ABDULLAH KÜÇÜK TÜRKÇE ÖĞRETMENİ

Kök Bir sözcüğün üzerinde bulunan bütün ekler atıldığında anlamlı olarak kalabilen en küçük parçaya “kök” denir. Örnek : Bal, kaş, göz, el… Dilimizde sözcük kökleri genel olarak tek hecelidir; ancak iki ya da üç heceli olan sözcük köklerine de rastlanır. Örnek : otur-, yürü-, çiçek, emek, sarı, kelebek…

Ek Sözcük kök ve gövdelerine getirildiğinde onların anlamlarını değiştiren, kimi zaman anlamlarıyla birlikte türlerini değiştiren ya da sözcüklerin cümle içindeki görevini belirleyen hece ve seslerdir. Örnek: Gel-di, yat-ak, sil-gi, kitap-çı çalış-kan, ağaç-lar, anne-m, oku-yor-um, sınıf-ımız…

İşlevlerine göre ekler ikiye ayrılırlar: 1- Yapım Ekleri: Sözcüğün anlamını veya türünü değiştiren eklere “yapım eki” denir.

ÖRNEKLER simit Kök simit-çi Yapım Eki kir Kök kir-li Yapım Eki yaz- Kök yaz-ı Yapım Eki sil- Kök sil-gi Yapım Eki baş Kök baş-la Yapım eki

“Batı” sözcüğü yapım eki almış ve artık gövdedir. UYARI Yapım eki almış sözcüklere “gövde” denir. Örnek: bat- Kök bat-ı Yapım Eki “Batı” sözcüğü yapım eki almış ve artık gövdedir.

uyarı Yapım eki almış sözcükler yapı bakımından “türemiş sözcük” olarak adlandırılır. Örnek: yat- Kök yat-ak Yapım eki “Yatak” sözcüğü yapım eki aldığı için yapı bakımından “türemiş sözcük” olur.

sorular 1- Aşağıdaki kelimelerden hangisi kök değildir? a)kaşık b) bilgi c) küpe d)balık CEVAP: b şıkkı bil-gi Bu kelime yapım eki almıştır. Kök durumunda değildir.

2- Aşağıdaki sözcüklerin hangisi yapım eki almamıştır? a) ölü b) kızgın c) balta d) yolcu CEVAP: c şıkkı a) öl-ü (Almış.) b) kız-gın (Almış.) c)balta (Almamış.) d) yol-cu (Almış.)

a) vatan b) doğu c) durak d) askı 3-Aşağıdakilerden hangisi gövde değildir? a) vatan b) doğu c) durak d) askı CEVAP: a şıkkı “Vatan” kelimesi yapım eki almamış; yani kök halindedir.

4-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türemiş değildir? a)Büyüklerimize saygı gösteririz. b)Zaman en değerli hazinedir. c)Markete beş işçi daha aldı. d)Öğretmenimiz evli değilmiş. CEVAP: b şıkkı a)say-gı (Türemiş) b)Zaman (Kök) c)iş-çi (Türemiş) d)ev-li (Türemiş)

5- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki almış sözcük nesne olmuştur? a)Arka sokaktaki binayı yıktılar. b)Çocuk, arkadaşına saat almış. c)Otobüs burada yolcu indirmiş. d)Okulumuza yeni derslik yapıldı. CEVAP: c şıkkı yol-cu (Türemiş Sözcük) Nesne

6-Aşağıdakilerden hangisi gövde değildir? a)kaçak b)yangın c)vergi d)kuşak CEVAP: d şıkkı a)kaç-ak(Gövde) b)yan-gın(Gövde) c)ver-gi(Gövde) d)kuşak(Kök)