Bölüm 6 Rekabetçi Piyasaların Analizi EKO205 Mikroiktisat Bölüm 6 Rekabetçi Piyasaların Analizi 1

Tartışılacak Konular Hükümet politikalarının refah etkilerinin belirlenmesi—Tüketici ve üretici rantı Tam rekabet piyasalarının etkinliği Taban Fiyatı Uygulamaları EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 2

Tartışılacak Konular Fiyat desteği ve üretim kotaları İthalat kotaları ve tarifler Vergi veya sübbansiyonun etkileri EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 3

Hükümet politikalarının refah etkilerinin belirlenmesi—Tüketici ve üretici rantı Hatırlatma: Tüketici artığı: tüketicinin ödemeye razı olduğu fiyat ile piyasada ödediği fiyat arasındaki farktır. Üretici rantı: üreticinin malı üretmek için katlandığı maliyetin üzerinde elde ettiği gelir veya kazançtır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 5

Tüketici ve Üretici Rantı Fiyat Tüketici Rantı D 10 7 Tüketici B Tüketici A 0 ile Q0 Arasında tüketici A ve B Ürünü satın almaktan bir Rant –tüketici artığı elde ediyor S 5 Q0 Tüketici C Üretici Rantı 0 ile Q0 Üretici malı satmaktan net bir kazanç elde elde eder-- üretici rantı Miktar 9

Refah Etkileri (Welfare Effects) Hükümet politikalarının refah etkilerinin belirlenmesi—Tüketici ve üretici rantı Uygulanan bir hükümet politikasının refah etkilerini ortaya koymak için üretici ve tüketici artığındaki kayıp ve kazancı ölçme yoluna gideriz. Refah Etkileri (Welfare Effects) Hükümetin piyasaya müdahalesiyle ortaya çıkan kayıp ve kazançlar. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 10

Fiyat Kontrolleri Sonucu Üretici ve Tüketici Artığında Değişme Pmax Q1 Q2 Hükümetin Pmax düzeyinde tavan fiyatı belirlemiştir (piyasa denge fiyatının ( P0.) altında) Fiyat S D Üreticinin kaybı ise A dörtgeni ile C üçgeninin toplamıdır B ve C üçgenleri birlikte net kaybı göstermektedir. B A C Tüketicinin kazancı A dörtgeni ile B üçgeninin alanı kadardır Net Kayıp P0 Q0 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 13

Tavan Fiyatı ve Üretici ve Tüketici Rantında Değişme Gözlemler: Toplam kayıp B + C alanına eşittir. Ranttaki toplam değişme = (A - B) + (-A - C) = -B - C Net kayıp (Deadweight loss): fiyat kontrolü sonucu ortaya çıkan etkinlik kaybıdır veya üretici rantındaki kaybın tüketici kazancını aşan kısmıdır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 14

Fiyat Kontrolü ve Üretici-Tüketici Rantı Gözlemler Talep yeterince katı ise tüketiciler net kayıplara uğrayabilirler. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 15

Fiyat Kontrolü ve Üretici-Tüketici Rantı Talep Esnek Değil B A Pmax C Q1 Talep yeterince katı ise B üçgeni A dörtgeninden daha büyük olabilir ve tüketici artığında net bir kayıp olabilir. Örnek: Petrol fiyatlarının kontrolü ve petrol kıtlığı (1979 da) Fiyat S D P0 Q2 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 17

Fiyat Kontrolleri ve Petrol Kıtlıkları 1974-75 yıllarında petrol fiyatlarının kontrolü (tavan fiyat) petrol kıtlığına yol açmıştır. Net kayıp ne kadar olmuştur? EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 18

Fiyat Kontrolleri ve Doğal Gaz Kıtlıkları 1975 yılı verileri (Avustralya) Arz: QS = 14 + 2PG + 0.25PO Arz edilen miktar milyon metreküp Talep: QD = -5PG + 3.75PO Talep edilen miktar milyon metreküp PG = gaz fiyatı PO = petrol fiyatı EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 19

Fiyat Kontrolleri ve Doğal Gaz Kıtlıkları 1975 Yılı Verileri PO = 8 Denge PG = 2 ve Q = 20 Tavan fiyatı 1 dolar olarak belirlenmiştir Bu bilgileri grafiksel olarak görelim: EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 20

Fiyat Kontrolleri ve Doğal Gaz Kıtlıkları ($/litre S D B A 2.40 C Ttüketicinin kazancı A dörtgeni eksi B üçgeni; üreticinin kaybı A dörtgeni artı C üçgenidir. 2.00 18 (Pmax)1.00 5 10 15 20 25 30 miktar (litre) EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 25

Fiyat Kontrolleri ve Doğal Gaz Kıtlıkları Tavan fiyatı koymanın etkilerinin ölçülmesi Eğer QD = 18 ise, P = $2.40 [18 = -5PG + 3.75(8)] A = (18) x ($1/litre) = $18 B = (1/2) x (2 b.) x ($0.40) = $0.4 C = (1/2) x (2 b.) x ($1/) = $1 EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 26

Fiyat Kontrolleri ve Doğal Gaz Kıtlıkları Tavan fiyatı koymanın etkilerinin ölçülmesi 1975 Yılı Tüketici Artığındaki Değişme = A - B = 18 - 0.04 = $17.6 milyar Üretici Artığındaki Değişme = -A - C = -18-1 = -$19.0 milyar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 27

Tavan fiyatı koymanın etkilerinin ölçülmesi Fiyat Kontrolleri 1975 yılı fiyatlarıyla, net kayıp = -B - C = -0.4 - 1 = -$1.4 milyar 2000 yılı fiyatlarıyla, net kayıp 4 milyar dolardan fazladır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 28

Rekabetçi Piyasaların Etkinliği Hangi durumlarda rekabetçi piyasalar kaynakları etkin dağıtamaz veya piyasa başarısızlığı ortaya çıkar? 1) Dışsallıklar Piyasa fiyatına yansımayan maliyetler veya kazançlar (ör: kirlilik) EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 30

Rekabetçi Piyasaların Etkinliği Hangi durumlarda rekabetçi piyasalar kaynakları etkin dağıtamaz veya piyasa başarısızlığı ortaya çıkar? 2) Bilgi Eksikliği Eksik bilgi iktisadi birimlerin maksimizasyon kararlarını engeller. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 30

Rekabetçi Piyasaların Etkinliği Bu piyasalara devletin müdahalesi etkinliği arttırabilir. Piyasa başarısızlığı yokken, devletin müdahalesi etkinlik kaybına yol açar. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 31

Tavan Fiyatı Sonucu Ortaya Çıkan Refah Kayıpları D P0 Q0 P1 Q1 A B C P1, düzeyinde bir tavan Fiyatı konması B ve C Üçgenleriyle verilen refah Kayıplarına neden olur. Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 34

Taban Fiyatı Sonucu Ortaya Çıkan Refah Kayıpları Q3 A B C Q2 QS = Q2 ise net kayıp kaçtır? P2 düzeyinde taban fiyatı uygulanırsa talep miktarı sadece Q3 olur. Net kayıp B ve C üçgenleridir Fiyat S D P0 Q0 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 37

ABD’de Böbrek Piyasası Örneği 1984 yılında yasayla organ nakli için organ satışı yasaklanmıştır. Yasanın etkilerini analiz edelim Arz: QS = 8,000 + 0.2P Eğer P = $20,000 ve Q = 12,000 ise Talep: QD = 16,000 - 0.2P EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 38

Böbrek Piyasası ve 1984 Organ Nakli Yasasının Etkileri Bu yasa fiyatı sıfır yapmıştır Fiyat S D 12,000 $20,000 $40,000 B Talep edenler sıfır ödeme yaptıkları için, kazançları A – B kadardır. D A C Arz edenlerin kaybı A dörtgeni ile C üçgenidir $30,000 $10,000 4,000 8,000 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 43

Böbrek Piyasası Yasa arz miktarını 8000 ile sınırlamıştır. Üretici rantı kaybı: A + C = (8,000)($20,000) + (1/2)(4,000)($20,000) = $200/m. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 44

Böbrek Piyasası Tüketici kazancı (artık): Net kayıp: A - B = (8,000)($20,000) - (1/2)(4,000)($20,000) = $120/m. Net kayıp: B + C veya $200 milyon - $120 milyon = $80 milyon EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 45

Minimum Fiyat Uygulaması Bazı dönemlerde veya bazı ürünler için devlet fiyatı piyasa denge fiyatının üzerinde tutmak isteyebilir. Bunu incelerken en çok kullanılan taban fiyatı ve asgari ücreti inceleyerek başlıyoruz. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 49

Taban Fiyatı (Price Minimum) Pmin Q3 Q2 Üreticiler Q2, kadar üretirse Q2 - Q3 Kadar ürün satılamayacaktır Fiyat S D P0 Q0 B A Üretici rantındaki değişme +A - C – D kadar olur. üretici daha kötü duruma gelebilir. C D Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 52

Asgari Ücret (Minimum Wage) wmin L1 L2 işsizlik Firmaların wmin. düşük ücret ödemelerine izin verilmez, buda işsizliğin artmasına yol açar. ücret S D w0 L0 B Net kayıp B ve C üçgenlerinin alanı kadardır. C işgücü EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 55

Havayolu Düzenlemeleri 1976-1981 döneminde ABD’de havayolu sektörü büyük yapısal değişim sergilemiştir. Bu düzenleme temel değişimlere yol açmıştır. Yeni firmalar endüstriye girdikçe bazı havayolu firmaları birleşme yoluna gitmiş veya kapanmıştır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 56

Sivil Havacılık Düzenlemelerinin Etkileri Q1 Pmin Q2 Düzenleme öncesinde fiyat Pmin QD = Q1 ve Qs = Q2. S D P0 Q0 Fiyat Q3 D D alanı satılamayan çıktının maliyetidir B A C Düzenleme sonrası fiyat: PO’e düşmüştür. Tüketici artığındaki değişme A + B. Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 59

Fiyat Desteği ve Üretim Kotaları Tarımsal politikalar büyük ölçüde fiyat desteği sistemine dayanır. Bu destek fiyatı piyasa denge fiyatının üzerinde belirlenir ve ortaya çıkan arz fazlasını devlet satın alır. Bu genellikle üretimi sınırlayan diğer teşviklerle birleştirilerek uygulanır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 63

Fiyat Desteği (Price Supports) Q0 D + Qg Qg B D A Ps fiyatını korumak için devlet Qg kadar satın alır. Tüketici artığındaki değişme = -A - B, Ve üretici artığındaki değişme A + B + D Ps Q2 Q1 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 66

Fiyat Desteği (Price Supports) Devlete getirdiği yük Ps(Q2-Q1) Fiyat D + Qg Qg S Ps Toplam refah kaybı D-(Q2-Q1)ps A B D P0 Toplam refah kaybı D Q1 Q0 Q2 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 66

Fiyat Desteği (Price Supports) Soru: Çiftçi gelirlerini (A+B+D kadar) artırmanın daha etkin bir yolu var mı? EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 68

Fiyat Desteği ve Üretim Kotaları Hükümet arzı düşürmek yoluyla da fiyatı yüksek tutabilir. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 69

Fiyat Desteği ve Üretim Kotaları Aşağıdaki düzenlemelerin etkilerine göz atalım: 1) Taksi piyasasına girişi kontrol etmek 2) Alkollü içecek üretimi yapabilmek için gerekli lisans sayısını azaltmak EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 69

Arz Kısıtlamaları PS S’ Q1 D P0 Q0 S Arz Q1 düzeyinde sınırlanmıştır Arz eğrisi S’ olmuş (Q1 düzeyinde) Fiyat D P0 Q0 S B A CS A + B kadar azalmış PS = A – C kadar değişmiş Net kayıp ise = BC C D Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 71

Arz Kısıtlamaları PS S’ Q1 D P0 Q0 S Ps Fiyat Devlete maliyeti = B + C + D Fiyat D P0 Q0 S A B D C Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 71

Arz Kısıtlamaları = A - C + B + C + D = A + B + D. Tüketici ve üretici rantındaki değişme fiyat desteği verildiği durumla aynıdır. refah = -A - B + A + B + D - B - C - D = - B - C. B A Miktar Fiyat D P0 Q0 PS S S’ C EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 73

Arz Kısıtlamaları Sorular: Devlet hem maliyeti düşürüp hem de çiftçileri sübbanse etmek için ne yapmalıdır? Hangisi daha maliyetli: destek mi veya miktar kısıtlamaları mı? B A Miktar Fiyat D P0 Q0 PS S S’ C EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 74

Buğday Fiyatının Desteklenmesi 1981 Arz: Qs = 1,800 + 240P Talep: QD = 3,550 - 266P Denge fiyatı ve miktarı sırasıyla $3.46 ve 2,630 milyon ton dolayındadır EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 75

Buğday Fiyatının Desteklenmesi 1981 Destek Fiyatı $3.70 olarak belirlenmiştir. QD + QG = QDT = 3,440 -266P + QG QS = QD 1,800 + 240P = 3,550 - 266P + QG QG = 506P -1,750 QG = (506)(3.70) -175=122 milyon ton EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 76

1981 Yılında Buğday Piyasası 2,566 2,688 A B C Qg Tüketici kaybı AB Üretici kazancı ABC Fiyat S D P0 = $3.46 2,630 1,800 D + Qg Devlet 122 milyon ton satın alarak piyasa fiyatını yukarı çekmiştir. Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 80

Buğday Fiyatının Desteklenmesi 1981 Tüketici artığındaki değişme = (A -B) A = (3.70 - 3.46)(2,566) = $616 milyon B = (1/2)(3.70-3.46)(2,630-2,566) = $8 milyon Tüketici rantındaki değişme: -$624 milyon. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 77

Buğday Fiyatının Desteklenmesi 1981 Devlete maliyeti: $3.70 x 122 milyon ton = $452 milyon Toplam maliyet = $624 + 452 = $1,076 milyon Toplam kazanç = A + B + C = $638 milyon Devlet aynı zamanda ton başına 30 cent ödemiştir = $806 milyon EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 78

Buğday Fiyatının Desteklenmesi 1985 Yılında, ihracat talebi azalmış ve buğdayın piyasa denge fiyatı $1.80/tona düşmüştür. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 81

Buğday Fiyatını Destekleme 1985 Arz: QS = 1,800 + 240P 1986 Talep: QD = 2580 - 194P QS = QD ; denge fiyatı $1.80 ve miktarı 2,232 milyon ton PS = $3.20 $3.20/ton fiyatını korumak için üretim konmuştur (kota=2,425 ton) EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 84

Buğday Fiyatını Destekleme 1985 Devletin satın aldığı kısım: 2,425 = 2,580 - 194P + QG QG = -155 + 194P P = $3.20 – Destekleme fiyatında QG = -155 + 194($3.20) = 466 milyon kg EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 85

1985 Yılında Buğday Piyasası Fiyatı 3.20 düzeyine çekmek için devlet 466 milyon kg satın almış ve 2,425 kg kota uygulamış D + QS S’ P0 = $3.20 1,959 2,425 QS Fiyat 1,800 S D P0 = $1.80 2,232 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 83

Buğday Fiyatını Destekleme 1985 Yılı Devletin satın aldığı miktar: Devlete maliyeti = $3.20 x 466 = $1,491milyon 80 cent destek = .80 x 2,425 = $1,940 milyon Toplam Maliyet = $3.5 milyar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 86

Buğday Fiyatını Desteklemek Soru: Tüketici ve üretici rantındaki değişme ne kadar? EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 86

İthalat Kotaları ve Tarifeler Pek çok ülke ürünlerin ülke içindeki fiyatlarını yüksek tutmak için ithalat tarifeleri ve kotalar koymaktadır EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 89

Tarife mi? Kota mı? İthalatı Yok Eder P0 Q0 S Serbest piyasada, yerli fiyat dünya (Pw ) fiyatına eşittir Fiyat QS QD PW İthalat A B C İthalatı ortadan kaldırarak, fiyat yükselmiştir (PO.). Kazanç A alanıdır, tüketicinin kaybı ise A + B + C alanıdır, böylece net kayıp B + C alanı olmaktadır. Aynı sonucu elde etmek için tarif düzeyi ne olmalıdır? Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 92

Tarife mi? Kota mı? İthalatı Yok Eder (genel olarak) Fiyat artışı kota veya tarife kullanarak sağlanabilir. A alanı yerli üreticilerin kazancıdır. Tüketici kaybı ise yine A + B + C + D alanıdır. D S Fiyat D C B QS QD Q’S Q’D A P* Pw Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 94

Tarife mi? Kota mı? İthalatı Yok Eder (genel olarak) Tarif kullanılırsa devletin kazancı D alanıdır, dolayısıyla net yurtiçi ürün kaybı B + C alanıdır. Eğer kota yoluyla bu sağlanırsa, D alanı yabancı üreticilerin karının bir parçası olacaktır ve net ülke içi kayıp B + C + D alanına eşit olur. D C B QS QD Q’S Q’D A P* Pw Miktar S Fiyat EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 94

Tarife mi? Kota mı? İthalatı Yok Eder (genel olarak) Soru: Türkiye tarif yerine ithalat kotası uygulayarak refah düzeyini arttırabilir mi? D S Fiyat D C B QS QD Q’S Q’D A P* Pw Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 95

Şeker Kotası Şekerin dünya fiyatı kilo başına 8 cent dolayına kadar düşmüştür. Türkiye’deki fiyatı ise 40-50 cent dolayındadır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 96

Şeker Kotası Piyasaya Kısıtlama Getirilmesi Durumu Türkiye üretimi = 7.8 milyar kg Türkiye tüketim = 10.6 milyar kg Türkiye fiyatı = 44 cents/kg Dünya Fiyatı = 22 cents/kg EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 97

Şeker Kotası Piyasanın Kısıtlanması TR. ES = 1.54 TR. ED = -0.3 TR arz: QS = -7.83+ 1.07P TR talep: QD = 27.45 - 0.29P P = .23 ve Q = 13.7 milyar kg EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 98

Kotanın tüketiciye maliyeti Üreticiye katkısı A alanı veya Şeker Kotası 1997 STR DTR Fiyat (cents/kg.) PW = 11 PTR = 21.9 C D B QS = 4.0 Q’S = 15.6 Q’d = 21.1 Qd = 24.2 A Kotanın tüketiciye maliyeti A + B + C + D, veya $4.8 milyar Üreticiye katkısı A alanı veya $2 milyar. 20 16 11 8 4 5 10 15 20 25 30 miktar (milyar kg) 100

Şeker Kotası STR DTR D A B Fiyat PW = 11 PTR = 21.9 C 20 16 11 8 4 (cents/kg) PW = 11 PTR = 21.9 B D C D dörtgeni yabancı üreticilerin Kazancıdır ve $600 milyondur. B ve C üçgenleri yaklaşık $800 milyon olan net kaybı Göstermektedir. 20 A 16 11 8 4 Qd = 24.2 5 10 15 20 25 30 Miktar (milyar kg) QS = 4.0 Q’S = 15.6 Q’d = 21.1 100

Vergi veya Sübbansiyonun Etkisi Bir verginin yükü (veya sübbansiyonun yararı) kısmen tüketici ve üretici arasında paylaşılır. Burada spesifik bir verginin etkilerini, (satılan her birimden alınan sabit bir vergi) inceliyoruz. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 103

Spesifik Bir Verginin Yansıması Q1 PS Pb t Pb vergi dahil tüketicilerin Ödediği fiyattır. PS ise malı satanın Eline geçen net (vergi dışı) fiyattır, Vergi eşit bölünecektir. Fiyat D S B D A Tüketicilerin kaybı A + B, ve Üreticilerin kaybı D + C, bu arada devlet A + D kadar gelir elde eder. Net kayıp ise B + C. C P0 Q0 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 106

Verginin Kime Yansıyacağı Arz ve Talep Esnekliklerine bağlıdır Yük Tüketicide Üretici Yüklenir S D Fiyat Fiyat Q1 Pb PS t Q1 Pb PS t Q0 P0 Miktar Miktar 110

Vergi veya Desteğin Yükü Kabaca şöyle ifade edilebilir ES/(ES - Ed) Örneğin, talep tam katı iken (Ed = 0), bu oran bire eşittir ve tüm vergi yükünü tüketici çeker. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 111

Vergi veya Desteğin Etkisi Bir sübbansiyonun etkilerini vergide olduğu gibi analiz edebiliriz. Sübbansiyon negatif bir vergi olarak düşünülebilir. Satıcının fiyatı, tüketicinin ödediği fiyatın üstündedir. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 112

Sübbansiyon (Subsidy) Fiyat D S Q1 PS Pb s Vergide olduğu gibi Sübbansiyonda alıcı ve satıcı Arasında arz ve talep Esnekliklerine bağlı olarak bölünür P0 Q0 Miktar EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 114

Sübbansiyon (Subsidy) Sübbansiyon oranı (s) olsun, satıcının fiyatı Pb desteklenen fiyatın altında PS olsun: s = PS - Pb EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 115

Sübbansiyon (Subsidy) Sübbansiyonun yararı Ed /ES. oranına bağlıdır Bu oran küçükse, tüketici açısından yararı daha büyük olacaktır. Bu oran büyükse, bundan üretici daha çok yarar sağlayacaktır. EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 115

Benzin Vergisi Benzine 50 cent vergi konduğunu kabul edelim Orta dönemde EP = -0.5 (talep) QD = 150 - 50P EP = 0.4 arz esnekliği QS = 60 + 40P QS = QD denge fiyatı $1 ve miktarı 100 milyar litre/yıl EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 116

Benzin Vergisi 50 cent vergi konduğunda QD = 150 - 50Pb = 60 + 40PS = QS 150 - 50(PS+ .50) = 60 + 40PS PS = .72 Pb = .5 + PS Pb = $1.22 EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 117

A Tax on Gasoline 50 vergi olduğu zaman Q = 150 -(50)(1.22) = 89 milyar litre/yıl Q yüzde 11 düşmektedir EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 118

50 cent vergi konmasının etkileri D 60 Fiyat ($ -litre) 1.50 D A Tüketici rantı kaybı Üretici rantı Kaybı PS = .72 Pb = 1.22 Devletin bu vergiden elde ettiği yıllık gelir= .50(89) veya $44.5 milyar. Alıcı verginin 22 centini öder, satıcı ise 28 centini öder. 89 t = 0.50 11 100 P0 = 1.00 .50 Miktar milyar litre 50 150 EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 122

50 cent vergi konmasının etkileri D 60 Fiyat 1.50 D A Tüketici Rantındaki Kayıp Üretici Rantındaki PS = .72 Pb = 1.22 89 t = 0.50 11 100 P0 = 1.00 Net Refah Kaybı = $2.75 milyar/yıl .50 Miktar 50 150 EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 122

Haftaya Monopol Piyasası EKO 205: Mikroiktisat 1 Ders 6 Tam Rekabet Piyasası ve Devlet Müdahaleleri 124