Türkiye’de Hasta Güvenliği Dr Rabia Kahveci Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği WHO PFPS Champion for Turkey

“Önce zarar verme” Primum Non Nocere

“Sağlık çalışanları her şeyi, iyi niyetle, hastalarının iyiliği için yaparlar.” “Tüm sağlık çalışanları, kaliteli sağlık hizmeti sunmak için çaba gösterirler.” “Ama bazen, istemeseler de hatalar oluşabilir. “

Hasta güvenliği: Sağlık hizmetine bağlı hataların önlenmesi ve sağlık hizmetine bağlı hataların neden olduğu hasta hasarlarının eliminasyonu veya azaltılması

Yanlış işlemi yapma Doğru işlemi yapmama Doğru işlemi yanlış uygulama

ABD Ölüm Nedeni Sıralaması Kalp hastalıkları 726.974 Kanser 539.577 Serebrovasküler hastalıklar 159.791 KOAH 109.029 Tıbbi hatalar 98.000 Kazalar 95’644 Pnömoni ve influenza 86’449 Diabet 62’636 Türkiye’de…?

Sağlık hizmeti sunum süreçlerinde ortaya çıkan hatalar insanların zarar görmesine neden oluyor.

İyi niyetle ve fedakarca hizmet sunan sağlık çalışanları mı? Suçlu kim? İyi niyetle ve fedakarca hizmet sunan sağlık çalışanları mı?

Bir sürecin performansını iki temel parametre belirler: DEMİNG JURAN İNSAN SİSTEM

Hasta Güvenliği Sağlık hizmeti sunum süreçlerinde hata oluşumunu engelleyecek tasarımlar yapmak, Hataların hasta ve sağlık çalışanlarına ulaşmadan önce belirlenmesini, raporlanmasını ve düzeltilmesini sağlayacak önlemler almaktır.

Hasta Güvenliği Kapsamı - 1 Yanlış taraf cerrahisi İntihar Sıra beklemeye bağlı ölümler Çocuk kaçırma Transfüzyon hataları Ameliyat komplikasyonları Ameliyat sonrası komplikasyonlar Ölümcül düşmeler İnfüzyon pompaları Kernikterus

Hasta Güvenliği Kapsamı - 2 Görünüşü – okunuşu benzer ilaçlar Hatalı gaz / gaz karışımı verilmesi İğne – kesici alet yaralanmaları Tehlikeli kısaltmalar Ventilatörle ilişkili problemler Tedavide gecikme Düşmeler Hastane enfeksiyonları Cerrahi yanıklar Kemoterapi hataları Ameliyatlarda yabancı cisim unutulması

Hasta Güvenliği Kapsamı - 3 Kontamine ilaç veya kan kullanımı Hava embolisi Bebeğin yanlış aileye verilmesi Hastanın kaçması Tanı testlerinin yetersizliği Tanı hataları Son kullanma tarihi geçmiş tanı kitleri İlaç hataları Hipoglisemiye bağlı ölümler Yatak yaraları Tecavüz Elektrik şokuna bağlı ölüm

HASTA GÜVENLİĞİ ARAŞTIRMALARI

“To Err is Human” - IOM 1999 Hastaneye yatan hastalarda yapılan iki çalışmada, yan etki veya tıbbi bakım sırasında bir hata görülme sıklığı %2.9 ve %3.7 bulunmuştur. Bunların %58 ve %53’ü önlenebilir tıbbi hatalar olarak tanımlanmıştır. Bu veriler kullanılarak, 1997 yılı içinde ABD’de hastaneye yatan 33.6 milyon hasta esas alınarak yapılan varsayımlarda, tıbbi hata nedeni ile her yıl en az 44.000, belki de 98.000 hastanın öldüğü öngörülmektedir. Tıbbi hataların maliyetinin 37.6 milyar ile 50 milyar dolar arasında olabileceği tahmin edilmektedir. Önlenebilir hataların maliyeti ise 17-29 milyar dolar arasındadır.

Institute of Medicine’ın raporu dikkate alınırsa, Amerika Birleşik Devletleri hastanelerinde her gün en az 100 hasta, tıbbi hatalar nedeni ile ölmektedir. Donald M Berwick, Errors Today and Errors Tomorrow, New Engl J Med, 348;2570, 2003.

“Medicare” popülasyonunda bulunan hastalarda 2000 ile 2002 yılları arasında 37 milyon hastaneye yatışta 1.14 milyon (%3.08) hasta güvenliği ihlali saptandı. Hasta güvenliği ihlallerinin başında zamanında tanı koyma ve tedaviye başlama, dekübitus ülserleri gelişmesi ve post- operatif sepsis geliyordu. Bu üç olay tüm hasta güvenliği ihlallerinin %60’ını kapsıyordu. Bu rapora göre Amerikan hastanelerinde bir yılda 195,000 hastanın önlenebilir hatalardan dolayı ölebileceği öngörülmektedir. Health Grades Quality Study, Patient Safety in American Hospitals, July 2004

Başınıza geldi mi? Hekimler (831) %35’i kendilerine veya yakınlarına uygulanan tedavide tıbbi hata yapıldığını belirtiyor. Toplum (1207) %42’si kendilerine veya yakınlarına uygulanan tedavide tıbbi hata yapıldığını belirtiyor. Blendon, et al. N Eng J Med 2003; 347:1933-40

Hasta Güvenliği İhlallerinde Kök Neden Analizleri Sonuçları İletişim yetersizliği (%70) Oriantasyon/eğitim eksikliği (%60) Hasta değerlendirmede yetersizlik (%40) İnsan kaynağı eksikliği (%25) Heidi King, Team STEPPS, Team strategies & tools to enhance performance & patient safety, AHRQ, 2007

Hasta Güvenliği ve Geri Ödeme Sistemleri “Centers for Medicare and Medicaid Services” önlenebilir hataların ödenmemesine karar verdi. (Ağustos 2007) Ödenmemesine Karar Verilen Durumlar Cerrahi girişim sırasında hastada unutulan objeler, Yanlış kan transfüzyonu, Hava embolisi, Düşmeler, Mediastinit, Katere bağlı üriner sistem infeksiyonları, Dekübitus ülserleri, Katere bağlı bakteremiler. CMS, August 2007

Tıbbi hataların sonuçları Kişisel sonuçlar Toplumsal sonuçlar Sağlık harcamaları Sakatlık vs Üretim ve verim kaybı Gelir azalması Sosyal kültürel Güven ilişkisi Malpraktis/hukuki sonuçlar Yatışta uzama Mortalite morbidite

Hastaya yanlış kan veren hastaneye ceza Bir hastaneye, hemşirelerin kan nakli protokolünü takip etmedikleri ve bu nedenle bir hastanın ölümüne yol açtıkları için 25 bin dolar ceza kesildi. Fox news'te yer alan habere göre, Ekim ayında Halk Sağlığı Bölümü'nün soruşturmasında, Hollywood Presbyterian Medical Center'deki bir hastaya gerekmediği halde yanlış kan verildiği tespit edildi. 16 Mayıs 2009, Cumartesi

Türkiye’de Durum…

Hastanede skandal ****** Hastanesi kadın doğum servisinde yan yana yatan ve adları aynı, soyadları benzer olan iki hasta ameliyat ekibi tarafından karıştırıldı. İdrar yolları tedavisi için bekleyen E.Ç.(36), rahmi alınacak E.Ç.`nin yerine ameliyathaneye götürüldü. 29.08.2008 DENİZLİ(A.A)

Türkiye’de Hasta Güvenliği alanında neler yapıldı?

Mayıs 2007’de Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde Performans Yönetimi ve Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı kuruldu Kasım 2007’den itibaren  müstakil Daire Başkanlığı olarak devam etti Eylül 2009’da aynı isimle Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışmalarını yürüttü 19 Mart 2012’den itibaren Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altında “Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı” olarak halen devam ediyor.

Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı; İnsan sağlığını odak noktası yapma, Sağlıkta hizmet kalitesinin standartlarını yükseltme, Faaliyetlerinde hasta ve çalışan güvenliğini sağlama, Sağlığın tüm paydaşları ile birlikte hareket etme, Dinamik yapısıyla yeniliklere öncülük etme, İlkeleri çerçevesinde sağlık hizmetlerinde kalite standartları geliştirme, kalite değerlendirme, kalite eğitimleri, uluslar arası çalışmalar ve sağlık kurumlarının akreditasyonu alanlarında faaliyetlerini yürütecek olup tüm enerji ve birikimini bu alana hasredecektir.

Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı’nın görev alanları:  Kamu, üniversite ve özel sağlık hizmeti sunan kurum ve kuruluşlarda hasta ve çalışan güvenliği, hasta ve çalışan memnuniyeti, verimlilik ve klinik etkililik hususlarını esas alan kalite standartlarını belirlemek, bu standartların sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulanmasını değerlendirmek  Klinik kalite göstergeleri geliştirmek  Sağlıkta kalite standartlarına ilişkin uygulama rehberleri oluşturmak  Hasta ve çalışan memnuniyeti ölçümüne ilişkin anketler ve uygulama rehberleri oluşturmak  Hasta ve çalışan güvenliğine yönelik düzenleme yapmak  Sağlıkta kalite, akreditasyon, hasta ve çalışan güvenliği konularında ulusal ve uluslar arası kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak  …………………

Farkındalık artırmaya yönelik: Hasta Güvenliği alanında kongre ve toplantılar düzenlendi… Sağlık Bakanlığı: 4. Uluslar arası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi (2-4 Mayıs 2013 Ankara) STKların düzenlediği toplantılar (Hasta Güvenliği Derneği- ayrıca HG Dergisi çıkarmakta..Hastaneden Canlı Çıkmak-kitap) Hasta Güvenliği alanında kitap ve yayınlar ….

Kamuda diğer yapılanmalar Sağlık Teknolojileri Değerlendirme Daire Başkanlığı (ayrıca tanı tedavi rehberleri de görev alanında) Klinik kalite programı Hastanelerde kalite birimleri (Hasta ve çalışan güvenliği) Hasta hakları birimi İlaç Güvenliği Birimi (Tıbbi İlaç ve Cihaz Kurumu)

Klinik Kalite Sağlıkta Dönüşüm Programı devamında, Sağlık Bakanlığının stratejik plan ve yapısal değişiklikleriyle bağlantılı olan Etkin ve işlevli Ulusal Klinik Kalite Sistemini geliştirmek Hedefleniyor. 44

Clinical Quality Safety Effectiveness Experience Suffering no harm Receiving evidence-based treatment to achieve the desired clinical outcomes Positive customer experience

Quality “providing equal services to all those who need it by doing the right things, at the right time, in the right adequately resourced facility by well-trained professionals, in order to achieve the best health outcomes without compromising staff safety and satisfaction.” Quality = Clinical + Service 46

Service Quality about organisation’s efficient performance by: Identifying those who need care through need assessment of the population Providing access into the health facility including minimum waiting times Improving speed of delivery of treatment, length of stay and inter- personal care Physical environment (rooms, food etc) and geographical location of health facility. Deploying well-trained staff with sufficient resources and equipment Protecting health staff against violence Service quality is measured in terms of patient and staff experiences. 47

Clinical Quality about achieving best health outcomes for patients by applying evidence-based interventions for accurate diagnosis and treatment, preventing harms and improving care pathways as well as patients and staff satisfaction. Clinical quality is measured in terms of patient outcomes. 48

Türkiye için pilot iller seçildi Pilot konular seçildi Kalite endikatörleri, standartlar ve klinik yolaklar hazırlandı Veri toplama ile ilgili çalışmalar devam ediyor

NE YAPMALIYIZ?

Tıbbi hataların önlenmesi mümkündür Büyük bir kazadan önce yaklaşık 300 kez benzer bir hatanın dikkat çekmeden gerçekleştiği saptanmıştır.

“Tıbbi hataların bildirilmesinin cezaya yol açacağı bir ortam oluşturulmasından kaçınılmalıdır.” KW Kizer, MedGenMed, 2001 “ Sağlık hizmetlerinde hata önlemenin önündeki en büyük engel, hata yapan insanları cezalandırırız, yaklaşımıdır.” Prof. Dr. Lucian Leape, Harvard School of Public Health

JCI - 2008 Hasta Güvenliği Hedefleri Hedef 1: Hasta kimlik bilgilerinin doğrulanması Hedef 2: Bakım verenler arasında etkili iletişimin sağlanması Hedef 3: Yüksek riskli ilaçların güvenliğinin geliştirilmesi Hedef 4: Yanlış taraf cerrahisinin önlenmesi Hedef 5: Enfeksiyonların azaltılması Hedef 6: Hastaların düşmelerden kaynaklanan zarar görme riskinin azaltılması

Nelerin katkısı olur? Ortak karar süreci Hastaların aktif rol alması İletişim becerileri Bilgilendirmek Şeffaflık Dinleme becerisi Eğitim eksikliğinin giderilmesi Kanıta dayalı tıp, klinik rehberler ve klinik kalite Sunulabilecek hizmetler ve kaynaklar ile beklentilerin dengelenmesi Karar destek sistemleri Hukuki düzenlemeler

Hataların nedenini sorgulamak Sistem üzerine yoğunlaşmak Hasta güvenliği kültürünü geliştirerek suçlayıcı kültürden uzaklaşmak Raporlamanın teşviki ve kolaylaştırılması

Teşekkürler rabiakahveci@gmail.com