SİLAH İHRACAT KONTROL REJİMLERİ

Silah ve bunlarla ilgili teknolojilerin kontrolsüz bir şekilde yayılmasını önlemek maksadıyla; ülkelerin, sattıkları (ihraç ettikleri) silah ve teknolojilerinin nelerden ibaret olduğunu birbirlerini haberdar (Information Exchange) etmek üzere gönüllülük esasına göre kurdukları ihracat kontrol rejimlerine “Silah İhracat Kontrol Rejimleri” adı verilmektedir.

Bu Rejim’lerde amaç; Silah ve bunlarla ilgili teknolojileri tarif etmek, teknolojik limitleri belirlemek, silah ticareti yapanları mevzuatlar çerçevesinde kontrol ve denetim altında tutmak ve Pazar (Marketing) ortamına sunulan ürünlerin güvenirliği olmayan ülkelere satışını engellemek ve hangi ülkenin nereye ne sattığına ve hangi ülkeye satılmasına izin vermediğine ilişkin bilgileri Rejime üye ülkelerle paylaşmaktır.

En önemlisi ise; “Silah İhracatı Kontrol Rejimleri” toplantılarında alınan kararların; üye ülkelerce kendi iç hukuklarında yapacakları düzenlemelerle Silah Yayılmacılığının Önlenmesi (Non proliferation) konusunda uluslar arası gayretlerin arttırılmasının sağlanmasıdır. Çünkü; bu Rejimler’de alınan kararlar bağlayıcı olmamakla birlikte; üye ülkelerin, Siyasi ve Ekonomik hayatta ve bunlarla ilgili platformlarda ağırlıklarını arttırmakta ve ülkelerin elini kuvvetlendirmektedir.

Bu maksatla kurulan “Silah İhracat Kontrol Rejimleri” 5 (Beş) adettir. Bunlar; Wassenaar Düzenlemesi (WD) Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Avustralya Grubu (AG) Nükleer Tedarikçiler Grubu (NTG) Zangger Komitesi (ZK)

Söz konusu “Silah İhracat Kontrol Rejimleri” arasında yer alan; Wassenaar Düzenlemesi (WD) Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Özellikle konvansiyonel ve Küçük Hafif Silahların ihracatına ilişkin disiplin mekanizmalarını getirmektedir.

“Silah İhracat Kontrol Rejimleri” kapsamındaki disiplin mekanizmaları; İhracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygunluk (Enforcement Requirement), Kontrol altına alınan malzeme ve teknoloji mevzuatına uygunluk (Technical Requirement), Bilgi Değişimi (Information Exchange) uygunlukları olmak üzere 3 (adettir)

Ulusal Mevzuatımıza göre; İhracat mevzuatına yönelik lisans (licencing) faaliyetleri MSB lığı, Gümrük (Custom) mevzuatına uygunluk ise Gümrük Müsteşarlığı tarafından takip ve kontrol edilmektedir.

İhracat mevzuatımıza göre; İhracına izin verilen malzeme ve teknolojilerin “Liste”si, her yıl Ocak ayında 5201 sayılı Kanun gereğince; “Kontrole Tabi Tutulacak Harp Araç Gereçleri ile Silah ve Bunlara Ait Yedek Parçalar, Askeri Patlayıcı Maddeler, Bunlara Ait Teknolojiler” adıyla MSB lığı Tebliğatı olarak Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır.

İHRACAT KONTROL LİSTESİ

Her Yıl Ocak Ayında Yayımlanan Resmi Gazete ile; - Namlulu Silahlar - Taktik araçlar - Askeri Patlayıcılar ve Payroteknik Malzeme Roketatar, Roket ve Füzeler Nükleer, Kimyasal ve Biyolojik Silahlar - Savaş Uçakları ve Helikopterler ile Diğer Hava Araçları - Suüstü ve Sualtı Savaş Gemileri

- Askeri Komuta Kontrol ve Muhabere Sistemleri - Askerî Amaçlı Hava ve Uzay Sistemleri - Askerî Keşif, Gözetleme ve Tespit Sensörleri - Diğer Askerî Malzeme ve Cihazlar - Wassenaar “Mühimmat Listesi” ve FTKR “EK”inde tarif edilen malzeme ve teknolojiler.

Wassenaar Düzenlemesinin “Mühimmat Listesi” ve FTKR “EK”inde bulunan “Liste”lerde, - MSB lığını tarafından ihracatı kontrol altına alınan, İhraç edilmesi izne tabi olan, Malzemeler ve bunlarla ilgili Teknolojiler ve Yazılımlar tarif edilmektedir.

Her yıl yayımlanan “Tebliğat” ile ihracatı ve ithalatı izne bağlı malzeme ve bunlarla ilgili Teknolojiler “Liste”si ilan edilir. - Kendisine “Pazar” bulan Firma ve Şirket, ürününü ihraç etmek için MSB lığına müracaat eder. - İzin konusunda iç hukukumuza uygunluğu ile WD ve FTKR Rejimlerine ters bir durum olup olmadığını araştırmak için Gnkur.Bşk.lığı, Dışişleri Bakanlığı veya ihtiyaca göre diğer ilgili kurumların görüşleri alınır.

Kendi öz sermayesi, kendi öz kaynakları ile üretilen yapılan “Liste”de yer alan bir ürünün ihraç edilmesine ilişkin bir sakınca olmadığının bildirilmesi durumunda; ihracat izni verilmektedir. En önemli husus; ürünün imalatında kullanılan malzemelerden herhangi birisinin diğer bir ülkeden ithal edilmiş olmamasıdır. Bu durumda; konu ihraç (export) mevzuatı değil yeniden export (re-export) mevzuatı kapsamında yeniden değerlendirilmelidir.

WASSENAAR DÜZENLEMESİ

Wassenaar Düzenlemesi (WD) Konvansiyonel Silâhlar ile Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknolojilerin ihracat kontrollerini yapmayı amaçlayan bir “Silah Kontrol Rejimi”dir. Ülkelerin sahip oldukları Konvansiyonel Silâhlar ile Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknolojilerin ihracatına ilişkin “hangi ülkenin nereye ne sattığının” bildirimleri yapılmaktadır.

Bu Silah Kontrol Rejiminde; Yedi kategori üzerinden Konvansiyonel Silahların, Dokuz kategori üzerinden çift kullanımlı malzeme ve teknolojilerin ihracatı gönüllülük esasına göre yapılan bildirimlerle üye ülkelerini birbirlerini kontrol altına almaları sağlanmaktadır.

Wassenaar Düzenlemesi Listesinde yer alan Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknolojilerin ihracat kontrolleri ve lisanslama faaliyetleri, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığının sorumluluğundadır.

Bu düzenleme kapsamında, üye ülkeler, yedi Kategori üzerinden Konvansiyonel Silâhların, dokuz Kategori üzerinden Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknolojilerin ihracatını gönüllülük esasına göre bildirmektedirler. Bu düzenlemenin; siyasî ve askerî alanda oluşturduğu etkinlik, uluslar arası platformlarda önemli ölçüde hissedilmektedir.

WD ile İhracatı Kontrol Edilen Silah Kategorileri Tanklar Zırhlı Muharebe Araçları Büyük Çaplı Top Sistemleri Muharip Uçak/Uzaktan Kumandalı Uçak

WD ile İhracatı Kontrol Edilen Silah Kategorileri Askeri Helikopter / Taarruz Helikopteri Savaş Gemisi Füzeler ve Füze Sistemleri Omuzdan Atılan Hava Savunma Silah ve Sistemleri Küçük ve Hafif Silahlar

WASSENAAR DÜZENLEMESİ’NE TARAF DEVLETLER TÜRKİYE ALMANYA POLONYA AVUSTRALYA YUNANİSTAN PORTEKİZ AVUSTURYA MACARİSTAN G. KORE İRLANDA ROMANYA BULGARİSTAN SLOVAKYA İTALYA BELÇİKA KANADA JAPONYA ÇEK CUM. İSPANYA LÜKSEMBURG A.B.D. DANİMARKA HOLLANDA İSVEÇ RUSYA UKRAYNA İNGİLTERE FİNLANDİYA YENİ ZELANDA İSVİÇRE FRANSA NORVEÇ ARJANTİN

Wassenaar Düzenlemesine üye ülkeler

Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Bu rejim kapsamında malzemeler iki “Kategori”de listelenmiştir. I nci Kategori’de, 300 Kilometre menzil ve 500 Kilogram harp başlığı taşıyan füze fırlatma sistemlerinin üretiminde kullanılan malzemeler bulunmaktadır. II nci Kategori’de ise; I nci Kategori’de yer alan malzemelerin alt sistemlerine ait malzeme ve kullanım teknolojileri bulunmaktadır.

Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) FTKR, Kanada, Fransa, İngiltere, İtalya, ABD., Japonya ve Almanya tarafından silâhların yayılmasını önlemek amacıyla 1987 yılında oluşturulmuştur. FTKR; nükleer ve kimyasal harp başlığı taşıyan füzeleri de içine alacak şekilde kitle imha silâhlarının, rejime üye olmayan ülkelere ihracatını sınırlamayı amaçlamaktadır. Hâlen 33 üyeden oluşan FTKR’ye Türkiye 1997 yılı Nisan ayından itibaren üyedir.

Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Rejim, 300 km.den daha fazla menzile ve 500 kg.dan daha ağır harp başlığına sahip olan füzelere ve fırlatma sistemlerine ait teknolojilerin, rejime üye devletlerin dışındaki ülkelere transferinin kontrol altına alınmasını öngörmektedir.   FTKR'nin üyeleri açısından siyasi bir bağlayıcılığı olup, hukuki bağlayıcılığı bulunmamaktadır.

Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Bu Rejimde bir malzemenin ihracatına izin verilirken; silâhlarının yayılması konusundaki hassasiyet, alıcı ülkenin uzay programları ve füze teknolojisi alanında yürüttüğü politika, transferin kitle imha silâhları dağıtım sistemine yönelik potansiyel gelişmeler açısından önemi, satın alan ülkenin aldığı malzemeyi amacına uygun şekilde kullanılacağını gösteren son kullanıcı belgesi ibraz etmesi ve transfer edilen ülkede FTKR benzeri çok taraflı anlaşmaların uygulanıyor olması hususları dikkate alınmaktadır.

Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) Ülkeler; FTKR listesinde yer alan bir malzemenin transferine yalnızca alıcı ülke hükûmetinin; satın aldığı malzemeleri sadece belirlenen amaçlar çerçevesinde kullanacağına ve satan eden ülkenin onayını almadan kullanım amaçlarını değiştirmeyeceğine ve satan ülkenin onayı olmadan yeniden transfer etmeyeceğine dair uygun güvenceleri vermesi halinde izin verilmektedir.

FÜZE TEKNOLOJİSİ KONTROL REJİMİNE TARAF DEVLETLER TÜRKİYE ALMANYA POLONYA YUNANİSTAN PORTEKİZ AVUSTRALYA AVUSTURYA MACARİSTAN G. KORE İRLANDA BREZİLYA G.AFRİKA İTALYA BELÇİKA İZLANDA KANADA JAPONYA ÇEK CUM. İSPANYA LÜKSEMBURG A.B.D. DANİMARKA HOLLANDA İSVEÇ RUSYA UKRAYNA İNGİLTERE FİNLANDİYA YENİ ZELANDA İSVİÇRE FRANSA NORVEÇ ARJANTİN