Örnek 1: Mehmet DÖNMEZ, eczacılık faaliyeti ile ilgilenmekte olup DÖNMEZ Eczanesini işletmektedir. Mükellefin 2009 yılına ait ticari kazancı 160.000 TL’ dir. Mükellef 2009 yılında, Yanlış verdiği ilaç nedeniyle dava açan hastasına 30.000 TL. tazminat ödemesi, Eczanede satmak üzere 80.000 TL. tutarında ilaç alımı, Eczacılar Odası tarafından düzenlenen sempozyumlara katılım dolayısıyla kendisine ait 10.000 TL; bir sempozyuma eşini de götürmesi halinde eşi için 3.000 TL ilave seyahat ve konaklama masrafı, Çalıştırdığı üç personele yönelik ücret, yemek ve sigorta prim ödemeleri için 20.000 TL. Çocuk Esirgeme Kurumu’na son kullanma tarihi yaklaşmış 5.000 TL. değerinde ilaç bağışlanmasına yönelik giderlerde bulunmuştur. Ayrıca mükellef, eşinin kalp rahatsızlığı dolayısıyla sürekli olarak kullanması gereken, yıllık tutarı 2.000 TL olan ilacı kendi eczanesinden karşılığında para ödemeksizin almaktadır. Bu durumda mükellefin ticari faaliyeti dolayısıyla beyan etmesi gereken matrahı ve ödenecek vergi borcunu hesaplayınız.

Çözüm: Ticari Kazanç 160.000 TL + K.K. Edilmeyen Giderler 35. 000 TL * Tazminat Ödemesi = 30.000 TL * Eşinin Aldığı İlaç = 2.000 TL * Eşinin Seyahat Gid.= 3.000 TL - K.K. Edilen Giderler 115.000 TL * Genel Gider = 80.000 TL * Sempozyum Gideri = 10.000 TL * Personel Giderleri = 20.000 TL * Gıda Ban. Bağışı = 5.000 TL Safi Kazanç (Matrah) 80.000 TL Hesaplanan Gelir Vergisi 22.025 TL 8.700 * % 15 = 1.305 13.300 * % 20 = 2.660 28.000 * % 27 = 7.560 30.000 * % 35 = 10.500

Örnek 2: Bay (A); 25.07.2007 tarihinde Ankara’da 20.000 TL ye satın aldığı arsasını, 15.02.2009 tarihinde 40.000 TL ye, 16.09.2008 tarihinde 10.000 TL ye satın aldığı (X) Anonim şirketi hisse senetlerini de 12.03.2009 tarihinde 18.000 TL ye satmıştır. Ayrıca arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunmuş ve 12.000 TL tahsil etmiştir.

Çözüm: Bay A; Arsasını 5 yıl dolmadan sattığı için bu satış kazancı değer artış kazancı sayılacaktır. (40.000 –20.000)= 20.000 TL arsa satış kazancı vardır. Hisse senedini de 1 yıldan önce elden çıkardığı için, satış kazancı değer artış kazancı sayılacaktır. 18.000 –10.000 = 8.000 TL hisse senedi satış kazancı vardır. Arsa satış kazancı ile hisse senedi satış kazancı toplamı (20.000 + 8.000)= 28.000 TL nin 7.600.-TL den fazlası 20.400 TL olacaktır. Arızi serbest meslek faaliyetinden kazancı 12.000 TL, 17.900 TL’lık istisna kapsamında olduğundan beyan edilmeyecek, Diğer Kazanç ve İrat olarak yalnızca 20.400 TL beyan edilecektir.

Örnek 3: Bay (A) 2009 yılında 6. 000 TL konut kirası, 12 Örnek 3: Bay (A) 2009 yılında 6.000 TL konut kirası, 12.000 TL işyeri kirası, 5.000 TL alacak faizi elde etmiştir. Götürü gider usulünü seçen mükellefin beyan edeceği vergi miktarını hesaplayınız.

Çözüm: Bay A, 12.000 TL işyeri kirasının %25 götürü gider olarak düştükten sonra kalanı 9.000 TL dir. 6.000 TL konut kirasının 2.600 TL istisna düşüldükten sonra kalan 3.400 TL nin %25 götürü giderden sonra kalanı 2.550 TL dir. Bu durumda kira gelirleri ile alacak faizi toplamı (12.000 + 6.000 + 5.000)= 23.000 TL, beyan sınırını geçtiği için (9.000 + 2.550 + 5.000)=16.550 TL beyan edilecektir.

Örnek 4: Bay (A) 2009 yılında; (X) işverenden 40.000 TL, (Y) işverenden 12.000 TL ücret almıştır. Birkaç dergide yayınlanan makaleleri nedeniyle 5.000 TL telif ücreti almıştır. Konut olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden 1.800 TL kira geliri tahsil etmiştir. Bir bankadaki mevduatından 30.000 TL faiz almıştır. 01.08.2008 tarihinde 10.000 TL ye satın aldığı Hazine bonosunu 02.02.2009 yılında 12.000 TL ye elden çıkarmıştır. Bu durumda mükellef, hangi gelirleri için beyanname vermek durumundadır?

Çözüm: Bay (A); Birden sonraki işverenden aldığı ücret 12.000 TL, GV tarifesinin 2. dilimi olan 22.000 TL sınırını geçmediği için, toplam ücreti olan 52.000 TL için beyanname verilmeyecektir. Telif ücreti 5.000 TL telif kazancı GVK.nun 18. md göre istisna olduğu, Konut kirası 1.800 TL, GVK.nun 21.md 2.600 TL olan konut istisnasının altında kaldığı, Hazine bonosu alım satım farkı 2.000 TL Diğer Kazanç ve İrat, 7.600 TL istisna sınırı altında kaldığı için beyan edilmeyecek, 30.000 TL faiz geliri tevkifata tabi tutulduğu için beyanname verilmeyecektir.

Örnek 5: Bay A, 2009 yılında 20.000 TL mevduat faizi, 2009 yılında ihraç edilen hazine bonosunun faizi olarak 400.000 TL, konut olarak kiraya verilen ancak, kiracı tarafından işyeri amacıyla da kullanılan gayrimenkul kirası 24.000 TL, iki ayrı işverenden sırasıyla 40.000 TL ve 14.000 TL ücret almıştır: Bu durumda mükellef, hangi gelirleri için beyanname vermek durumundadır?

Çözüm: Bay (A); Tevkif suretiyle vergilendirilmiş mevduat faizleri beyan edilmeyeceği için 20.000 TL mevduat faizi beyan edilmeyecektir. 400.000 TL Hazine bonosu faizi tevkifat yoluyla vergilendirilmiş olmak şartıyla beyan dışı bırakılacaktır. Kiraya verilen gayrimenkul işyeri olarak da kullanıldığı için konut istisnası uygulanmamaktadır. 24.000 TL olan kira toplamı, beyan sınırını olan 22.000 TL yi aştığı için 24.000 TL gayrimenkul sermaye iradı olarak beyan edilecektir. İkinci işverenden alınan 14.000 TL ücret, 22.000 TL beyan sınırını geçmediği için beyan edilmeyecektir.

Örnek 6: İzmir Büyükşehir Belediye sınırları içinde lokantacılık faaliyetinde bulunan ve işletme hesabı esasına göre defter tutan Murat KARACA’nın 2009 yılı karı 45.500 TL’dir. Mükellef 2009 yılında 6.250 TL Bağ-Kur Primi, 4.500 TL geçici vergi ödemiştir. Mükellefin ayrıca tevkif yoluyla vergilendirilmiş brüt 150.000 TL mevduat faizi ve repo geliri (bu gelirler ticari işletmesine dahil bulunmamaktadır) ile Kayseri’de bulunan ve emlak vergisi değeri 45.000 TL olan apartman dairesinden (meskenden) 15.000 TL kira geliri bulunmaktadır. (Mesken kira gelirinde götürü gider yöntemi seçilmiştir.) Bu durumda mükellefin matrahını ve ödemesi gereken vergi borcunu hesaplayınız.

Çözüm: Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık beyanname vermek zorunda olup, beyannameye mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulden elde ettiği kira gelirini de dahil edecektir. Ticari, zirai ve mesleki kazancı nedeniyle yıllık beyanname verenler konut kira gelirine ilişkin istisnadan yararlanamayacağı için bu gelire istisna uygulanmayacaktır. Kira gelirinde safi irat hesaplanırken %25 oranındaki götürü gider düşüldükten sonraki kalan tutar beyan edilecektir. GVK Geçici 67. md hükmü uyarınca, mükellefin 2009 yılında elde ettiği tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan mevduat faizi ve repo geliri beyannameye dahil edilmeyecektir. Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır:

Ticari Kazanç .............................................45.500 TL Bağ-Kur Primi .........................................................6.250 TL Safi Ticari Kazanç .................................................39.250 TL GMSİ (15.000-(15.000 x %25)) ...........................11.250 TL Beyan Edilen Gelirler Toplamı .............................50.500 TL (39.250 + 11.250) Vergiye Tabi Gelir (Matrah) ........................50.500 TL Hesaplanan Gelir Vergisi .............................11.700 TL * 8.700 * % 15 = 1.305 * 13.300 * % 20 = 2.660 * 28.000 * % 27 = 7.560 * 500 * % 35 = 175 Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı ..............4.500 TL (Geçici Vergi ................ 4.500 TL) Ödenmesi Gereken GV (11.700 – 4.500)……..7.200 TL

Örnek 7: Ankara Büyükşehir Belediye sınırları içinde avukatlık yapan Ayten Karar’ın 2009 yılına ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir: Mükellef, serbest meslek faaliyetinden 35.000 TL gayrisafi hasılat elde etmiştir. Mükellefin bu faaliyetiyle ilgili olarak 10.000 TL yıllık kira bedeli, 2.000 TL ısıtma-aydınlatma gideri, yanında çalıştırdığı 2 kişi için 5.000 TL personel giderleri, servis masa ve koltuklarının değişimi dolayısıyla 8.000 TL masrafta bulunmuştur. Mükellefe yapılan serbest meslek kazancı ödemelerinden yıl içinde 2.000 TL GV tevkifatı yapılmış, 200 TL fon payı kesilmiştir. Yıl içinde ödenen geçici vergi toplamı 500 TL’dir. Mükellefin ayrıca tevkif yoluyla vergilendirilmiş, brüt 45.000 TL mevduat faizi ve repo geliri ile Ankara’da bulunan ve emlak vergisi değeri 50.000 TL olan apartman dairesinden (meskenden) elde ettiği 5.000 TL kira geliri bulunmaktadır (Mesken kira gelirinde götürü gider yöntemi seçilmiştir).

Çözüm: Mükellef Ayten Karar, serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka yıllık beyanname vermek zorunda olup bu beyannameye mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulden elde ettiği kira gelirini de dahil edecektir. Diğer taraftan ticari, zirai veya mesleki kazancı nedeniyle yıllık beyanname verenler konut kira gelirlerine ilişkin istisnadan yararlanamayacağından bu gelire istisna uygulanmayacaktır. Kira gelirinde safi irat hesaplanırken %25 oranındaki götürü gider düşüldükten sonra kalan tutar beyan edilecektir.

Mükellefin 2009 yılında elde ettiği mevduat faizi ve repo geliri tevkif yoluyla vergilendirildiği için tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceği gibi diğer gelirleri nedeniyle verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Fon payı uygulaması 01.01.2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırıldığından, hesaplanan gelir vergisi üzerinden fon payı hesaplanmayacak olup, yıl içinde yapılan fon payı kesintisinin mahsubu ve iadesi yapılmayacaktır. Bu durumda mükellef Ayten Karar’ın gelir vergisi beyanı aşağıdaki gibi olacaktır:

Örnek 8: İngilizce mütercimi olan Derya ÇETİN, kira ile tutmuş olduğu üç odalı bir dairenin, bir odasında mesleki faaliyetini sürdürmekte, diğer odalarını ise konut ihtiyacını karşılamak için kullanmaktadır. Mükellef, 2009 yılı için toplam 12.000 TL. kira, toplam 9.000 TL ısıtma-aydınlatma gideri, 1.000 TL. su gideri, 500 TL trafik cezası ile abonesi olduğu “Learning/Teaching Grammar: Discover Techniques” ve çeşitli mesleki dergiler için yıllık 1.000 TL ödemede bulunmuştur. Söz konusu dönem için mükellef, serbest meslek faaliyeti dolayısıyla 50.000 TL gelir etmiştir. Bunun yanı sıra mükellef, bir İngilizce kursuna bağlı olarak çalışmakta olup, bu emek arzı karşılığı yıllık 10.000TL gelir elde etmektedir. Mükellef, X Adi Komandit Şirketi’nde komanditer ortak sıfatıyla sahip olduğu hissesi dolayısıyla 10.000 TL kar payı elde etmiştir. Mükellefin elde ettiği gelir türlerini belirtiniz, vergiye konu olacak safi kazancını hesaplayarak, beyanname verme durumunu açıklayınız.

Çözüm: 2009 Yılı SMK 50.000 - K.K. Edilen Giderler (18.000) * Genel Gider ; 17.000 - Kira ; 12.000 - Isıt&Ayd.; 4.500 - Su gideri ; 500 * Mesleki Yayın ; 1.000 + K.K. Edilmeyen Giderler 500 * Trafik Cezası ; 500 Safi Serbest Meslek Kazancı 32.500 TL Hesaplanan Gelir Vergisi 6.800TL 8.700 * % 15 = 1.305 13.300 * % 20 = 2.660 10.500 * % 27 = 2.835

SMK dolayısıyla 32.500 TL beyan edilmesi gerekmektedir. Bir İngilizce kursundan sağladığı 10.000TL ücret geliri tevkifata tabi tutulduğu için nihai vergileme gerçekleşmiş olur, beyanname vermesine gerek yoktur. Komanditer ortak sıfatıyla elde ettiği kar payı MSİ kapsamında vergilendirilir ve tutarı ne olursa olsun beyannameye konu olur.

Örnek 9: Gerçek kişi Bayan E’nin 2009 yılında elde ettiği brüt kira gelirleri, bu gelirler üzerinden ilgili kişi veya kurumlarca yapılan stopaj tutarları ve elde ettiği net gelirler aşağıdaki gibidir. Mükellef, önceki yıla ait beyannamesinde götürü gider yöntemini seçmiştir.

Konut Kira Geliri 10.000 İstisna tutarı 2.600 İstisna sonrası Konut Kira Geliri (1) 7.400 Brüt İşyeri Kira Geliri (2) 16.000 Toplam GMSİ (1+2) 23.400 > Toplam GMSİ 22.000 Beyan Sınırını aştığı için beyannameye dahil edilecektir. Toplam GMSİ 23.400 Götürü Gider % 25 5.850 Beyana Tabi GMSİ (Matrah) 17.550 Hesaplanan GV 3.075 8.700 * % 15 = 1.305 8.850 * % 20 = 1.770 Mahsup Edilecek Vergiler (-) 3.200 Ödenecek GV --- İade Alınacak GV 125

Örnek 10: Mükellef, 2009 yılı ticari faaliyeti dolayısıyla 200 Örnek 10: Mükellef, 2009 yılı ticari faaliyeti dolayısıyla 200.000 TL safi kazanç elde etmiştir. Mükellef aşağıdaki giderlere de katlanmıştır: Kendisi ve eşi için yıllık 8.000 TL hayat sigortası, Vergi muafiyeti kapsamında yer alan huzurevine yıllık 14.000 TL bağış, Öğrenci yurdu inşası için 15.000 TL bağış, Yeni teknoloji geliştirmek amacıyla 12.000 TL tutarında AR-GE harcaması, Kurumlar Vergisi mükellefi olan bir hastanede eşi ve kendisine için 25.000 TL tutarında check-up. 2005 yılından kalan 5.000 TL zarar mahsubu yapmıştır. Ayrıca dönem içinde 30.000 TL tutarında geçici vergi ödemiştir. Bu veriler doğrultusunda, mükellefin yıllık beyanname ile bildireceği gelir ne kadardır?

Çözüm: 2009 Yılı Safi Ticari Kazancı 200.000 TL - Sigorta Primi (200.000 * % 10 = 20.000) 8.000 TL - Huzurevi Bağışı (200.000* % 5 = 10.000) 10.000 TL - Yurt İnşası Bağışı 15.000 TL - AR-GE İndirimi 12.000 TL - Sağlık Harcamaları (200.000 * % 10 = 20.000) 20.000 TL - 2005 yılı Zarar Mahsubu 5.000 TL 2009 Yılı Beyan Edilecek Gelir 130.000 TL Hesaplanan Gelir Vergisi 39.525 TL 8.700 * % 15 = 1.305 13.300 * % 20 = 2.660 28.000 * % 27 = 7.560 80.000 * % 35 = 28.000 Geçici Vergi 30.000 TL Ödenecek GV 9.525 TL