Sporda Beceri Öğrenimi 5.Konu MOTOR ÖĞRENMENİN FİZYOLOJİK BOYUTLARI:

-Motorik, zaman ve alan içinde oluşan nöro-sibernetik bir olgudur. - Canlıların performans bütünlüğü “motorik kavramı” altında incelenir. -Bilindiği gibi biyolojik ve mekanik faktörlerin etkisiyle iç süreçlerle gelişen eylemler “motorik” olarak tanımlanırlar. -Motorik, zaman ve alan içinde oluşan nöro-sibernetik bir olgudur. -Motor hareketler, özellikle sinir ve duyu organlarına bağlıdır. -Duysal ve motorsal süreçlerin bölümleri birbirine sıkı bir şekilde bağlı olup buna “SENSOMOTORİK” adı verilir.

Bir hareket eyleminin gerçekleşmesi için, çevreden ve organizmadan alınan enformasyonların afferent duyu sinirleri aracılığıyla merkezi sinir sistemine iletilmeleri, orada depolanmaları ve bir hareket eyleminin gerçekleşmesi için de efferent yollarla motorsal bir aksiyona dönüştürülmeleri söz konusudur.

(feedback) (reafferenz) Olan / İdeal Değer Karşılaştırması (feedback) (reafferenz) KOGNİTİV (BİLİŞSEL) İŞLEM Sensorik İnput Motorik output

Çeşitli yollarla bilgilerin alındığı uyarılar fizyolojide “RESEPTÖRLER” olarak tanımlanırlar EXTERİO RESEPTÖRLER (Dıştan gelen uyarılar) - Görme - Acı - İşitme - Lezzet RESEPTÖRLER - Koklama - Basınç - Temas - Sıcak, soğuk gibi uyarılardır. ENTERİO RESEPTÖRLER (Organizmanın içinden gelen uyarılar) PROPRİO RESEPTÖRLER VİCCERIO RESEPTÖRLER -Tendonlar - Sindirim sistemi -Bağlar - Kalp kası -Kas iğciği ..- Kan damarlar -Vestibuler (denge) - Bezler gibi reseptörler istem dışı çalışan unsurlarla ilgili reseptörlerdir.

Merkezi sinir sisteminin kas etkinliğinde şu görevleri vardır: Hareket programının oluşturulması, Hareketin alan-zamansal oluşumu, Reseptörler aracılığıyla kasların kontrolü, düzeltmeler/Reafferenz

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN MOTOR MERKEZLERİ VE FONKSİYONLARI: FONKSİYON ALANLARI 1- Omurilik Bölgesi Basit pozisyon, yürüyüş, duruş, bükme-germe gibi etkinliklerin idare ve kontrolü. 2- Beyin Kökü Bölgesi Duruş pozisyonunda, kasların etkinliklerinin (amaçlı motor kas etkinlikleri ile destek motoriği kas etkinliklerinin uyumu 3- Büyük beyin – Bazal gangliyonlar ve küçük beyin İstemli hareketlerin programlanması hareketlerin planlanması. Zaman ve alansal olarak hareket programlarının belirlenmesi ve düzeltilmesi 4- Motor korteksin diğer bölgeleri Hareketin planlanması ve eyleme geçişte karar mercii olarak görev yaparlar.

PİRAMİDAL YOLLAR: Korteksin motor alanlarından omuriliğe doğru ilerleyen sinyaller, beyin kökünde çaprazlanırlar. Buna piramidal yollar denir. Piramidal yollarla gelen uyarılar, amaçlanan hareketin yapılmasına yöneliktir.

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ VE PİRAMİDAL YOLLARIN ŞEMASI

EKSTRA PİRAMİDAL YOLLAR: Piramidal yolların yanı sıra beynin korteksinden omuriliğe kadar motor sinyaller ileten bir çok yollar daha söz konusudur. Bu yollar piramidal yolları destekleyici nitelikte olup kaba motorsal hareketlerin alan zamansal koordinasyonunun gerçekleştiği yollardır. Yani beyin kökünde çaprazlanmadan direkt olarak omuriliğe uyarıların gittiği yollar ekstrapimidal yolları oluştururlar. Aktive edici impulslar sadece kaslara gitmezler. Aynı zamanda Serebellum (küçük beyine) de benzer sinyaller ulaşır. Çevreden ve motor korteksten alınan sinyaller, entegre edildikten sonra, serebral korteksten motor kortekse iletilirler. Vestibuler impulslar sinerjiyi (agonist-antagonist kasların koordineli bir şekilde çalışması) sağlamak üzere motor kortekse iletilirler. Serebelluma, motor korteksten başka, iç kulaktan da denge reseptörleri gider. Serebellum, denge postür ve koordinasyonda önemli rol oynar. Bazı hareketlerin yapılması, kortekse ulaşmadan, ekstra piramidal düzeyde yani subkortikal düzeyde gerçekleşirler. Bunlar otomatikleşmiş hareketlerdir. (Yüzme, bisiklete binme, yürüme, koşma gibi..)