TÜTÜN KONTROLÜ ve HEKİMİN ROLÜ Doç. Dr. Metin ÖZKAN GATA Göğüs Hastalıkları AD

Tütün üretiyoruz Tütünü tüketiyoruz İthal ediyoruz İhraç ediyoruz Sigara içiyoruz (1/2-1/2) Sigaraya başlama yaşı düştü

KÜRESELLEŞME & SİGARA ASH, Tobacco: Global Trends, 2006.

Tütüne Bağlı Kümülatif Ölüm Oranları 2005-2030 WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

DÜNYADA Kİ SİGARA İÇENLERİN ÜÇTE İKİSİ AŞAĞIDAKİ 10 ÜLKEDEDİR WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

Türkiye’de sigara içme prevalansı Erişkin (15+ yaş)** ’ *** : 34 - 43% (♂erkek: %57-62, ♀kadın: %13-25) Çocuklar (7-13 yaş)** ’ *** : 13% Lise*** : 20% Gebeler* : 15% Emziren anneler* : 20% Sources: * Turkey Demographics and Health Survey, 2003, ANKARA. **The Ministry of Health of Turkey, 2002, ANKARA. *** World Bank Database,2002.

Gelişmekte olan ülkelerde tüketim artacak Nüfus artışı Gelir artışı Kadınların sosyal tabularının kalkması Sağlık etkileri konusunda bilgisizlik Kontrol önlemlerinin yetersizliği Sigara firmalarının saldırgan pazarlama taktikleri

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan kaynak: ENSP 2004

Fiyat Artışı Dünya Bankasına! göre fiyat artışı en etkin ve en maliyet etkin yöntemdir.

SİGARA VERGİLERİ VE TÜKETİM WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

Toplam tütün vergi geliri Tüketim ve vergi geliri ilișkisi, Türkiye, 2006 Tüketimdeki azalmanın vergi gelirine etkisi ne olur? Oransal OTV %58’den %62’ye cikarsa %65’e cikarsa Tüketim %7 azalir %14 azalir Toplam tütün vergi geliri %15 artar %27 artar Çıkarsa Azalır Azalır Çıkarsa 22

Sigara kullanımının ekonomik boyutu Sigara satın almak için harcanan para (hastalık tanı-tedavi harcamaları eklenmeli) Kişisel 5 YTL/gün .... Çiçek, kitap, yiyecek (et, süt ...) 10 yılda otomobil, 25 yılda ev Toplumsal Günde 50 milyon dolar (17 m kişi x 3 USD) Yılda 25 milyar YTL (18 milyar dolar)

TC. 2007 yılı bütçesi Sağlık Bakanlığı 6.5 milyar YTL Milli Savunma Bakanlığı 13 milyar YTL Çalışma ve Sosyal Güvenlik B. 16 milyar YTL Milli Eğitim Bakanlığı 21 milyar YTL Çevre Bakanlığı 1 milyar YTL

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan

Tütün Salgını dünyanın en önemli salgını ve durum giderekte kötüleşmekte Dünya genelinde sadece 3 önemli ölüm nedeni artmaktadır: HIV Obesite Sigara kullanımı Sigara kullanımı yetişkinlerin % 12’sinin ölümüne neden olmakta ve 2020 yılında 10 milyon kişinin ölümüne neden olacaktır

Sigara hastalıkların önemli bir risk faktörüdür Kardiyovasküler1 İskemik kalp hastalığı (2.)* Kalp Krizi Çevresel damar hastalıkları Abdominal aort anevrizması Solunum1 KOAH (3.)* Toplumsal edinilmiş pnömoni Zayıf astım kontolü Kanser1 Akciğer (1.)* Ağız boşluğu/yutak Gırtlak Yemekborusu Mide Pankreas Böbrek Mesane Servikal Akut myeloid leukaemia Aktif Sigara Kullanımı Üreme1 Erektil disfonksiyon Doğurganlıkta düşüş Hamilelik komplikasyonları Düşük doğum ağırlığı Ani bebek ölümü sendromu Diğer1 Kötü cerrahi sonuçlar/başarısız yara iyileşmesi Kalça kırıkları Düşük kemik yoğunluğu Katarakt Peptik ülser hastalığı† Metabolik sendrome2 1. The Health Consequences of Smoking: a report of the Surgeon General 2004. 2. Weitzman M et al. Circulation 2005; 112:862-869.

Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün 56. Dünya Sağlık Asamblesi’nde kabul edildi Küresel Cevap Being quite a common type of addiction, use of tobacco is one of the most important and preventable public health issues of the world and of our country because of the negative impact of the substances in tobacco and smoke on human health. Smoking leads to many fatal diseases. While approximately 5 million people in the world and 100.000 people in Turkey died of diseases related to smoking in 2005, this number is expected to rise up to 10 million in the world and 240.000 in Turkey on an annual basis by the year 2030. Use of tobacco has increased in the world, has started to threat human health throughout the world and tobacco companies are developing strategies to create tobacco markets. Framework Convention on Tobacco Control was developed against this situation and being the first international convention on this area, it was approved in the 56th World Health Assembly of the World Health Organization on 21 May 2003. Adopted in June 2003, the WHO FCTC quickly became one of the most widely embraced treaties in United Nations history; within two and a half years, it boasted more than 146 Parties.

The mentioned convention was approved by Turkey as per the Law no The mentioned convention was approved by Turkey as per the Law no. 5261 and it came into effect on the Official Paper dated 30 November 2004 and 25656. Although Turkey is a large producer of tobacco, Turkey was one of the first countries to sign and ratify FCTC and became Party to Convention. With this, Turkey has shown commitment to creating a legislative and policy environment that supports protocols on cross-border advertising, promotion and sponsorship and protocol on illicit trade of tobacco products. Law No: 5261 on Approval of the Framework Convention on Tobacco Control (OG No: 25656, 30 November 2004) Decree of Council of Ministers No:2004/8235 , 25 December 2004 Turkey has became a party to this Convention.

Tütün kontrolü 4207 5727 Toplumun; tütün ürünleri tüketimini azaltarak tütün dumanına maruz kalmasını önleyerek sağlık düzeylerini yükseltmeyi amaçlayan, arz, talep ve zararı azaltma stratejilerinden oluşur 4207 5727 TÜTÜN MAMULLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİNE DAİR KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun No. 5727Kabul Tarihi: 3/1/2008 MADDE 1- 7/11/1996 tarihli ve 4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunun adı "Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun" şeklinde değiştirilmiştir.

ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI (UTKP) ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI 2006-2010 yıllarını kapsıyor HEDEF 2010 yılına kadar ülkemizde: 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını %80'in üzerine çıkarmak 15 yaş altında ise bu oranın %100'e yakın olmasını sağlamak A “National Tobacco Control Program” which would cover the period between 2006-2010 has been developed to plan the works to be undertaken within the scope of "Framework Convention on Tobacco Control" and protect Turkish citizens, especially young people by taking tobacco under control in Turkey. Main objective of the Program is to increase the rate of people above the age of 15 who do not smoke by 80% by 2010 and ensure that this rate is close to 100% below the age of 15. 31

Ulusal Tütün Kontrol Programı

HEDEF 2010 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını % 40’ın üzerine çıkarmak 2008 yılı sonuna kadar sağlık çalışanında bırakma oranlarını %50’nin üzerine çıkarmak Sigara bırakma yaklaşımında bulunmak iyi hekimlik uygulamalarının bütünlüğü içinde yer almalı

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan

Kaynak Sağlık Bakanlığı Türk Toraks Derneği TAPDK? TTB ….

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan

Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun (1996) Çocuklara sigara satışı yasağı 18 yaşından küçüklere uyum ??? Reklam yasağı Basın, TV, bilboard, sponsorluk,... İhlaller çok: OYUNCAK BENZERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Giysilerde sigara markası Sigara firması araçları ve personeli Promosyonlar vs Formula 1 yayınları Medya (TV, Gazete, dergi vs)

JAPONYA Lambert A, Tobacco Control, 2004.

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan

SİGARA BIRAKMA HAYAT KURTARIR! Sigara bırakma tütün mücadelesinde en hızlı ve muhtemelen en büyük yarar sağlayan yöntemlerden biridir 50 yaşından önce bırakanlar sonraki 15 yılda sigaraya bağlı hastalıklardan ölme risklerini %50 azaltmış olurlar. California Department of Health Services. October 1998. Pierce JP, et al. JAMA 1998;280(10):893–9. Hu T-W, et al. Am J Public Health 1995b;85(9):1218–22.

Sigara bırakma akciğer hastalıklarında ana tedavidir KOAH: sigara bırakma > rehabilitasyon > inhale steroid > bronkodilatator Cerrahi sonrası küçük hücreli olmayan akciğer kanseri: sigara bırakma > radyoterapi > kemoterapi Kaynak: ENSP European Network for Smoking Prevention

Sigara bırakma akciğer kanserinde ana tedavidir Küçük hücreli olmayan akciğer kanserinde, sağkalımı arttıran faktörler: + % 50 sigara bırakma + % 7 kemoterapi + % 0 radyoterapi Küçük hücreli akciğer kanserinde sigara bırakma: 2. yılda sağkalım x2 5. yılda sağkalım x5 Kaynak: ENSP

Etkin Tütün Kontrolü Fiyat : 30 puan Sigara yasak ve kısıtlaması: 22 puan Tütün kontrolüne kaynak : 15 puan Reklam yasağı: 13 puan Sigara bırakma: 10 puan Uyarı yazıları: 10 puan

Sigara Bırakmada Hekimin Rolü

DOKTORLAR… Hastalık konusunda ayrıntılı tıbbi bilgiye sahiptirler Sağlıklı bir yaşamdan taraf olan, sigara konusunda ekonomik çıkar beklemeyen kişilerdir Kamu veya özel kuruluşlara (basın, medya, vs) danışmanlık yapabilirler Halka kolaylıkla ulaşabilirler Toplumda güvenilir ve saygın bir konumları vardır.

Sigara ile mücadelede başarılı olacağımızı bildiğimiz stratejiler Sigarayı şu şekilde azaltabiliriz: Topluma iyi bilinmeyen sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak Fiyatları artırmak Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar) Doktorları sigarayı bırakma sürecine dahil etmek 1. to 4: see Levy et al (2005) Addiction, 100, 1526-36 5. Lancaster & Stead (2004) Cochrane Database Syst Rev Celal Karlıkaya, Türk Toraks Derneği Kış Okulu 50

DOKTORUN SORUMLULUĞU Kişisel İmaj (Rol Model) “sigara içmeyen” davranış, görünüm “doktorlar da içiyor” Profesyonel rol “bütün” hastalara sigara alışkanlığı sor Sigaranın zararları konusunda eğitim Bırakmak isteyene yardım et Politik Rol Lobi Faaliyeti (Yasal düzenleme) Sigara Mücadelesi Etkinlikleri İl Tütün Kontrol Kurulu Faaliyetleri

Avrupa’daki doktorların günlük sigara içme prevalansı WHO Europe, 2005 52

Türkiye’de Sağlık Çalışanlarında Sigara İçme Prevalansı Hekimler : 45 - 54% (E: %40-66, K: %20-41) Hemşireler : 51% Diş Hek. : 52% (E: %52, K: %33) Tıp Öğr. : 38% (E: %48, K: %23) Bilir, N., Güçiz, B., Yıldız, N., 1999, Erbaycu A.E.,Toraks Dergisi 5:1;2004, Cooper R. Et all., Turkish Journal of Cancer 34:4;2004, Cirit M. et all., Toraks Dergisi 3:3 2002. Celal Karlıkaya, Türk Toraks Derneği Kış Okulu

SİGARAYI BIRAKMADA DOKTORUN ROLÜ

DOKTOR ÖNERİSİ (5Ö) 1. ÖĞREN : Muayeneye gelen her bireyin sigara içme durumunu öğrenin 2. ÖNERİN : Sigara içen her hastaya bırakma önerisinde bulunun 3. ÖLÇ : Hastanın nikotin bağımlılık düzeyini ölçün 4. ÖNDERLİK EDİN : Bırakma girişimindeki hastaya davranışsal ve/veya farmakolojik tedavi metotları ile yardım edin 5. ÖRGÜTLEYİN : Bir sonraki görüşmeyi planlayın

Hekimler olarak Önce biz içmemeliyiz Hastanelerimizi sigarasızlaştırmalıyız Tıp Fakültelerini sigarasızlaştırmalıyız Kongrelerimizi sigarasızlaştırmalıyız Bırakmak isteyen hastalarımıza destek olmalıyız Tütün kontrol çalışmalarına destek olmalıyız Halk sağlığı için aktif politika yapmalıyız