İLKÖĞRETİM ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA BESLENME VE FİZİKSEL AKTİVİTE HAZIRLAYAN: DYT.SÜLEYMAN GÜNDÜZ HAZIRLAYAN ve SUNAN: DYT.ZELİHA GÜVENÇ

Sağlık Beslenme (Dünya Sağlık Örgütü) Sağlık: yalnız hastalık ve sakatlık olmayışı değil bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik ve huzur içinde olmaktır. Beslenme: insanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması ve yaşam kalitesini artırması için gerekli olan besinleri vücuduna alıp kullanmasıdır.

Doğum öncesi anne karnında BESLENME Çocukluk Gençlik Yetişkin Yaşlılık

BESLENME NEDEN ÖNEMLİDİR ? Besinler yaşam için elzemdir. Fiziksel ve zihinsel gelişimi etkiler. Çalışanların üretim hızını etkiler. Bebek ve çocuk sağlığını etkiler. Beslenme bozukluğuna bağlı gelişen hastalıkları engeller. Enfeksiyonlara ve hastalıklara yakalanmayı engeller.

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Vücudun büyümesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır. BESİN ÖĞELERİ KARBONHİDRATLAR PROTEİNLER YAĞLAR MİNERALLER vE VİTAMİNLER SU

KARBONHİDRATLAR Vücudumuzun en önemli enerji kaynağıdır. Günlük enerjinin %55-70’ini sağlar. 1 gr karbonhidrat ortalama 4 kalori verir. Fazla alınırlarsa; vücutta glikojen ve yağa dönüşürler. Kuru baklagiller Patates Yer elması Nişastalı diğer yumrular Pirinç Mısır Buğday Diğer tahıllar Şekerler

Et, süt, süt ürünleri, balık (Hayvansal kaynaklı proteinler) Düşük Kalite Protein Bitkisel kaynaklı proteinler Tahıllar Örnek Protein Yumurta İyi Kalite Protein Et, süt, süt ürünleri, balık (Hayvansal kaynaklı proteinler) Vücudumuzun yapı taşıdır. Günlük enerjinin %10-15’ini sağlar. 1 gr protein 4 kalori verir. Kas dokusunun korunması ve güçlenmesi için gereklidir.

Çoklu Doymamış Yağ Asitleri Tekli Doymamış Yağ Asitleri YAĞLAR Çoklu Doymamış Yağ Asitleri Soya yağı Ayçiçek yağı Mısırözü yağı Doymuş Yağ Asitleri Tereyağı Kuyruk yağı Tekli Doymamış Yağ Asitleri Zeytinyağı Balık yağı Fındık yağı Günlük enerjinin % 25-30 ‘u yağlardan alınmalıdır. Enerji verirler (1 gr yağ 9 kalori verir). Yağda eriyen vitaminlerin emilimi için mutlaka yağ alınmalıdır. Deri altı yağ tabakası vücut ısısı kaybını önler. Midenin boşalmasını geciktirir, tokluk hissi verir. Organları dış etkenlerden korur.

VİTAMİNLER SUDA ERİYEN YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER VİTAMİNLER C Vitamini A Vitamini D Vitamini E Vitamini K Vitamini SUDA ERİYEN VİTAMİNLER C Vitamini B Grubu Vitaminler (B1 Vit. B2 Vit. B6 Vit. B12 Vit. gibi) Folik asit BAZI VİTAMİNLER (A,E,C) VÜCUT HÜCRELERİNİN HASARINI ÖNLEYEREK NORMAL İŞLEVLERİNİ SÜRDÜRMELERİ VE BAZI ZARARLI MADDELERİN ETKİNLİKLERİNİN AZALTILMASINDA YARDIMCIDIRLAR. (ANTİOKSİDAN)

MİNERALLER Kalsiyum Sodyum Süt ve süt Tuz,yumurta ürünleri Çinko Magnezyum Yağlı tohumlar, Kuru baklagiller Sodyum Tuz,yumurta Kalsiyum Süt ve süt ürünleri MİNERALLER Fosfor Süt ürünleri Çinko Hayvansal kaynaklar Demir Et,yumurta, pekmez İskeletin normal oluşabilmesi, vücut organlarının düzenli çalışabilmesi için gerekli olan madensel maddelerdir. Yeteri kadar alınması zorunludur. Potasyum Kahve,yeşil yapraklı sebzeler Flor Su,deniz ürünleri İyot İyotlu tuz, balık

Vücudun günlük su ihtiyacı Besinlerin sindirimi Dokulara taşınmaları Hücrelerde kullanılmaları sonucu oluşan zararlı atıkların atılması Vücutta oluşan fazla ısının atılması için SU GEREKLİDİR. SU Vücudun günlük su ihtiyacı 2-2,5 litredir. Su; vücudun büyük bir kısmını oluşturur. Yetişkin insan vücudunun %60’ı sudur.

POSA Yüksek Posalı Diyetlerle Beslenen Toplumlarda ; Kalp hastalıkları Bağırsak hastalıkları Hemoroitler Kolon kanserleri Şeker hastalığı Şişmanlık nadir görülmektedir. Bitkilerin yapısında bulunan, sindirim sisteminde vücuda emilemeyen ancak organizma için faydalıdır. Çocuklar için günlük posa miktarı 12-24 gram Yetişkinler için günlük posa miktarı 25-30 gr

POSADAN ZENGİN BESİNLER Kuru baklagiller Yağlı tohumlar Sebze ve meyveler Kepeği ayrılmamış tahıl

Posanın vücudumuzda faydalı etkiler yanında mutlaka bol su içilmesi gösterebilmesi için, yanında mutlaka bol su içilmesi gerekir.

BESİN GRUPLARI 4) TAHILLAR 2) ET,YUMURTA 1) SÜT VE SÜT KURU BAKLAGİL ÜRÜNLERİ 4) TAHILLAR 3) SEBZE VE MEYVELER

GÜNLÜK TÜKETİLMESİ GEREKEN MİKTARLAR ET, YUMURTA, KURU BAKLAGİLLER SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ ; 2 PORSİYON 2 PORSİYON YETİŞKİN: 3 PORSİYON ÇOCUK, GENÇ, GEBE, EMZİKLİ, MENAPOZ SONRASI KADIN: 3-4 PORSİYON

TAZE SEBZE VE MEYVELER ; TAHILLAR VE TAHIL ÜRÜNLERİ ; 3-5 PORSİYON 4-6 PORSİYON

ÇOCUK BESLENMESİNDEKİ YANLIŞLAR

Aşırı Şeker Tüketimi Şeker, karbonhidrat içeren besinlerden ayrıştırılarak elde edilen bir maddedir. Vücudumuz tadı şekerli olmadığı halde karbonhidrat içeren yiyeceklerden de ihtiyaç duyduğu şekeri elde eder. Böylece hiç şeker tüketmeden bile şeker ihtiyacımızı karşılayabiliriz.  Aşırı şeker tüketimi sadece kalorisi ve şişmanlatıcı etkisiyle zarar vermiyor, ağzımızda zararlı bakterilerin çoğalmasını sağlayarak dişlerimize zarar vermekte ve birçok hastalığa davetiye çıkarmaktadır.

ACIMASIZ TABLO Tempolu Yürüyüş Besin Alımı Aktivite Küçük bir çikolatalı kurabiye 10 dk Büyük bir çikolatalı kurabiye 40 dk Kızarmış çörek 60 dk Hamburger Menü 150 dk Tempolu Yürüyüş

İçecekler 2 AY BOYUNCA HER GÜN 500 cc gazlı içecek tüketen çocuklarda 1950 İçecekler 100 kcal 2008 120 cc 300 kcal Meşrubat ve gazlı içecek tüketimi dramatik şekilde artıyor. Fast-food restoranlardaki menü kavramı yemek yanında birşey içmeyi zorunlu kılıyor. 330 cc 2 AY BOYUNCA HER GÜN 500 cc gazlı içecek tüketen çocuklarda 2 AY Ortalama 1.5 kg artış gözlenmiştir. 6-13 YAŞ Mrdjenovic et al. J Pediatr 42:604-610,2003

Başlıca Basit Şeker Kaynakları • Reçel, marmelat, bal, pekmez vb Başlıca Basit Şeker Kaynakları • Reçel, marmelat, bal, pekmez vb., • Limonata ve şekerli meyve suları, • Dondurma, • Şekerlemeler (akide şekeri, lokum vb),

AŞIRI TUZ TÜKETİMİ SADECE YETİŞKİNLİKTE DEĞİL DAHA ÇOCUKLUKTAN İTİBAREN SAĞLIĞIMIZI OLUMSUZ ETKİLİYOR

ANCAK ÜLKEMİZDE GÜNDE 18 GRAM TUZ TÜKETİLİYOR SAĞLIKLI OLMAK İÇİN GÜNDE EN FAZLA 5 GRAM (YAKLAŞIK 1 ÇAY KAŞIĞI) TUZ YETERLİDİR ANCAK ÜLKEMİZDE GÜNDE 18 GRAM TUZ TÜKETİLİYOR

TUZ NASIL KULLANILMALIDIR Yemeğe tuzu yemeğin pişmeye yakın olduğu bir zamanda eklenmelidir. Bunun dışında sofraya ekstradan tuz eklenmemelidir. Tuz ışık almayacak şekilde saklanarak içerisindeki iyot korunmalıdır.

AŞIRI YAĞ TÜKETİMİ Aşırı yağ tüketimi kilo alımına neden olduğu gibi damarların tıkanmasına yol açarak ilerde kalp hastalıkları gibi çeşitli hastalıklara neden olur. Özellikle cips, fast food gibi yiyecekler trans yağ içerir ve damarları sertleştirici özelliğe sahiptir. Bu yüzden beslenmemizde trans yağ içeren yiyeceklere yer verilmemelidir.

YENİ ETİKETLEME Mİ GEREKİYOR??? Bu paketteki enerjiyi harcamak için; çocukların 6 saat, yetişkinlerin 3 saat hızlı tempoda yürümesi gereklidir.

Aşırı Yağ İçeren Besinler Fast food,Hamburger v.b. Patates Kızartması,cips Mayonez Milföy Hamuru Sigara böreği Fazla miktarda tüketilen çerez Yemek pişirirken gereğinden fazla yağ eklenmesi Dışarda yediğimiz yiyecekler…

YAĞI NASIL KULLANMALIYIZ Yemek pişirirken hayvansal yağlar yerine bitkisel sıvı yağları tercih etmeliyiz. Yemek pişirirken yağı ölçülü kullanmalıyız. Dışardan hazır yiyecekler tercih etmemeliyiz. Bisküvi, gofret gibi marketlerde satılan ürünleri tüketmekten kaçınmalıyız. Çikolatayı aşırı tüketmemeliyiz.

GÜNLÜK ALMASI GEREKEN PORSİYON MİKTARLARI Süt veya yoğurt Peynir (az yağlı) Et grubu Ekmek Meyve Pişmiş sebze Çiğ sebze Yağ Kurubaklagil Yumurta 1-2 su bardağı 2 kibrit kutusu 3-4 köfte kadar 5-8 ince dilim 3-4 porsiyon 2-3 porsiyon sebze Sınırsız 3-4 tatlı kaşığı Haftada 1-2 gün Haftada 3-7 gün

ÖĞÜNLERİMİZ SABAH KAHVALTISI KUŞLUK ÖĞLE YEMEĞİ İKİNDİ AKŞAM YEMEĞİ GECE ÖĞÜNÜ

Kahvaltı Tüm gece açlıktan sonra güne aktif başlamak açısından en önemli öğündür Kahvaltıda yenen yiyecekler, vücutta daha verimli kullanılmaktadır. Öğrencilerin okul başarısı ile doğrudan ilişkilidir.

Öğrenciler yönünden bakıldığında Kahvaltı Yapmayanların Derslere gösterdikleri ilgi azalmakta Okul başarısı azalmakta Beyin yeterince enerji oluşturamamakta Baş ağrısı, yorgunluk oluşmakta Hastalıklara karşı direnç azalmaktadır.

OBEZİTE (ŞİŞMANLIK) NEDİR? VÜCUTTA FAZLA MİKTARDA YAĞ DOKUSU BİRİKMESİ SONUCU ORTAYA ÇIKAN VE MUTLAKA TEDAVİ EDİLMESİ GEREKEN BİR HASTALIKTIR. YAĞ DOKULARININ ORANI DİĞER DOKULARA GÖRE ARTMIŞTIR.

Çocukluk çağı obezitesi Çocukluk çağındaki vücut ağırlığı, yetişkin dönemdeki ağırlığın göstergesi olup, obez çocukların %20-50’sinin yetişkin dönemde de obez olduğu bildirilmiştir. (WHO, 2000; Must, 2003).

OBEZİTE PROBLEM HANGİ TARAFTA ? ENERJİ ALIMI ENERJİ HARCAMASI Çocukluk çağı ve ergenlik obezitesinin bir çok nedeni olmakla birlikte, yanlış beslenme ve yetersiz fiziksel aktivite en büyük nedenidir.Bunlardan aşırı ve yanlış beslenme ağır basarsa şişmanlık ortaya çıkar. PROBLEM HANGİ TARAFTA ?

OBEZİTENİN NEDENLERİ Fiziksel aktivitede azalma Beslenme alışkanlıkları Yaş (yaşlandıkça artar) Doğum sayısı Evlilik Sigarayı yeni bırakmak Alkol alımı Anne veya babanın veya her ikisinin obez olması Psikolojik problemler Eğitim düzeyi

TÜRKİYEDE ERKEKLERİN %21.2’Sİ KADINLARIN %41.5’İ OBEZ

Erkek (kal/saat) Kadın (Kal/saat) Faaliyet türü Erkek (kal/saat) Kadın (Kal/saat) Tempolu yürüme 286-308 220-242 Hafif jimnastik 250-311 215-236 Koşma-yüzme 455-490 350-395 Bisiklet binme-yavaş 227-245 175-192

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME ÖNERİLERİ

Şeker ve tatlı tüketimi Posa alımı Sebze ve meyve tüketimi Besin çeşitliliği Öğün İdeal vücut ağırlığı Şeker ve tatlı tüketimi Posa alımı Sebze ve meyve tüketimi Düşük yağlı ve düşük kolesterollü besinler Yüksek kalsiyumlu besinler

hazırlanmalı ve pişirilmelidir. Tuz tüketimi İYOTLU TUZ Sıvı tüketimi Fiziksel aktivite Ağız ve diş sağlığına hazırlanmalı ve pişirilmelidir.

DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ YETERLİ HAREKETLİ VE DENGELİ YAŞAM BESLENME YAŞAM TARZI

DENGELİ KAHVALTI MENÜ ÖRNEKLERİ Süt Haşlanmış yumurta Domates-salatalık ekmek Peynirli omlet Domates-salatalık Ekmek Ihlamur

DENGELİ ÖĞLEN VE AKŞAM YEMEĞİ Mercimek çorba Etli yaprak sarma-yoğurtlu Meyve Kıymalı tepsi böreği Domates salatası Ayran

FİZİKSEL AKTİVİTE nedir? Yürümek, Bahçe işleri ile uğraşmak, Oyun oynamak, Araba temizlemek, Ev temizlemek, Merdiven çıkmak vb. aktiviteleri Egzersiz Sporu kapsar. Enerji tüketimi ile sonuçlanan herhangi bir vücut hareketidir.

%8.3’ünün ise 4 saatten fazla TV izlediğini saptanmıştır. Okul öncesi ve ilkokul çocuklarının %62’sinin günde 2 saatten fazla TV izlediği, %8.3’ünün ise 4 saatten fazla TV izlediğini saptanmıştır. Arabalar Televizyon Bilgisayar Hareketsiz işler Teknolojideki gelişmeler, köy yaşamından şehir yaşamına geçişle birlikte çocukların oyun alanları azalmış, araba, tv,bilgisayarın hayatımızda daha fazla yer kaplamasıyla birlikte hareketsiz yaşam tarzı daha çok benimsenmiştir.

İLKÖĞRETİM ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE Çocukluk ve gençlik döneminde kazanılan ve yaşam boyu korunan fiziksel sağlık, bedenin en üst kapasitede işlev görmesi için zorunlu görülmektedir. Egzersiz eğitimi, çocuğun ailesi ve öğretmeninin mesajlarını anlayacak kadar büyüdüğünde hemen başlamalıdır.

Faydaları Gelişmiş Fiziksel Uygunluk Beceri Gelişimi Kendine güven ve özgüven gelişimi Hedefleri Kurma Tecrübesi Öz Disiplin Muhakeme Gelişir Stresin Azalması Kuvvetli İkili İlişkiler Gelişmiş Fiziksel Uygunluk: Çocukların kassal kuvveti, esneklik, kassal endurans, vücut kompozisyonu ve kardiyovaskuler enduransı gelişir. Beceri Gelişimi: Fiziksel aktivitelere yeterli katılım; güven ve başarı ile sonuçlanan motor becerileri geliştirir. Kendine güven ve özgüven gelişimi: Beden eğitimi çocuklarda kendi değerini fark ederek bu hissi kazanmada, fiziksel aktivite kavram ve becerilerinin gelişimine olanak tanır. Daha güvenli, bağımsız, kendini kontrol edebilen bir kişilik almasına imkân verir. Hedefleri Kurma Tecrübesi: Başarılabilen hedeflerin kurulması ve desteklenmesinde çocuklara olanak verir. Öz Disiplin: Sağlık ve fiziksel uygunluk için öğrencinin sorumluluğunun gelişimini kolaylaştırır. Muhakeme Gelişir: Nitelikli beden eğitimi moral gelişimini etkileyebilir. Öğrencilere diğer kişiler ile kooperasyonda kendi davranış sorumluluğu, liderlik, sorulara cevap arama ve kurallar hakkında bilgi sunar. Stresin Azalması: Fiziksel aktivite gerilim ve anksiyetenin boşalmasına yardım eder ve emosyonel stabilite ve sabır davranışını kolaylaştırır. Kuvvetli İkili İlişkiler: Beden eğitimi çocuklara  pozitif insan ilişkilerini öğretmek için olanaklar sağlar. Özellikle geç çocukluk ve adölesan sırasında dans, oyun ve sporlara katılabilmenin önemini vurgular.

Egzersiz Çeşitleri Çocuklar İçin En İyi Egzersiz; Çocukların düzenli olarak yaptığı egzersizdir. Eğlendiren ve güvenli yapılan tüm aktivitelere çocuklar katılabilir : yürüme, futbol, ip atlama, sıçrama olabilir. Çocuğun yaş, vücut büyüklüğü ve fiziksel gelişimi için doğru olan sporu seçmek önemlidir.

Sağlıklı Çocuklarda Yaş Gruplarına Göre Aktiviteler 2 - 5 6 9 10 12 17 Sağlıklı Çocuklarda Yaş Gruplarına Göre Aktiviteler 2-5 yaş: Fırlatma, yakalama, koşma, sıçrama 6-9 yaş: Belli mesafeye fırlatma, bir topa vurmak, sporun temel hareketlerine geçiş, 10-12 yaş: Basketbol, futbol gibi sporları içeren kompleks motor becerileri 12-17 yaş: Günde en az 60 dakika orta ve yüksek  şiddetli  fiziksel aktivite yapmalıdır.

İLKÖĞRETİM ÇOCUKLARINDA FİZİKSEL AKTİVİTE ÖNERİLERİ Obez çocukların fiziksel aktivite programlarına katılımları azdır ve aktiviteyi bırakma normal ağırlıktaki çocuklara göre daha fazladır. Bu nedenle özellikle obez çocuklar için egzersiz seçiminde enerji harcamasını çok arttırmayan aktiviteler dahi olsa, başlangıçta kabul edilmeli ve çocuğun egzersize karşı yeteneğinin olduğu güveninin kazandırılması sağlanmalıdır.

Hergün (7gün) fiziksel olarak aktif olmayı amaçlamalı 60 dk orta Şiddetli egzersiz içermesi amaçlanmalı Gittikçe hareketsiz büyüyen çocuklar fiziksel aktivite konusuna bilinçlendirmeli ve sevebileceği spor dallarına yönlendirmelidir. Evde televizyonda ve bilgisayarda geçen vakitten her yarım saat azalışın bile çocuğun aktivitesini arttırmaktadır. Orta derecede fiziksel aktivite, 30 dk da 2.5 km yürüme

Çocuk okul yaşamında oyun oynamayı ve spor yapmayı ne kadar sever ve bundan zevk alırsa, kendine güveni gelişeceği gibi, ileriki yaşamında aktif yaşam tarzını benimseyen bir birey olacaktır. Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımladığı yaşamı tehdit eden kronik hastalıklara (obezite, kalp, solunum, kas iskelet sistemi hastalıkları ve diyabet) yakalanma riski düşer. Şüphesiz bu durum, düzenli fiziksel aktivite ile birlikte sağlıkla ilgili diğer olumlu davranışların (doğru beslenme, alkol sigara kullanmama) benimsenmesine de bağlıdır. (WHO, 2004)

İyi besinler+Egzersiz=İyi derece

ULAŞILABİLİR OYUN ALANLARI VE SPOR SALONLARI İÇİN DÜZENLEMELER Oyun alanı temiz olmalıdır. Bedensel engeli olsa da olmasa da çocuk oturarak, yatarak, yuvarlanarak oyun oynamayı tercih edebilir. Tekerlekli sandalye, puset vs. için bir depo bulunmalıdır. Hem aileler için kolaylık hem de çevrede gereksiz kalabalık yapmamak açısından önemlidir. Oyun araçlarının çevresi geniş olmalıdır.

Oyun alanının tabanı: Esnek, düşme çarpma anında yaralanmaya neden olma riski düşük, şok absorban malzemelerden olması yararlıdır. Sonuç olarak, okul bahçeleri oyun parkları çocukları spora teşvik edecek ve zarar görmelerini engelleyecek şekilde düzenlenmelidir. Engelli öğrencileriniz var ise, spor yapmaya teşvik edelim. Topluma kazandırılmalı.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ. www.mku.info.tr/sunum.pptx