Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ VE KEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI PROJESİ

RAŞİTİZİM D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN GÖRÜNEN KISMIDIR RAŞİTİZM OSTEOMALAZİ D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİ Romatoid artrit Osteopeni Osteoporoz Multible skleroz Depresyon Kanser Tip I Diabet Obezite Hipertansiyon Psöriazis

TANIMLAR A-RAŞİTİZM(rikets): Raşitizm gelişmekte olan kemik dokusundaki(epifizler kapanmadan önceki dönemde) mineralizasyon bozukluğu ile karakterize bir hastalıktır.en sık nedeni D vitamini yetersizliğidir. Nadiren kalsiyum eksikliğine bağlıda görülebilir.

B- D VİT Yetersizliği: D vitamini kemik ve kas dokusu dışında prostat, meme, immün sistem ve sinir sistemi gibi değişik dokularda fonksiyonu olduğu bilinmektedir. Bu nedenle D vitamini yetersizliği için biyokimyasal bir eşik değer tanımlaması gereklidir.genel olarak normal D vit düzeyi, serum PTH düzeyinin normal sınırlarda kalmasını sağlayan vitamin D düzeyidir.bu değer erişkinde 100 nmol/lt (40ng/ml)dir. Bununla birlikte D vit. Yetersizliği, serum 25 hidrosi vit D düzeyinin 25 ng/ml daha düşük olması olarak tanımlanır.

C-D VİT EKSİKLİĞİ: serum 25 hidroksi vit C-D VİT EKSİKLİĞİ: serum 25 hidroksi vit. D düzeyinin 10 ng/ml’nin altında olması durumudur. Bu durum raşitizme veya erişkinlerde osteomalaziye neden olmaktadır.

AKTİF RAŞİTİZM TANISI Birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran hastalardan öncelikle öyküde hastanın d vit tedavisi alıp almadığı, havale geçirip geçirmediği, diş çıkarımında gecikme, terleme, iştahsızlık, huzursuzluk, solunum sistemi yakınmaları olup olmadığı sorgulanmalıdır. Fizik muayenede ise kraniyotabes(3 aylığa kadar normal) raşitik rozali, bıngıldağın normalden büyük olması, ayaklar üzerine basamama, el bileklerinde genişleme, gögüs deformitesi olup olmadığına bakılmalı ve solunum sistemi muayenesi yapılmalıdır.

3 ay-1 yaş çocuklarda kraniyotabes, el bilek genişliği ve raşitik rozaliden 2 tanesinin saptanması tanıyı koyduru. Şüphede kalınan durumlarda Ca,fosfor ve alkalen fosfataz düzeyi ve el bilek grafisi istenebilir. Birinci basamakta raşitizm tanısı konsa bile çocuk uzmanına sevk yapılmalıdır.

SEVK KRİTERLERİ -Yenidoğan döneminde raşitizm tanısı alanlar, -6 aydan küçük bebekler, -Yenidoğan döneminde raşitizm tanısı alanlar, -Havale ile başvuranlar, -solunum sistemi bulguları olanlar, -ailesinde raşitizm olduğu bilinen ve D vit yetersizliği dışındaki bir nedene bağlı olma ihtimali olan raşitizm vakaları, -önerilen dozda D vit verilmesine rağmen raşitizmi düzelmeyen vakalar, bir üst basamak Sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.

D VİT İNTOKSİKAYONU İntoksikasyon durumu genellikle yanlış olarak raşitizm tanısı konulan vakalarda tedavi maksadıyla gereksiz olarak bir defada 100.000 IU’nin üzerinde tek doz D vit uygulaması yapılan vakalarda görülmektedir. Bu nedenle profilaksi amaçlı uzun süreli 400 IU’dan daha fazla veya 150-300.000 IU D vit vermekten kaçınılmalıdır. Profilaksi veya tedavi amaçlı hiçbir hastaya reçetesiz D vit ampul verilmemelidir.

Ülkemizde Raşitizm En sık 3 ay – 2 yaş arasında görülmektedir. Hastalığın sıklığı ortalama %6 civarında olup, bölgesel araştırmalara göre % 2 – 19 arasında değişmektedir.

D Vitamini Eksikliği İçin Riskli Gruplar; 0-24 ay arası çocuklar Adölesanlar Doğurganlık çağı kadınlar Gebe ve emzikli kadınlar Yaşlılar

ÜLKEMİZDE D VİTAMİNİ İLE İLGİLİ SORUNLAR-1 Maternal D Vitamini yetersizliğinin sık görülmesi, Yenidoğan ve erken bebeklik döneminde hipokalsemik konvülsiyon ile başvuran önemli sayıda vaka olması 6-18 aylık bebeklerde bazı bölgelerde % 19’a varan sıklıkta raşitizm görülmesi, Bazı bölgelerde postnatal mortaliteyi arttıran raşitik akciğer bozukluklarının görülmesi,

ÜLKEMİZDE D VİTAMİNİ İLE İLGİLİ SORUNLAR-2 Bütün bebeklere doğumdan itibaren D vitamini verilmesi konusunda yetersizliğin olması, Anne ve bebeklerin yeterli güneş görmelerinin gerektiği konusunda duyarlılık eksikliği, Raşitizmin tanısı ve tedavisinde farklı uygulamaların olması, Halen gereksiz yüksek doz D vitamini uygulamalarına bağlı intoksikasyon vakalarının rapor edilmeye devam etmesi

ÜLKEMİZDE D VİTAMİNİ İLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ-1 Annelerin gebelik süresince beslenme alışkanlıkları, Annelerin gebelik sürelerinde yaşam ve giyim tarzları Hızlı büyümeyle artan D vitamini ihtiyacının karşılanamaması, Bebeğin ilk aylarında annelerin bebek bakımı konusundaki yanlış tutum ve davranışlar, Sağlık personelinin anne adayı ve/veya anneye yeterince bilgilendirme yapmamaları, Mevsimsel ve bölgesel özellikler, Kentsel hava kirliliği.

ÜLKEMİZDE D VİTAMİNİ İLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ-2 Annelerin bebeklerini düzenli olarak güneşe çıkartma alışkanlıklarının olmaması, Yenidoğan bebeklere D vitamin desteği konusunun yeterli ölçüde vurgulanmaması, Yapılan bilgilendirmelere rağmen annalerin D vitamini desteği ve güneş ışığından yararlanmayla ilgili önerilere uymamaları, Kalsiyumdan zengin ek besinlere uygun zamanda, uygun miktarda ve uygun şekilde geçilmemesi, Çocukların hergün iyi birer kalsiyum kaynağı olan süt ve süt ürünleri(yoğurt, peynir, çökelek v.b.)gibi besinlerin diyette az yada hiç bulunmaması, Ailelerin koruyucu sağlık hizmetlerinden düzenli olarak yararlanamamaları.

Bazı bölgelerde Raşitizm bağlı akciğer sorunları bebek ölümlerini arttıran önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

“D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ve KEMİK SAĞLIĞININKORUNMASI PROJESİ “ BEBEKLİK VE ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİ ÖNLEMEK AMACI İLE “D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ve KEMİK SAĞLIĞININKORUNMASI PROJESİ “ BAŞLATILACAKTIR.

PROJE: SAĞLIK BAKANLIĞI D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİ ÖNLEME VE KEMİK SAĞLIĞINI KORUMA BİLİM KURULUNUN İŞBİRLİĞİNDE ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YÜRÜTÜLECEKTİR.

AMAÇLAR Kemik sağlığının korunması ve D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıkların önlenmesi, D vitamininin uygun doz ve sürede kullanımının sağlanması ve bu konuda sağlık personeli ile toplumun eğitilmesi.

Hedefler 0-12 ay grubundaki tüm çocuklara ücretsiz olarak profilaktik dozda D vitamini vermek, Proje sonunda çocuklarda Raşitizm görülme sıklığını en az %50 oranında azaltmak, Gebe ve emzikli kadınların %90’ına D vitamininin önemi konusunda bilgilendirmek. HEDEFLER PROJENİN BAŞLANGICINDAN BİR YIL SONRA YAPILACAK ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ SONUCUNDA GEREKİRSE YENİDEN DEĞERLENDİRİLECEKTİR.

Alt Hedefler Her yıl en az bir milyon bebeğe ulaşmak ve profilaktik amaçlı D vitamini desteği sağlamak, Her yıl bir milyon gebeye ulaşmak ve D vitamini ile kalsiyum yetersizliği konusunda bilgilendirmek, Ulaşılan gebe ve bebeklerin aileleri ve yakın çevrelerini bilgilendirmek, Bebek ve çocukların günde 20 dakikadan az olmamak üzere güneş ışığıyla temas etmesi konusunda anneleri cesaretlendirmek.

Süre Proje 2005 yılı içerisinde 81 ilde sürdürülecek ve ilk yılın sonunda projenin değerlendirilmesinin ardından proje 2010 yılına kadar devam edecektir.

Kapsam Proje, ülke genelinde sağlık hizmeti sunan tüm kuruluşları ve bunların hizmet bölgesindeki aileler ile medyayı, kısacası tüm toplumu kapsamaktadır.

Projenin Uygulanması Planlı ve etkin D vitamini dağıtımının, Sağlık çalışanlarının ve toplumun bilinçlendirilmesinin, Medya işbirliğinin(anne sütü, ek besinler, D vitamini desteği vb.) Sivil toplum örgütlerinin desteğinin, Yürütülen programlara entegrasyonun, D vitamini verilen bebeklerin vitamin başlandıktan sonra takip edilmesinin sağlanmasıdır.

D vitamini desteğinin uygulanması 0-12 aylık tüm bebeklere tespit edildikleri günden, yeni doğanlara ise ilk haftadan itibaren 400 IU/gün (3 damla/gün) dozunda en az 12 ay süresince D vitamini desteği sağlanacaktır. Diğer risk grupları (Adolesanlar, hamile ve emziren kadınlar öncelikli olmak üzere) yeterli D vitamini almaları konusunda bilgilendirilecektir.

Bu Projenin Uygulanması Sırasında Karşılaşılabilecek Sorunlar Literatür bilgilerine göre önerilen 400 IU/gün dozun kullanılmasını takiben herhangi bir yan etki rapor edilmemiştir.

D VİTAMİNİ UYGULAMASINDAN DOĞAN SORUNLAR D vitamini uygulamasında çıkabilecek sorunlar ile ilgili çözümler uygulama rehberinde yer almaktadır.

Mesajlar Topluma farklı kanallardan, aynı mesajların verilerek programın etkili olmasına gayret gösterecektir. Bu nedenle illerde ve sağlık kuruluşlarında yapılacak tüm aktivitelerde aynı mesajlara yer verilmesine özen gösterecektir. Aktiviteler ile ilgili mesajlar bir taraftan kitle iletişim araçları ile diğer taraftan da afiş, broşür gibi dökümanlarla desteklenecektir. İllerde yapılacak bilimsel aktivitelerde de aynı mesajlara yer verilecektir. Bazı hedef gruplara verilecek mesajlar ayrıca afiş haline getirilerek mesajların pekiştirilmesi sağlanacaktır. Projede kullanılacak Mesajlar Bilim Kurulunun görüşü alındıktan sonra illere ayrıca bildirilecektir.

İZLEME VE DEĞERLENDİRME Proje il bazında Sağlık Müdürlükleri tarafından her kademede izlenecektir. Sonuçlar aylık formlar halinde Genel Müdürlüğe bildirilecektir. Ülke genelinde Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tarafından üçer aylık periyotlarla değerlendirme yapılacaktır. Rutin izlemlerin dışında Genel Müdürlük ve Bilim kurulu tarafından her kademede izleme ve değerlendirmede bulunulacaktır. Ayrıca 1 yılın sonunda projenin ara değerlendirmesi yapılacaktır. Ara değerlendirme için gerektiğinde bilimsel araştırmalar da yapılacaktır.

EĞİTİM Projenin yürütülmesi ile, ilgili olarak il bazındaki tüm yöneticilerin eğitimleri merkez ekip tarafından sağlanacaktır. Uygulayıcılar il eğitim ekipleri tarafından mahallinde eğitilecektir.