I.MEŞRUTİYET VE MUTLAKİYET DÖNEMİNDE EĞİTİMİN GENEL ÖZELLİKLERİ

I.Meşrutiyet dönemi eğitiminin temel özellikleri: Osmanlı Devletinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi’ye eğitimle ilgili önemli maddeler girmiştir.

Kanun-i esasî’de eğitimle ilgili hükümler nelerdir? 1876 tarihli Kanun-i Esasî’nin üç maddesi eğitimle ilgilidir.bunlardan ilk ikisi özel öğretime,üçüncüsü ilköğretim zorunluluğuna ilişkindir: 15.madde: Öğretim işini herkes özgürce yapabilir;ilgili kanuna uymak şartıyla her Osmanlı vatandaşı genel ve özel öğretim yapmaya izinlidir.

16.madde: Ülkedeki çeşitli dinsel inanışlardaki toplumların din ve inanışlarına ilişkin öğretim yöntemi ve biçimine dokunulmayacaktır.Aynı maddede ,ülkedeki tüm mekteplerin Devletin denetiminde olduğu da belirtilir.

114.Madde:Osmanlı bireylerinin tümü için ilköğretim zorunlu olacak ve bunun ayrıntıları ayrı bir düzenleme ile belirlenecektir.

Mutlakıyet dönemi eğitiminin genel özellikleri: Bir çok meslek ve sanat okulu açılmıştır.Bu,Mutlakıyet dönemi eğitiminin en belirgin özelliğidir. Üstün zekalı Hıristiyan çocuklarının eğitimi için kurulmuş olan Enderun Mektebi’nden sonra ilk kez özel eğitim alanında bir girişim olmuş,sağır,dilsiz ve körler için bir okul açılmıştır.

Türk,azınlık ve yabancı özel öğretim büyük gelişme göstermiştir Türk,azınlık ve yabancı özel öğretim büyük gelişme göstermiştir.Ancak,azınlık ve yabancı özel öğretim kurumlarının denetlenememesi çok önemli sakıncaları da beraberinde getirmiştir. Genel eğitimde ve okulların yaygınlaşmasında önemli gelişmeler kaydedilmiştir.Rejimin ilk yılları içinde,bu alandaki çabaların daha yoğun olduğu görülür Ortaöğtertim düzeyinde kızların eğitiminde gelişmeler sağlanmıştır Rüşdiye ve İdadiyelerin yaygınlaştırılmasına önem verilmiş,ancak,özellikle parasal kaynak yetersizliği nedeniyle ilköğretime aynı özen gösterilmemiştir

Nicelik bakımından gözlenen başarılar eğitimin niteliğini yükseltmek gibi bir amaçla beraber yürütülmemiştir.Azınlık ve yabancı öğretim kurumları hariç okullar,öğretmenler,programlar,kitaplar, basın sıkı bir denetim altına alınmış,yeni düşünceler engellenmeye çalışılmıştır

Bu dönemde yetiştirilmek istenen insan tipi,Tanzimatın “osmanlıcılık” idealine bağlı,dindarlık,itaatkârlık,Padişah Abdülhamit’e sadakat vs. özellikleri güçlendirilmeye çalışılan bir insan tipidir.Eğitimin amaçları,ders kitapları,programlarda buna özen gösterilmiştir.Ancak,azınlıklar ve yabancılar,milli,dinî,siyasi,ayrılıkçı emellerini yinede eğitim yoluyla sürdürmüşlerdir

Programlardan hayata dönük ve bazı başka dersler çıkarılmış,Din ve Ahlâk derslerinin saatleri arttırılmıştır Öğretmenliğin meslekleşmesine ilişkin bazı önemli hukukî düzenlemelere başlanıldığı görülür Ordunun eğitimi Alman subaylarına teslim edilmiştir

Maarif Nezareti,1894-1895’ten itibaren,ilk kez ülke çapında eğitim istatistikleri yayınlanmaya başlanmış ve yine ilk kez, 1898-1904 yılları için Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye adıyla,ülke çapında önemli eğitim,öğretim yıllıkları yayınlanmıştır.bu belgeler,ülkenin eğitim durumunu rakamsal olarak ve topluca gösterdikleri için,eğitim sorunlarının daha iyi anlaşılıp değerlendirilmesine yardımcı olmuştur