Devlet, Sınıflar ve Demokrasi Yücel DEMİRER Kocaeli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü 28 Ocak 2013

KAVRAMLARIN ANLAM VE ÖNEMİ Neden Nasıl DİL - YÖNTEM - BAĞLAM

SİYASET Ülke yönetimi Ceza, ceza olarak öldürme Politika Diplomatlık Seyislik, hayvan terbiyesi

SİYASETİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI Devlet Meşru kaba kuvvet Değerlerin başkalarına dayatılması Kamusal bir uğraş Uzlaştırma

SİYASET TANIMLARINDAKİ FARKLARIN NEDENLERİ Toplumsal yapıyla birlikte kavramın dönüşümü Tanımın yapıldığı ortamdaki çıkar farklılıkları UZLAŞMA - ÇELİŞKİ

SİYASAL SÜRECİ BELİRLEYEN ETMENLER Üretim ve tüketim araçları mülkiyeti İş ilişkileri Bölüşüm

SİYASETİN BAŞ OYUNCUSU OLARAK DEVLET Yönetenlerin birliğini korur, yönetilenlerin birlik olmasını engeller İdeolojik üstünlüğünü kurar ve sürdürür Kuvvet kullanımında tekeli elinde tutar Vergi salar, hizmet akışı sağlar

SİYASAL SİSTEM (devlet tek aktör değil) Devlet dışı aktör ve kurumlar Meşruiyet algısı ve üretme biçimleri Dayanışma ve bloklar

(Halk) + (Güç, Yönetim, Hükümdarlık) DEMOKRASİ Demokratia Demos + Krat (Halk) + (Güç, Yönetim, Hükümdarlık)

ANTİK YUNAN DEMOKRASİSİNDE (M.Ö. 6-4 yüzyıllarda) Vatandaşlık Halk egemenliği Doğrudan demokrasi Devletin ölçeği Demokrasi

eleştirel yaklaşımlar DEVLET, PLATON Demokrasi: Yoksul ve cahillerin eğitimli ve bilgili olanlar üzerindeki egemenliği ARİSTOTELES monarşi – tiranlık aristokrasi – oligarşi politeia - demokrasi

16. ve 17. yüzyıllarda demokrasinin gelişimi (Charles Tilly) Feodalizmin çözülmesi Kapitalizmin yükselişi Modernleşme İşbölümü ve uzmanlaşma

AMERİKA’DA DEMOKRASİ (1835-1840) DEVRİMLER VE DEMOKRASİ Jean Jacques Rousseau TOPLUMSAL SÖZLEŞME (1762) Alexis de Tocqueville AMERİKA’DA DEMOKRASİ (1835-1840) DEVRİMLER VE DEMOKRASİ Amerikan Devrimi Hollanda Yurtsever İsyanı Fransız Devrimi

20. yüzyıl ve sonrası RADİKAL DEMOKRASİ MÜZAKERECİ DEMOKRASİ SOSYALİST DEMOKRASİ İLERİ DEMOKRASİ

Demokrasi ama nasıl? SİYASAL KATILMA Yöneten, yönetilen arasındaki fark Kim katılıyor? (Katılım özneleri ve olanakları) Kurumlar Güvenlik Uygun bir ideolojik ortam Yasal çerçeve Asgari bir iletişim düzeyinin varlığı

ÜRETİM İLİŞKİLERİ VE TEMEL SINIFLAR bir analiz birimi olarak TOPLUMSAL SINIFLAR David Ricardo (1772 – 1823) Karl Marks (1818 – 1883) ÜRETİM İLİŞKİLERİ VE TEMEL SINIFLAR Doğal ekonomi - Artık yaratan bir ekonomi İnsan ve üretim araçları Artı ürün Mülkiyet ve egemenlik bağlantıları

Tarihsel olarak; Köleci üretim ilişkisi Feodal üretim ilişkisi Feodalizmin merkeziyetçi türü (Asya tipi) Kapitalist üretim ilişkisi Sosyalist üretim ilişkisi

Üretim ilişkilerinin eklemlenmesi Toplumsal tabakalar Alt gruplar Bağımsız profesyonel gruplar

kavram çiftleri aynasında DEVLET devlet – piyasa devlet – toplum Kavram kargaşasını ortadan kaldırmak için rakip “bilimsel” araştırma gelenekleri arasındaki farkı tartışmak

DEVLET Liberal bireyci yaklaşım Devlet merkezli kurumsalcı yaklaşım Marksist gelenek

Liberal bireyci yaklaşım; Bireyden başka bir toplumsal gerçeklik tanımaya tahammülsüzlük Olguların bireylerden bağımsız iradeleri ve amaçları olabileceğine güvensizlik Bireyin yöntemsel açıdan kurucu olması Bireyin ahlaki olarak öncelikli varlık olması

Thomas Hobbes – “Leviathan” John Locke – “toplum sözleşmesi” Karl Popper – “yöntemsel bir mit olarak birey Michael Oakshott – “yapay insan olarak birey”

Friedrich A von Hayek – Sözleşme yerine hukukun üstünlüğü İşletme tipi devlet (devlet / siyaset ile piyasa / ekonomi arasındaki ilişkinin mutlaklaştırılması)

Devlet merkezli kurumsalcı yaklaşım Devleti bağımsız bir değişken olarak görür Max Weber’den hareketle devletin kendine özgü bir gücü olduğuna, bu gücün de fiziki şiddet tekelini elinde tutmasından kaynaklandığına inanç Theda Skocpol’den esinlenerek devletin “kendisi için var olan bir kurum olarak düşünülmesi Gerek Marksist ve gerekse liberal yaklaşımları “toplum merkezli” bularak eleştirirler Gözlem eksenli Pozitivist yöntemin yüceltilmesi (“devlet bir kurumlar sistemidir ve gözlenebilir”)

MARKSİST GELENEK Marksist gelenekte devleti yapay bir oluşum ve hukuki bir özne olarak görmek yerine; “devletin toplumsal üretim ilişkilerinin özgül niteliklerine bağlı olarak farklılıklar gösteren, sınıflı toplumlara özgü bir biçim” olarak değerlendirilmesi esastır

Marksist bir devlet kuramı var mı? Marks ve Engels’in çıkış önermeleri üzerinden birbirinden farklı arayışlar mevcuttur Marksist gelenek içinde devlet-ekonomi, devlet-sivil toplum ya da devlet-sermaye ilişkilerini dışsal ilişkiler temelinde kavramsallaştıran çalışmalar çoğunluktadır Bunlar, devleti bir üstyapı olarak ve üretim ilişkilerinin bağımlı değişkeni olarak gören sonuçlar üretmiştir

Marksist arayışlar içinde önemli dönüm noktaları; Ralph Miliband (1924-1994): Devlet iktidarı ve sınıf iktidarı ayrımı Louis Althusser (1918-1990): Siyaset, ekonomi ve ideoloji arasındaki ilişkileri tanımlamak için önerdiği “göreli özerklik” Antonio Gramsci (1891-1937): devlet (siyasal toplum) – sivil toplum ayrımı devlet = siyasal toplum + sivil toplum pratik ve teorik aktivitelerin toplamı olarak devlet (ki egemen sınıfın bu mekanizmalarla yalnızca iktidarını kurması değil, kitlelerin desteğini kazanması da gerçekleşir) toplumsal hegemonya siyasal iktidarın kesişim noktası olarak “integral devlet tahakküm / hegemonya ve toplumsal rıza üretme süreçleri

Antonio Gramsci HEGEMONYA

KAYNAK KİTAP: Siyaset Bilimi, Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinlerarası İlişkiler. 2012. Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin. İstanbul: Yordam Kitap. MAKALELER: Yukarda yer alan kitaptan özellikle şu makalelerden yararlanılmıştır: “Siyaset” Cem Eroğul. “Demokrasi” Ateş Uslu. “Siyasal Katılma” Cem Eroğul. “Toplumsal Sınıflar” Korkut Boratav. “Devlet” Galip Yalman. “Hegemonya” Mehmet Yetiş.