ŞANLIURFA AYŞEGÜL KAMAN ANADOLU LİSESİ ÖFKE VE KONTROLÜ ŞANLIURFA AYŞEGÜL KAMAN ANADOLU LİSESİ REHBERLİK SERVİSİ SEYFETTİN ERBEYİ
1- ÖFKE NEDİR? 2- ÖFKENİN NEDENLERİ 3- ÖFKENİN KİŞİDE YARATTIĞI ETKİLER 4- ÖFKE TÜRLERİ 5- ÖFKEYİ İFADE ETME BİÇİMLERİ 6- ÖFKE YÖNETİMİ
Öfkeni yapraklara yaz sonbaharda dökülsün, derdini rüzgara yaz estikçe uzaklara götürsün....
ÖFKE ÜZERİNE SÖZLER İçimizdeki öfke buharı alınmayan düdüklü tencere gibidir... Dikkat etmezsek her an patlayabilir ve herkese zarar verebilir... Bazen bu duygu boğuyor beni... Beynimi ele geçirdiğinde kulaklarımdan ateşler fışkırıyor sanıyorum... Öfke ekilen yerden pişmanlık biçilir.
Sabırlı adamın öfkesinden sakının. En kuvvetliniz, öfke anında nefsine hakim olanınızdır. Öfke Akıncılar Gibidir Önden Gider Öfke Bir “Güç” Tür Ama..” KONTROLSÜZ GÜÇ, GÜÇ DEĞİLDİR”
KONTROLSÜZ GÜÇ, GÜÇ DEĞİLDİR. ÖFKE BİR “GÜÇ” TÜR AMA ....... KONTROLSÜZ GÜÇ, GÜÇ DEĞİLDİR.
1- ÖFKE NEDİR ? Birey haz alma dünyasını engelleyen herhangi bir durum, olay veya kişi ile karşılaştığında öfke duygusu oluşur. İstediğini alamama, haksız davranışlara maruz kaldığını düşünme, arkadaş kaybı, kaçırılmış fırsatlar, kavgalar, engellenme, anlaşılmama, saygısızlık vb. durumlar öfkelenmemize neden olur.
Her bireyin öfkelendiği durumlar farklıdır. Ayrıca bir birey aynı konuya bazen öfkelenirken bazen öfkelenmeyebilir. Veya birinin öfkelendiğine bir diğeri gülüp geçebilir.
BU İFADELERİN ORTAK SONUCU ÖFKELENEN KİŞİLERİN ÖYLE YA DA BÖYLE BİR NEDENLE BİR ENGELLE KARŞILAŞMASIDIR ENGELLENME ÖFKE
"Niçin burada kimse bana yardım etmiyor?", “Hiç laftan anlamıyor.", "Niçin burada kimse bana yardım etmiyor?", "Kesin şu gürültüyü de maçı seyredeyim.", "Bıktım senin dırdırından.” BU İFADELERİN ORTAK YANI ÖFKE İÇERMESİDİR
ÖFKENİN diğer duygulardan pek farkı yoktur; ancak bu duygu pek çok kişiye korkutucu geliyor. Çünkü, bu duygunun çevreye ve ait olduğu bireyin kendisine yansımaları oldukça olumsuzdur. Olumsuz bir duygunun kabul edilmesi de pek kolay olmamaktadır.
ÖFKELENEN KİŞİLERE ÖFKELİ OLDUKLARINI HATIRLATTIĞIMIZDA ŞU SÖZLERİ ÇOK DUYARIZ HAYIR SİNİRLİ DEĞİLİM (O ANDA SESİ VE ELLERİ TİTRER ) NE DEMEK KIZGINSIN (İFADE YÜKSES SESLE VE SERTTİR) ÖFKE REDDEDİLİYOR
VE “ÖFKESİNİN NEDENİNİ” BİR TÜRLÜ ANLAYAMIYORLAR ÖFKENİN REDDEDİLMESİ SONUCU İNSANLAR; “ÖFKELİ KİŞİYİ” VE “ÖFKESİNİN NEDENİNİ” BİR TÜRLÜ ANLAYAMIYORLAR
Öfke de tıpkı üzüntü ve mutluluk gibi bir duygudur Öfke de tıpkı üzüntü ve mutluluk gibi bir duygudur. Bu yüzden inkâr edilmeyi ya da kabul edilmemeyi hak etmiyor. Olumlu ya da olumsuz her duygu gibi öfkenin de bir ömrü var; bu ömür tamamlandığında da öfkemiz kayboluyor.
ÖFKE BİR ENERJİ (OLUMLU / OLUMSUZ) ÖFKE ASLINDA NORMAL VE SAĞLIKLI BİR DUYGUDUR. DOĞAL OLAN BU DUYGU HAKKINDAKİ YANLIŞ YORUMLAR ÖFKENİN SORGULANMASINA, SUÇLANMASINA YOL AÇABİLİR. OYSA BU DUYGUNUN SORGULANMASI, İNSANIN DOĞAL OLAN DİĞER ÖZELLİKLERİNİ SORGULANMASIYLA EŞDEĞERDİR.
BİR KİŞİYE ; NEDEN KARNIN ACIKIYOR NEDEN ÜZÜLÜYORSUN NEDEN SEVİNİYOSUN........ DİYEMEYECEĞİMİZ GİBİ, ÖFKELENEN KİŞİ İÇİNDE AYNI SORGULAMAYI YAPAMAYIZ.
KIZGINLIK, CANLI ORGANİZMANIN VARLIĞINI TEHDİT EDEN OLAYLARA GÖSTERDİĞİ DOĞAL BİR TEPKİDİR. BU DUYGU, ORGANİZMAYA SALDIRILDIĞI ZAMAN, KENDİSİNİ SAVUNMASINA VE SAVAŞMASINA YARDIMCI OLACAK GÜÇLÜ FİZYOLOJİK, DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL TEPKİLERİN ORTAYA ÇIKMASINI SAĞLAR. BU NEDENLERLE, BELLİ DÜZEYDEKİ BİR KIZGINLIK DUYGUSU VAROLUŞ İÇİN GEREKLİDİR.
ANCAK, BÜYÜK GRUPLAR İÇİNDE VE BELLİ BİR UYGARLIK DÜZEYİNDE YAŞAMAYI SEÇEN İNSANLAR , KENDİLERİNİ KIZDIRAN HER NESNE YA DA KİŞİYE, KEYFİ DAVRANAMAZLAR. KANUNLAR, SOSYAL NORMLAR, KURALLAR VE SAĞDUYUMUZ, KIZGINLIK DUYGUMUZU NEREYE KADAR GÖTÜRECEĞİMİZ KONUSUNDA ÖNÜMÜZE SINIRLAR KOYAR.
BİR ARAŞTIRMA NEW YORK - CALİFORNİA ÜNİVERSİTESİ CARNEGİE MELLON ARAŞTIRMA MERKEZİ PSİKOLOGLARINDAN JENNİFER LERNER, 91 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİSİ ÜZERİNDE GERÇEKLEŞTİRDİĞİ BİR TEST SONUCUNDA, BİR OLAY KARŞISINDA DUYULAN, ANCAK DENETİM ALTINDA TUTULAN ÖFKENİN, AYNI OLAY KARŞISINDA DUYULAN KORKUDAN DAHA SAĞLIKLI OLDUĞUNU ORTAYA KOYDU.
ÖĞRENCİLERİNE YAPTIĞI TESTİN BİR ZEKA TESTİ OLDUĞUNU SÖYLEYEN VE ÖĞRENCİLERDEN 6233 RAKAMINDAN 13’ER 13’ER GERİYE YA DA 9095 RAKAMINDAN 7’ŞER 7’ŞER GERİYE SAYMALARINI İSTEYEN LERNER, SÜREKLİ OLARAK DENEKLERİ YETERİNCE HIZLI SAYAMADIKLARINI SÖYLEYEREK STRESE SOKTUĞUNU VE TEPKİLERİNİ ÖLÇMEYE ÇALIŞTIĞINI DİLE GETİRDİ.
BU YOLLA ÖĞRENCİLERİNİ KIZDIRDIĞINI SÖYLEYEN LERNER, DENEKLERİN HEM YÜZ İFADELERİNİ, HEM DE KAN BASINCI, NABIZ VE HORMON ORANLARINI KAYIT ALTINA ALDIĞINI KAYDETTİ. TEST SIRASINDA YÜZLERİNDE KORKU İFADESİ OLAN DENEKLERDE YÜKSEK KAN BASINCI VE HORMON SEVİYESİ GÖZLENDİĞİNİ SÖYLEYEN LERNER, YÜZLERİNDE ÖFKE İFADESİ OLANLARIN İSE DURUMA DAHA İYİ UYUM GÖSTERDİĞİNİ VE OLAYIN ÜSTESİNDEN GELME KONUSUNDA DAHA İYİMSER OLDUĞUNUN GÖZLEMLENDİĞİNİ KAYDETTİ.
KONTROL EDİLEMEYEN KRONİK VE ANİ PATLAYAN ÖFKENİN KALP KRİZİ YA DA YÜKSEK KAN BASINCI GİBİ OLUMSUZ ETKİLERİNİN OLDUĞUNU HATIRLATMAKLA BİRLİKTE LERNER, ARAŞTIRMA SONUCUNDA KONTROL ALTINDA TUTULAN ÖFKENİN İNSAN SAĞLIĞI İÇİN YARARLI OLDUĞUNU GÖRDÜKLERİNİ İFADE ETTİ.
SONUÇ ÖFKE DE HER DUYGU GİBİ GEREKLİ BİR DUYGUDUR. ÖFKE DUYGUSUNU KONTROLLÜ YAŞAMAK ÖNEMLİDİR. ÖFKE DUYGUSUNUN YAŞANMA BİÇİMİ ONU İYİ VEYA KÖTÜ KILAR. ÖFKE İNSANI DAVRANIŞA İTER, MOTİVE EDER (GÜDÜLER). SİZE BİRİSİ HAKARET ETTİĞİNDE ÖFKELENMEZSENİZ KENDİNİZİ SAVUNAMAZSINIZ. HAYVANDA ÖFKE VE SALDIRGANLIK OLMAZSA YAŞAYAMAZ. ÖFKE DOĞAL BİR DUYGUDUR... ONU YAŞAMA BİÇİMİ, ONU İYİ YA DA KÖTÜ YAPAR. ÖFKE DUYGUSUNUN ORTAYA KONULUŞ BİÇİMİ ÖNEMLİDİR. BU NEDENLE ÖKEMİZİ İYİ YOLLA İFADE ETMELİYİZ.
2. ÖFKE NEDENLERİ İÇ UYARANLAR DIŞ UYARANLAR
A. İÇ UYARANLAR ÖFKE OLGUSUNU BİR BUZDAĞINA BENZETEBİLİRİZ. BUZDAĞININ SUYUN ÜSTÜNDE KALAN KISMI ÖFKEDİR. SUYUN ALTINDA KALAN KISMI İSE ÖFKENİN GERÇEK NEDENLERİNİN BULUNDUĞU YERDİR VE ÖFKENİN ORTAYA ÇIKMASINA YOL AÇAN PEK ÇOK DUYGU BURADA GİZLİDİR. SUYUN ALTINDA KALAN BU DUYGULARA TEMEL DUYGULAR ADI VERİLİR.
TEMEL DUYGULAR, BİRİKİP, SERTLEŞİP, KATILAŞINCA, BUZDAĞININ TEPESİNDEKİ ÖFKEYİ OLUŞTURUR
SÖZÜ GEÇEN TEMEL DUYGULAR KISKANÇLIK, ÜZÜNTÜ, MERAK, YALNIZLIK, İTİLMİŞLİK, KAYGI, HAYÂL KIRIKLIĞI, HAKSIZLIK, ANLAŞILAMAMAK VE SIKINTI GİBİ DUYGULARDIR.
İNSANLARI BİRÇOĞU BU DUYGUYU BUZDAĞININ TEPESİNDE YAŞAR VE ÇÖZÜMLENEMEMİŞ BU DUYGULARA SIKI SIKI TUTUNUR. ÖFKENİN KAYNAĞINI ORTADAN KALDIRMAYI BAŞARMAK İÇİN BUZDAĞININ ALTINDAKİ TEMEL DUYGULARIN ANLAŞILMASI GEREKİR.
B. DIŞ UYARANLAR ENGELLENME BİRİNE TELEFON AÇMAK İSTEDİĞİNİZDE CEZAEVİ KURALLARI GEREĞİ SINIRLI ZAMANLARDA YAPABİLMENİZ ALAN DARLIĞI BANYO YAPMAK İÇİN BAZEN SIRADA BEKLEMENİZ BİRİSİNİN SİZİ İNCİTMESİ ( ARKADAŞINIZIN HAKARET ETMESİ V.B... ) ACELEYE GETİRME ( ÇABUCAK GEÇİŞTİRME ) Vb...
İÇ UYARANLAR DIŞ UYARANLAR ÖFKE KISKANÇLIK ÜZÜNTÜ KAYGI ENGELLENMELER ALAN DARLIĞI DUYGUSAL ZEDELENME ACELEYE GETİRME V.B....
3. ÖFKENİN KİŞİDE YARATTIĞI ETKİLER a. FİZYOLOJİK ETKİLERİ - KAN ŞEKERİNİN YÜKSELMESİ - NABZIN VE KAN BASINCININ ARTMASI - SIK SIK VE ZOR NEFES ALMA - BAŞ AĞRISI - KAS AĞRILARI, SIRT VE BOYUN AĞRILARI.
b. ÖFKE VE ZİHİNSEL TEPKİLER : - KONSANTRASYON BOZUKLUĞU - DÜŞÜK PERFORMANS - UNUTKANLIK - UYKUSUZLUK - DİKKATSİZLİK c. ÖFKE VE DAVRANIŞSAL TEPKİLER : - ALKOLİZM - SİGARA TİRYAKİLİĞİ - HUZURSUZLUK - ACELECİLİK - İLAÇ KULLANIMI - AŞIRI YEMEK YEME
SONUÇ ÖFKEYE NEDEN OLAN PROBLEMLERİN BİREYDE DEVAM ETMESİ VE ÖFKENİN UYGUN OLMAYAN YÖNTEMLERLE İFADE EDİLMESİ SONUCUNDA ZAMANLA BU DUYGU KİŞİNİN SAĞLIĞINI TEHDİT EDER. HİPERTANSİYON, PSİKOSOMATİK HASTALIKLAR ( ÜLSER, ALERJİLER V.B.... ) YA DA DEPRESYON GİBİ SORUNLARA YOL AÇABİLİR.
4 ÖFKE TÜRLERİ a. SÜREKLİ ÖFKE b. DURUMLUK ÖFKE
SÜREKLİ ÖFKE * GÜÇLÜ İMAJ OLUŞTURDUĞU KONUSUNDA ÖĞRENME VE PEKİŞME SONUCU OLABİLİR… * KİŞİLİK BOZUKLUĞU OLABİLİR ( ANTİSOSYAL KİŞİLİK ) * İNCİNMEDEN ÇOK, İNCİTMEYİ TERCİH EDEBİLİR. SÜREKLİ ÖFKELİ KİŞİYE DURUMU FARK ETTİRMEK ONU DAHA DA ÖFKELENDİRİR... ÖFKESİNİ KABUL ETTİRMEK DE BİR HAYLİ GÜÇTÜR..
DURUMLUK ÖFKE * ÖFKE, OLAYA BAĞIMLIDIR. ÖZEL DURUMLAR KARŞISINDA ORTAYA ÇIKAR. * KİŞİYE ÖFKELİ OLDUĞUNU KABUL ETTİRİRSENİZ, ONU KONTROL ETMENİZ KOLAY OLUR. * ÖFKENİN KONTROL EDİLEMEMESİ DURUMUNDA DAHA SONRADAN UTANMA DUYGUSU OLUŞABİLİR.
ÖFKE GELİR GÖZ KARARIR ÖFKE GİDER YÜZ KIZARIR TÜRK ATASÖZÜ ÖFKE GELİR GÖZ KARARIR ÖFKE GİDER YÜZ KIZARIR TÜRK ATASÖZÜ * ÖFKE, ÇARESİZLİĞİN ( NASIL ÇÖZÜM GETİRECEĞİNİ BİLEMEME VEYA İLK DEFA KARŞILAŞILAN BİR OLAYIN VERDİĞİ STRES)SONUCU OLABİLİR
5. ÖFKEYİ İFADE ETME BİÇİMLERİ SALDIRGAN DAVRANIŞ : BAGIRMAK, KIZMAK, EŞYALARI TAHRİP ETMEK, DUVARLARA VURMAK GİBİ DAVRANIŞLARDA BULUNULUR...
BASTIRILMIŞ DAVRANIŞ : SÜREKLİ ÖFKEYİ BASTIRMAK, SÜREKLİ KIZMIYORMUŞ GİBİ GÖRÜNMEK, SAKİN KALMAK, BELLİ ETMEMEKTİR. ( ZAMANINDA İFADE EDİLMEDİĞİ İÇİN BİRİKİP BİR YANARDAĞ GİBİ ORTAYA ÇIKABİLİR ) KONTROL ETME : BEN HİÇ BİR ŞEYE KIZMAM, ÖFKELENMEM DEMEK YERİNE, KIZDIĞIMIZ ŞEYLERİN FARKINA VARIP BUNLARI UYGUN BİR ŞEKİLDE İFADE ETMEMİZ, KULLANABİLECEĞİMİZ EN ETKİLİ YÖNTEMDİR.
6. ÖFKE YÖNETİMİ A. FİZYOLOJİK UYGULAMALAR : GEVŞEME ( NEFES EGZERSİZİ – KAS GEVŞETME – SPOR ) DİYAFRAMINIZDAN DERİN NEFESLER ALIN; GÖĞSÜNÜZÜN ÜST KISMIYLA NEFES ALMANIZ SİZİ RAHATLATMAZ. NEFES ALIP VERDİĞİNİZDE GÖĞSÜNÜZ DEĞİL, KARNINIZ ŞİŞMELİDİR. DERİN NEFESLERİNİZİ ALIRKEN, KENDİ KENDİNİZE TEKRAR TEKRAR “GEVŞE!” YA DA “SAKİN OL!” DİYEREK TELKİNDE BULUNUN.
BELLEĞİNİZDEN ÇAĞIRARAK YA DA HAYAL EDEREK SİZİ GEVŞETECEK BİR YER YA DA ORTAMI DÜŞÜNÜN VE GÖZÜNÜZÜN ÖNÜNE GETİRMEYE ÇALIŞIN. KENDİMİZİ ZORLAMAYACAĞINIZ, YAVAŞÇA YAPILAN YOGA-TÜRÜ EGZERSİZLERLE KASLARINIZI GEVŞETMEYE ÇALIŞIN. BU TEKNİKLERİ HERGÜN PRATİK YAPARAK EZBERLERSENİZ, DAHA SONRA KARŞILAŞACAĞINIZ GERGİN ORTAMLARDA OTOMATİK OLARAK UYGULAYABİLİRSİNİZ.
B. DÜŞÜNCE DÜZENLEME TEKNİĞİ (OLAYLARA BAKIŞ AÇISINI DEĞİŞTİRME ) BU STRATEJİ EN BASİT ANLAMIYLA DÜŞÜNME TARZINIZI DEĞİŞTİRMEK DEMEKTİR. KIZGIN İNSANLAR DÜŞÜNCELERİNİ KÜFREDEREK, BAĞIRIP ÇAĞIRARAK İFADE ETME EĞİLİMİNDEDİRLER. KIZGIN OLDUĞUNUZ ZAMAN GENELLİKLE DÜŞÜNCELERİMİZ GERÇEĞİ YANSITMAKTAN ÇOK, OLAYLARIN ABARTILMIŞ VE ÇARPITILMIŞ BİR ŞEKLİNİ ALGILAR VE ONU YANSITIRIZ. BU TÜR DÜŞÜNCELERİ FARK EDİN VE YERİNE DAHA MANTIKLI OLANLARI YERLEŞTİRİN.
ÖRNEĞİN KENDİ KENDİNİZE, “EYVAH, HER ŞEY MAHVOLDU ÖRNEĞİN KENDİ KENDİNİZE, “EYVAH, HER ŞEY MAHVOLDU!” GİBİ BİR ŞEYLER SÖYLEMEK YERİNE, “DÜNYANIN SONU DEĞİL VE BUNA ŞİMDİ ÖFKELENİYOR OLMAM BU OLAYI OLMAMIŞ HALE GETİRMEYECEK.” DİYEBİLİRSİNİZ. HER İKİ DÜŞÜNCEYİ DE ZİHNİNİZDEN GEÇİREREK DENEYİN. ÖFKENİZİN HANGİ DÜŞÜNCEYLE ARTTIĞINI YA DA AZALDIĞINI GÖRÜN.
FARKINDA OLMADAN ÇOK SIK KULLANDIĞIMIZ VE BİZİ KIZGINLIK DUYGULARINA HAZIRLAYAN, “ASLA” “HER ZAMAN” GİBİ SÖZCÜKLERİ ZİHNİNİZDE YAKALAMAYA ÇALIŞIN. “HİÇ BİR ŞEY ASLA DÜZELMEYECEK ” YA DA “HER ZAMAN HAKSIZLIĞA UĞRAYAN BEN OLURUM.” * GİBİ CÜMLELER OLDUKÇA HATALIDIR. ÖFKE DUYGUNUZDA HAKLI OLDUĞUNUZU DÜŞÜNMENİZE DE YOL AÇAR. * DURUMLA İLGİLİ YARGIYI KOYDUĞUNUZ İÇİN PROBLEMİN ÇÖZÜMÜNE DE KATKIDA BULUNMAZ.
MANTIK ÖFKEYİ YENER, ÇÜNKÜ ÖFKE HAKLI BİR NEDENE BAĞLI OLSA DA, ÇOK ÇABUK MANTIK SINIRLARINI AŞABİLİR. BU YÜZDEN ÖFKELENDİĞİNİZİ HİSSETTİĞİNİZDE MANTIĞINIZA SIĞININ. KENDİNİZE “TÜM DÜNYANIN SİZE KAZIK ATMAYA ÇALIŞMADIĞINI” HATIRLATIN.
SADECE, YAŞAMIN İNİŞ VE ÇIKIŞLARINDAN BAZILARINI YAŞADIĞINIZI DÜŞÜNÜN. ÖFKENİZİN KONTROLDEN ÇIKMAYA BAŞLADIĞI HER ZAMAN, BU YÖNTEME BAŞVURUN. BU DAHA DENGELİ BİR BAKIŞ AÇISINI YAKALAMANIZA YARDIMCI OLACAKTIR. ÖFKELİ İNSANLAR HER ŞEYİ TALEPKAR BİR ŞEKİLDE İSTERLER, DİĞER DEYİŞLE KENDİLERİNE HAK GÖRÜRLER. BU DURUM, ADALET İÇİN DE BÖYLEDİR, TAKDİR, KABUL, ONAY, VB. İÇİN DE..
HERKESİN BU DEĞERLERE İHTİYACI VARDIR HERKESİN BU DEĞERLERE İHTİYACI VARDIR. ELDE EDEMEYİNCE HEPİMİZ ÜZÜLÜR, İNCİNİR, HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRARIZ. AMA KIZGIN VE ÖFKELİ İNSANLAR, BUNLARI TALEP EDERLER. TALEPLERİ KARŞILANMAYINCA, HAYAL KIRIKLIKLARI ENGELLENME DUYGUSUNA, O DA ÖFKEYE DÖNER.. BU İNSANLAR, DÜŞÜNCELERİ ÜZERİNDE ÇALIŞIP ONLARI YENİDEN YAPILANDIRIRKEN, BU TALEPKÂR ÖZELLİKLERİNİN FARKINA VARMALI VE “BEKLENTİLERİ” Nİ, “ARZULAR” A DÖNÜŞTÜRMELİDİRLER.
DİĞER DEYİŞLE, İSTEDİĞİ HERHANGİ BİR ŞEY İÇİN, “BANA VERİLMELİ” YA DA “BENİM OLMALI” DEMEK YERİNE, “BANA VERİLMESİNİ İSTERDİM.” DİYE DÜŞÜNMENİN DAHA SAĞLIKLI OLDUĞUNU GÖRMELİDİRLER.
“DUYGULARIMIZI PAYLAŞMAYA” DAHA AÇIK HALE GETİREBİLİRİZ. ÖZET OLARAK “DÜŞÜNCE BİÇİMİMİZİ” DEĞİŞTİREREK “OLUMLU DÜŞÜNCEYE” VE “DUYGULARIMIZI PAYLAŞMAYA” DAHA AÇIK HALE GETİREBİLİRİZ.
C. PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ ÖFKE, ÖZENLE DİKKATE ALINMASI GEREKEN BİR "İŞARETÇİ“ DİR. NEYE İŞARET ETTİĞİNE GELİNCE; ÖFKELENEN KİMSENİN HAKKI YENİYOR, GEREKSİNİMLERİ VE İSTEKLERİ KARŞILANMIYOR, YAŞAMINA İLİŞKİN BİR SORUNA GEREKEN ÖNEM VERİLMİYOR, İÇİNDE BULUNDUĞU BİR İLİŞKİ UĞRUNA DEĞER VE İNANÇLARINDAN ÖDÜN VERİYOR YA DA GELİŞME VE YETENEKLERİNİ ORTAYA KOYMA ŞANSI ELİNDEN ALINIYOR OLABİLİR.
BAZEN ÖFKE DUYGULARIMIZ YAŞAMIMIZDAKİ GERÇEK BAZEN ÖFKE DUYGULARIMIZ YAŞAMIMIZDAKİ GERÇEK VE KAÇINILMAZ SORUNLARDAN KAYNAKLANIYOR OLABİLİR. KIZGINLIK DUYGULARI BÖYLE ZAMANLARDA BU ZORLUKLAR KARŞISINDA YAŞANAN DOĞAL VE SAĞLIKLI DUYGULARDIR. BÖYLE DURUMLARDAKİ EN YARARLI TUTUM; ÖNCE DURUMU DEĞİŞTİRİP DEĞİŞTİREMEYECEĞİMİZİ ARAŞTIRMAKTIR.
DEĞİŞTİREBİLECEĞİMİZ BİR ŞEYSE ÇÖZÜM YOLLARI ARAŞTIRILABİLİR. DEĞİŞTİRİLEMEYECEK BİR DURUMSA, ÇÖZÜM İÇİN UĞRAŞMAK YERİNE, YAPILACAK EN İYİ ŞEY SORUNLA YÜZLEŞMEKTİR. ELİNİZDEN GELENİN EN İYİSİNİ YAPMAYA ÇALIŞIN AMA, YANITLARI HEMEN BULAMIYOR, SONUCA HEMEN ULAŞAMIYORSANIZ, KENDİNİZİ CEZALANDIRMAYIN.
AYRICA AŞAĞIDAKİ SORULARI KENDİMİZE SORARAK AYRICA AŞAĞIDAKİ SORULARI KENDİMİZE SORARAK ÖFKEMİZİN GERÇEK KAYNAKLARINA ODAKLANMAYI ÖĞRENEBİLİRİZ: "BU DURUMDA BENİ ÖFKELENDİREN ŞEY NE?" "BURADA ASIL SORUN NE?“ "NE DÜŞÜNÜYOR VE HİSSEDİYORUM?" "ULAŞMAK İSTEDİĞİM ŞEY NE?“ "KİMLER, NELERDEN SORUMLU?“ "DEĞİŞTİRMEK İSTEDİĞİM ŞEY TAM OLARAK NE?“ "YAPABİLECEĞİM VE YAPAMAYACAĞIM ŞEYLER NE?"
D. İLETİŞİM YÖNTEMİ ÖFKELİ İNSANLAR GENELLİKLE DÜŞÜNMEDEN YARGILAMA VE BU YARGILARI YÖNÜNDE DAVRANMA EĞİLİMİNDEDİRLER. BU YARGILAR DA BAZEN ÇOK GERÇEK DIŞI OLABİLMEKTEDİR. EĞER ÇOK ELEKTRİKLİ BİR TARTIŞMA İÇİNE GİRDİYSENİZ, İLK YAPACAĞINIZ ŞEY ; YAVAŞLAYIP GÖSTERDİĞİNİZ TEPKİLERİ GÖZLEMEK OLMALIDIR. AKLINIZA GELEN İLK ŞEYİ SÖYLEMEYİN, YAVAŞLAYIN VE ASIL SÖYLEMEK İSTEDİĞİNİZİ DÜŞÜNÜN. AYNI ANDA KARŞINIZDAKİNİN DE SÖYLEDİKLERİNİ DUYMAYA VE ANLAMAYA ÇALIŞIN. HEMEN CEVAP VERMEYİN.
BEN DİLİ / SEN DİLİ ÖFKENİN İFADE EDİLİŞ BİÇİMİ DE KAYNAKLARI KADAR ÖNEMLİDİR. YUKARIDAKİ "SEN DİLİ" ADI VERİLEN VE SALDIRGANLIK NİTELİĞİ TAŞIYAN İFADELER YERİNE “BEN DİLİ” İFADELERİ KULLANMALIYIZ. ÖRNEK : Sen Dili : Beni incitmekten zevk alıyorsun. Ben Dili : Bu davranışın beni çok incitti. Sen Dili : Zaten bana hiç zaman ayırmazsın, hep çok işin vardır. Ben Dili : Bana daha çok zaman ayırırsan mutlu olurum.
BİR ŞİİR Sözü bilen kişinin, yüzünü ak ede bir söz Sözü pişirip diyenin işini sağ ede bir söz Söz ola kese savaşı, söz ola bitire başı Söz ola agülü aşı, yağ ile bal ede bir söz *** Kişi bile söz demini, Demeye sözün kemini Bu cihan cehennemini, Sekiz cennet ede bir söz Yunus şimdi söz yatından, söyle sözü gayetinden Pek sakın o sah katından, Seni ırak ede bir söz YUNUS EMRE
DUYGULARINI KONTROL ET DUR DÜŞÜN DAVRAN DUR DÜŞÜN DAVRAN DUYGULARINI KONTROL ET Beceri Kazandırılması: ÖFKEYELE BAŞ ETMEDE BİR YÖNTEM 1) Çocuklar için 3D kuralı: 2) Büyükler için 4D kuralı: .
Amaç öfkelenmek olursa yanlış olur Amaç öfkelenmek olursa yanlış olur. Amaç öfkelenmek mi yoksa yanlış davrandığını karşıya iletmek mi ? Öfke Amaç Karşıdaki birey DOĞRU DAVRANIŞ YANLIŞ DAVRANIŞ Öfke Amaç Karşıdaki birey DOĞRU DAVRANIŞ YANLIŞ DAVRANIŞ
a. Ben öfkeliyken nasıl yürürüm. b. Ben öfkeliyken nasıl konuşurum. c a. Ben öfkeliyken nasıl yürürüm ? b. Ben öfkeliyken nasıl konuşurum ? c. Ben öfkeliyken nasıl nefes alıp veriyorum ? d. Ben öfkeliyken nasıl görünüyorum ?...... gibi sorulara vereceğimiz cevaplarla daha iyi iletişim kurmada kendimizi geliştirmemizi sağlayabilir...
E. MİZAHA BAŞVURMA : MİZAH, ÇEŞİTLİ YOLLARLA ÖFKENİZİN YOĞUNLUĞUNUN AZALMASINA YARDIMCI OLABİLİR. HER ŞEYDEN ÖNCE DAHA DENGELİ BİR BAKIŞ AÇISI SAĞLAR. BİRİNE ÖFKELENİP DE BELLİ SIFATLARLA ETİKETLER TAKMAYA BAŞLADIĞINIZDA, BİR AN DURUN VE O İNSANIN GERÇEKTEN O “ŞEY” YA DA “ÖYLE” OLDUĞUNU DÜŞÜNÜN. BU SAHNEYİ GÖZÜNÜZÜN ÖNÜNE GETİRİN. ÖRNEĞİN BİRİNE, “MUŞMULA” YA DA “ODUN KAFALI” GİBİ SIFATLARLA SALDIRDIĞINIZDA, O KİŞİYİ GERÇEKTEN BİR MUŞMULAYMIŞ YA DA ODUNDAN BİR KAFASI VARMIŞ GİBİ HAYAL EDİN VE GÜNDELİK İŞLERİNİ O ŞEKİLDE YAPTIĞINI GÖZÜNÜZÜN ÖNÜNE GETİRİN.
EĞER KARŞINIZDAKİ İNSANI BENZETTİĞİNİZ ŞEYİN NE OLDUĞUNU DÜŞÜNEREK KAFANIZDA GERÇEKTEN ÖYLEYMİŞ GİBİ BİR RESİM ÇİZEBİLİRSENİZ, ÖFKENİZİN AZALMAYA BAŞLADIĞINI GÖRECEKSİNİZ. ÇÜNKÜ MİZAH SIRASINDA YAŞANILAN DUYGULARLA, ÖFKENİN BİR ARADA BULUNMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR.
ÖFKESİ ÇOK YOĞUN OLAN KİŞİNİN DAVRANIŞLARININ * ÖFKESİ ÇOK YOĞUN OLAN KİŞİNİN DAVRANIŞLARININ ALTINDAKİ TEMEL MESAJ, “HER ŞEY BENİM İSTEDİĞİM GİBİ OLMALI!” DIR. * ÖFKELİ İNSANLAR KENDİLERİNİN AHLAKEN HAKLI VE DOĞRU OLDUKLARINA İNANIRLAR.
PLANLARINI DEĞİŞTİRMELERİNE YA DA. ENGELLENMELERİNE YOL AÇAN HER TÜRLÜ * PLANLARINI DEĞİŞTİRMELERİNE YA DA ENGELLENMELERİNE YOL AÇAN HER TÜRLÜ OLAY/DURUM, ONLAR İÇİN DAYANILMAZ BİR AŞAĞILANMA GİBİ ALGILANIR. * KENDİLERİNİN BU ŞEKİLDE SIKINTI YAŞAMAMALARI GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜRLER. BELKİ BAŞKA İNSANLAR SIKINTI ÇEKEBİLİRLER AMA ONLAR DEĞİL!
KENDİNİZDE DE BUNA BENZER BİR DUYGUYU YAKALARSANIZ, KENDİNİZİ TÜM TÜM CADDELERİN, DÜKKANLARIN, RESMİ DAİRELERİN SAHİBİ OLAN BİR KRAL GİBİ HAYAL EDİN. TÜM İNSANLARIN SİZİN ÖNÜNÜZDE EĞİLDİĞİNİ, AŞIRI SAYGI GÖSTERDİĞİNİ DÜŞÜNÜN. BU HAYALİ GÖRÜNTÜLERE NE KADAR AYRINTI KOYARSANIZ, NE KADAR TALEPKÂR OLDUĞUNUZU VE NE KADAR MANTIK DIŞI DAVRANDIĞINIZI O KADAR İYİ ANLAYACAKSINIZ. AYRICA DURUM VE OLAYLARIN GERÇEKTE NE KADAR ÖNEMSİZ OLDUĞUNU DA FARK EDECEKSİNİZ.
Mizah kullanırken iki noktada çok dikkatli olmak gerekir Mizah kullanırken iki noktada çok dikkatli olmak gerekir. * Öncelikle mizah kullanmanın, sorunlarınızı gülerek geçiştirmek demek olmadığını, tersine onlarla yapıcı bir şekilde yüzleşebilmeniz demek olduğunu bilmelisiniz. * İkincisi de mizah kullanayım derken, alaycı ve aşağılayıcı mizaha başvurmaktan kaçınmalısınız. Çünkü bu da sağlıksız öfke ifadesinin bir başka yoludur.
F. ÇEVRE DEĞİŞİKLİĞİ : BAZEN, SİNİRLENİP ÖFKELENMEMİZE YOL AÇAN “ŞEYLERİN” YAKIN ÇEVREMİZDE OLDUĞUNU FARKEDERİZ. SORUNLAR VE SORUMLULUKLAR ÜZERİNİZE ÖYLESİNE YIKILIR Kİ DÜŞTÜĞÜNÜZ TUZAĞA VE O TUZAĞI TEMSİL EDEN İNSANLARA KARŞI ÖFKE İLE KAVRULURSUNUZ.
BİRAZ ARA VERİN. GÜN İÇİNDE ÖZELLİKLE STRESLİ OLACAĞINI BİLDİĞİNİZ SAATLERDE, SADECE KENDİNİZ İÇİN KULLANACAĞINIZ BİR ZAMAN AYIRIN. ÖRNEĞİN ÇALIŞAN BİR BABA, EVE GELDİĞİNDE KENDİSİNE AYIRACAĞI BİR 15 DAKİKALIK SÜRE OLURSA, ÇOCUKLARININ İSTEKLERİNE, PARLAMADAN DAHA İYİ YANIT VEREBİLİR...
G. ÖFKENİZİ KONTROL ETMEDE BİRKAÇ İPUCU DAHA 1) ATILGANLIK ( KENDİNİ İFADE ETME ) : ÖFKELİ KİŞİLERİN SALDIRGAN OLMAK YERİNE ATILGAN OLMAYI ÖĞRENMELERİNİN GEREKTİĞİ DOĞRUDUR. AMA BU KONUDAKİ KİTAPLARIN YA DA YAKLAŞIMLARIN ÇOĞU, KENDİLERİNE KIZGINLIK YAŞAMA İZNİNİ VERMEYEN İNSANLAR İÇİNDİR. BU TÜR KİŞİLER ORTALAMA BİR İNSANDAN DAHA SESSİZ VE PASİFTİRLER, DİĞERLERİNİN KENDİLERİNİ SÜREKLİ OLARAK EZMELERİNE İZİN VERİRLER. ÖFKELERİNİ KONTROL EDEMEYEN KİŞİLER GENELLİKLE BUNU YAPMAZLAR.
* UNUTMAYIN KIZGINLIĞI YOK EDEMEZSİNİZ, EDEBİLSENİZ BİLE BU ÇOK İYİ BİR FİKİR OLMAYACAKTIR. TÜM ÇABALARINIZA RAĞMEN SİZİ KIZDIRACAK OLAYLAR OLACAKTIR. * YAŞAM HER ZAMAN İÇİN ENGELLERLE, ACILARLA, KAYIPLARLA VE DİĞER İNSANLARIN ONLARDAN BEKLEMEDİĞİNİZ DAVRANIŞLARIYLA DOLU OLACAKTIR. BUNU DEĞİŞTİREMEZSİNİZ. * AMA BU OLAYLARIN SİZİ ETKİLEME BİÇİMİNİ DEĞİŞTİREBİLİRSİNİZ. KIZGINLIK VE ÖFKE TEPKİLERİNİZİ KONTROL EDEREK, UZUN VADEDE ONLARIN SİZİ DAHA MUTSUZ KILMASINI ÖNLEYEBİLİRSİNİZ.
2) ZAMANLAMA : EĞER SEVDİĞİNİZ KİŞİYLE BELLİ KONULARI BELLİ SAATLERDE KONUŞUYOR VE BU KONUŞMALAR DA HEP TARTIŞMA İLE SONUÇLANIYORSA, BU TÜR KONULARI KONUŞMA SAATİNİZİ DEĞİŞTİRİN. BELKİ YORGUN, DİKKATSİZ OLUYORSUNUZDUR YA DA BU SADECE BÖYLE BİR ALIŞKANLIK HALİNE GELMİŞTİR.
3) KAÇINMA: * EĞER ARKADAŞINIZ SİZE AİT BİR EŞYAYI İŞZİNSİZ ALIP KULLANIYORSA BU DA“KAFANIZIN TASINI ATTIRIYORSA”, O AN İÇİN GÖRMEZDEN GELİN. SİZİ ÖFKELENDİREN ŞEYLERE BAKMAKTAN KENDİNİZİ ALIKOYUN. “AMA, ÖFKELENMEMEM İÇİN ARKADAŞIMIZ EŞYAMI İZİNSİZ ALMAMASI GEREKİR.” DEMEYİN. KONU ŞU ANDA BU DEĞİL. KONU KENDİNİZİ OLABİLDİĞİNCE SAKİN TUTABİLMEKTİR. ÖFKENİZ GEÇTİKTEN SONRA BUNU UYGUN BİR ŞEKİLDE DİLE GETİREBİLİRSİNİZ.
4) ALTERNATİFLER BULUN: EĞER BANYO YAPMAK İÇİN ÇOK BEKLEMENİZ GEREKİYORSA, BU DURUMDA SİZİ ENGELLENMİŞLİK VE ÖFKE DUYGULARI İÇİNDE BIRAKIYORSA, BUNU ÇÖZMEYİ BİR İŞ EDİNİN. ÖRNEĞİN BANYODA SIRA BEKLEMEMEK İÇİN DAHA ERKEN VEYA DAHA GEÇ GİTMEYİ DENEYEBİLİRSİNİZ.
5) DANIŞMANLIK EĞER KIZGINLIK YA DA ÖFKENİZİN, KONTROLÜNÜZ DIŞINDAKİ YOĞUNLUKLARA ÇIKTIĞINI DÜŞÜNÜYORSANIZ, İLİŞKİLERİNİZ VE HAYATINIZIN ÖNEMLİ BOYUTLARI BU DUYGUDAN ETKİLENİYORSA, BELKİ ONU DAHA İYİ YÖNETEBİLMEK İÇİN PROFESYONEL BİRİNİN DANIŞMANLIĞINA BAŞVURABİLİRSİNİZ. PSİKOLOĞUNUZA BAŞVURDUĞUNUZDA ONA ÖFKE DUYGULARINIZ ÜZERİNDE ÇALIŞMAK İSTEDİĞİNİZİ SÖYLEYİN. YAPMAK İSTEDİĞİNİZİN SADECE DUYGULARINIZI FARK ETMEK VE İFADE ETMEK OLMADIĞINI, AYNI ZAMANDA İFADE TARZINIZ ÜZERİNDE DE ÇALIŞMAK İSTEDİĞİNİZİ BELİRTİN.
YÜKSEK DÜZEYDE ÖFKE YAŞAYAN BİR KİŞİNİN ÖFKESİNİN, DANIŞMANLIK ARACILIĞIYLA 8-10 HAFTA İÇİNDE ORTA DÜZEYE İNEBİLDİĞİ ARAŞTIRMALARLA GÖSTERİLMİŞTİR.
Birisi güzel bir söz söylüyorsa bu, dinleyenin dinlemesinden, anlamasından ileri gelir. TEŞEKKÜRLER… seyfettin ERBEYİ PSİKOLOJİK DANIŞMAN AYŞEGÜL KAMAN ANADOLU LİSESİ OCAK-2014