HABER KİPLERİ

Haber Kipleri 5’e Ayrılır; 1)-di’li geçmiş zaman 2)-miş’li geçmiş zaman 3)Şimdiki zaman 4)Gelecek zaman 5)Geniş zaman

-di’li geçmiş zaman Fiil tabanına “-di” eki getirilerek yapılır.”-di” eki,ses uyumu ve ünsüz benzeşmesine göre -dı,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü” biçimine girer. Örnekler; Problemi çözdüm. Geçen gün okula gitmedim. Karnemde iki tane dört vardı.

DEVAM Türkçe'de üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere altı kişi vardır. Bu kişilere göre örnek bir çekim yapalım.          Kişi            Eylem + kip eki + şahıs eki I. Tekil Kişi : Kal - dı - m II. Tekil Kişi : Kal - dı - n III. Tekil Kişi : Kal - dı I. Çoğul Kişi : Kal - dı - k II. Çoğul Kişi : Kal - dı - nız III. Çoğul Kişi : Kal - dı - lar Görüldüğü gibi fiiller altı kişiye göre çekimlenir. Fiillerin cümlede bu şekilde yani kip eki ve kişi eki alarak kullanılmasına çekimli fiil denir.

UYARI; Kendi gözümüzle gördüğümüz,oluşundan şüphe duymadığımız işler,-di’li geçmiş zaman ile anlatılır. Fiilin bildirdiği iş önceden yapılmış,söyleyiş ise sonradan gerçekleşmiştir.

-miş’li geçmiş zaman Fiil tabanına “-miş,-mış,-muş,-müş” eki getirilerek yapılır.Fiilin bildirdiği iş önceden yapılmış,ancak işi anlatan kişi görmemiştir.Fiilin bildirdiği iş başkasından duyulmuştur.”-miş” eki,ünlü uyumuna göre “-mış,-muş,-müş” olur. Örnekler; Onlar da bu okulda okumuşlar. Çarşıya az önce gelmişler. Bursa’ya henüz varmış.

Ek Alma Durumları Dal - mış - ım Dal - mış - sın Dal - mış Dal - mış - ız Dal - mış - sınız Dal - mış - lar

Şimdiki Zaman Söylendiği anda yapılan eylemler için kullanılır.Fiil tabanına “-yor” eki getirilerek yapılır. Örnekler; Derede balık tutuyor. Murat,koşa koşa geliyor. Hala uyuyor.

Ek Alma Durumları Alış - (ı)yor - um Alış - (ı)yor - sun Alış - (ı)yor Alış - (ı)yor - uz Alış - (ı)yor - sunuz Alış - (ı)yor - lar Parantez içinde gösterilen yardımcı ses, ünlüyle biten fiillerde görülmez: "uyu - yor"

Gelecek Zaman Fiil tabanına “-ecek,-acak” eki getirilerek yapılır.Gelecek zamanda iş henüz yapılmamış ve sonradan yapılacaktır. Örnekler; Tatilde Manisa’ya gideceğiz. Babam bana bisiklet alacak. İlerde çalışması gereken çok sınav var.

Ek Alma Durumları Bul - acak - ım (bulacağım) Bul - acak - sın Bul - acak - ız (bulacağız) Bul - acak - sınız Bul - acak - lar Not : "k" sesinin "ğ"ye dönüştüğüne dikkat etmelisiniz.

Geniş Zaman Eylemin her zaman yapıldığını anlatır.Fiil tabanına “-r,-er,-ar”,olumsuz fiillerde “-z” eki getirilerek yapılır.Olumsuz fiillerin birinci şahıslarında geniş zaman kip eki kullanılamaz. Örnekler; Biz kola içmeyiz. Her sabah spor yaparım. Kardeşim yalan söylemez.

Ek Alma Durumları Koş - ar - ım Koş - ar - sın Koş - ar Koş - ar - ız Koş - ar - sınız Koş - ar - lar

NOT: İşin her zaman yapılabileceğini anlatılır.

SORULAR

“Kurtulmuş” çekimli fiilinin zamanı hangisidir? A)Şimdiki zaman B)-di’li geçmiş zaman C)Geniş zaman D)-miş’li geçmiş zaman

Aşağıdaki fiiillerden hangisi geniş zaman kipindedir? A)Gelmiyorum B)Gelmem C)Gelmeliyim D)Gelmeyin

Aşağıdakilerden hangisi,geniş zamanın ikinci çoğul şahsına göre çekimlenmiştir? A)Gezerdiniz B)Okursunuz C)Görmelisiniz D)Bilirseniz

Kapıdan çıkınca çocuk Bir sele kapılır anne Dizedeki fiilin kipi ve zamanı aşağıdakilerden hangisidir? A)Haber kipi-Şimdiki zaman B)Haber kipi-Geniş zaman C)Haber kipi-Geçmiş zaman D)Dilek kipi-Şimdiki zaman

“Ülkemizi hep beraber kalkındırmalıyız “Ülkemizi hep beraber kalkındırmalıyız.” cümlesinin kipi ve şahsı aşağıdakilerden hangisidir? A)Haber kipi-ikinci çoğul şahıs B)Haber kipi-birinci çoğul şahıs C)Dilek kipi-üçüncü çoğul şahıs D)Dilek kipi-birinci çoğul şahıs

Aşağıdaki fiillerden hangisi,farklı bir kiple çekimlenmiştir? A)Sanat hayatına şiirle başlamıştı. B)İyi bir hatip olmayı herkesten çok istiyordu. C)Kararını verdi ve şiire veda etti. D)O da kendi seçtiği alanın devi olmalı.

Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin fiili,farklı bir kiple çekimlenmiştir? A)Kurt,yiyeceğini bakkal dükkanında aramaz. B)Kurdu ormandan açlık çıkarır. C)On paralık kına al;sat sat yine al. D)Saman alevi gibi bir kere parladı.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi birleşik zamanlı bir fiildir? A)Vitrinlerdeki mankenleri bilirsiniz. B)Tatlı dil fayda vermemiş. C)Yapraklar iyice sararmış. D)Bizi avutmak için konuşuyordu.

Hangi seçenekteki fiiller aynı kişi ile çekimlenmiştir? A)Götürsün-aldı B)Verelim-alın C)Çekiver-atıversin D)Bulalım-çıkarın

Dağına,taşına seslenirdim. Yankılarda adını dinlerdim. Memleketim derdim,memleketim, Dağına,taşına seslenirdim. Yankılarda adını dinlerdim. Sevdiğim göllerin vadilerin... Hangi dizede çekimli bir fiil yoktur? A)1 B)2 C)3 D)4

YAPAN; NİSA AKIN 7-B