  “Ne olursa olsun basın çalışanlarının profesyonellikten ödün vermemek için ellerinden geldiğince tarafsız olmaları gerekmektedir.”  İslam haber konusu olduğunda tarafsız davranılmadığı, hatta kimi zaman gerçeklerin çarpıtıldığı bilinen bir gerçektir.”

7 Haber, bir dünya bilgisidir. Haber, toplumsal bir refleksiyondur.  Haber, toplumun/toplumsalın kendi üzerine düşünümüdür; kendisini düşünümüdür.  Toplumsal, haber aracılığıyla, kendisini yapılanan bir kendilik (entity) olarak algılar.  Toplumsal, kendi bilincine (farkındalığına) haber temsilleri boyunca varır.  Toplumsalın kendi bilgisini, ne’liğini edinebilmesinin bir ortamıdır haber.  Haberde karşısına çıkan olumsuz içerikler, toplumsala kendi pozitivitesini vermektedir.

8 Refleksiyon, geri kıvırmak ya da geriye doğru bükmektir.Latince kökeni Reflectere ‘dir.  Refleksiyon, bilinç bilgisi için bilinç yöntemine verilen addır.  Refleksiyon ile bir şeyin bilincinin yaşantı akışına bakılır.  Reflektif bakış, yaşantı üzerine yönelmiş yaşantıdır.  Algının bilinçliliğidir, farkındalığıdır.

9 Haber araştırmaları, ikinci dereceden bir refleksiyondur  Haberin kendisi, birinci dereceden bir refleksiyondur. Yani, haber yorumlayıcısının habere konu olan yaşantılara dair algılarının farkındalığıdır.  İster üretim süreci düzeyinde, ister metin analizi isterse alımlama düzeyinde çalışılsın, haber araştırmalarıyla temelde yapılan şey, ikinci dereceden bir refleksiyon gerçekleştirmektir. Yani haber-insan/toplum ilişkisinin nasıl bir ilişki olduğuna dair edinilen bilgilerin farkındalığıdır.Diğer deyişle, birinci derecede oluşan farkındalığın farkındalığıdır.

10 Haber çalışmaları, kendisi de bir refleksiyon olana (yani habere) yönelik reflektif bir bakıştır.  Bu ikinci dereceden reflektif bakış bize 2 tür bilgi sunmaktadır: 1- Habere ilişkin epistemik (bilgibilimsel) yaklaşımlar kabaca ikiye ayrılmaktadır: a) realist episteme b) konvansiyonalist episteme 2- Haber(cilik) araştırmaları, a)üretim süreçleri, b) metin c) alımlama/yorumlama etkinlikleri olmak üzere üç alanda sürdürülmektedir.

11 1- Haberin epistemik durumu  Realist ve pozitivist episteme açısından, bilginin gerçeklikte (ya da nesnede) varolduğu ve ondan çıkarılabileceği noktasından hareketle, haberin gerçekliği yansıtan, nesnel ve tarafsız bir metin olabileceğini vurgulayan çalışmalar  Konvansiyonalist episteme açısından, bilginin, gerçeklikte değil bilgiyi ortaya koyanların uzlaşımsal etkinlikleri boyunca inşa edildikleri noktasından hareketle, haberin gerçekliği inşa eden bir metin olabileceğini vurgulayan çalışmalar

12 Yüksek lisans ve doktora çalışmalarında yer alan haber anlayışlarının epistemik çerçeveleri ( )

13 2- Haber çalışmalarında temel ilgiler  1-Haber üretim süreçleri: Haber kuruluşlarının yapısı, örgütlenmesi ve haber ürününün oluşum aşamaları, haber profesyonellerinin meslek kodları ve uygulama süreci  2- Metin çözümlemesi: Gazete, dergi ve televizyon haberlerinde, çeşitli ideolojilerin kuruluşu, hegemonya ve iktidar yapılarına odaklı  3- İzleyici alımlama ve yorumlama: İzleyicilerin anlamlandırıcı etkinliklerinin çözümlenmesi

14 2-Haber çalışmalarının temel ilgi alanları

15 Haber çalışması, bir tarih çalışmasıdır  Her haber çalışması, hangi epistemik zeminden hareketle, hangi paradigma içinden ve hangi ilgi alanına yönelik olarak yapılırsa yapılsın, en genel anlamıyla bir tarih çalışması sayılabilir.  Çünkü haber ve toplum/insan bağlantısına dair her çalışma, içinden geçtiğimiz tarihsel anların (momentin) kayıtlanmasıdır. Bize, bu tarihsel anların bilgisini ve farkındalığını verir.  Dolayısıyla bütün epistemik zeminlerin ve bütün ilgi alanlarının önemli olduğu, hepsinin bir üçüncü noktaya göre yani daha üst bir düzeyden bir bakış açısına göre geçerli olduğu öne sürülebilir.