CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Prof. Dr. Ali YILMAZ DOĞAL KAYNAKLARIN İŞLETİLMESİ SÜRECİNDE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİNİN ÖNEMİ

SUNUM PLANI 1- Giriş 2- Madenciliğin çevresel sorunları 3- ÇED çalışmalarının içeriği 3- Atıkların uzaklaştırılması 5- İyileştirme çalışmaları 6- Sonuçlar

1- GİRİŞ Nüfus artışı, teknolojik gelişmeler ve buna bağlı sanayileşmenin yanı sıra kentleşme ve turizm alanlarındaki gereksinimler doğal kaynakların kullanımını giderek artırmaktadır. Doğal kaynakların ürüne dönüşmesi genel olarak madencilik faaliyetleri sayesinde olmaktadır. Madencilik faaliyetlerinin üretim süreçlerinde doğal olarak çevre olumsuz yönde etkilenmektedir. Ancak bu etkilerin ÇED uygulamaları sayesinde denetimi mümkündür.

2- MADENCİLİĞİN ÇEVRESEL SORUNLARI Hazırlık ve planlama evresi (Yolların açılması, galeri açma, sondaj vd.), Ocak işletmesi evresi (Açık işletme ya da yeraltı işletmesi), Cevher zenginleştirme evresi (Gravite, flotasyon, manyetik seperasyon ), İzabe (Metallurjik) evre, İşletme sonrası iyileştirme evresi.

Bu evrelerin her birinde Toprak, Su ve Hava kirlenebilir, Gürültü ortaya çıkabilir. Ekolojik Sistem, Doğal ve Kültürel Yapılar, Sosyoekonomik Sistem zarar görebilir.

Diyarbakır- Ergani bakır işletmesinin Dicle nehrinin sularını kirletmesi (Kalender, 2009)

İzmir- Bergama Ovacık altın madeni açık ocak işletmesi (Dilek, 2009)

Bir yeraltı ocak işletmesi (www.blogcu.com).

Bir yüksek fırının şematik görünümü (Higgings, 1976).

3- ÇED ÇALIŞMALARININ İÇERİĞİ ÇED’ in amacı, ÇED süreçleri (EK-I Prosedürü ve EK-II Prosedürü) Proje Tanıtım Genel Formatı ve Proje Tanıtım Dosyası Projelerin kapasitesi (Üretim miktarı ya da etkilenen alan)

EK I, Listesi, madencilikle ilgili bazı projeler 25 hektar ve üzeri çalışma alanında açık işletme ve cevher hazırlama tesisleri, 150 hektarı aşan kömür çıkarma ve cevher hazırlama tesisleri, 500 ton/gün ham petrol ve 500 000 m3/gün doğal gazın çıkarılması. Asbest madeni işletmeleri ve zenginleştirme tesisleri, Son ürün olarak friksiyon (sürtünme) maddesi üreten 50 ton/yıl ve üzeri kapasiteli tesisler, 200 ton/yıl ve üzeri asbest kullanan diğer tesisler, 10.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli, son ürünü asbestli beton olan tesisler. Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri 154 kV (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km’den uzun enerji iletim tesisleri, 50.000 m3 ve üzeri kapasitede olan petrol, doğalgaz, petrokimya ve kimyasal madde depolama tesisleri.

EK II, Listesi, madencilikle ilgili bazı projeler 5.000 m3/yıl ve üzeri kapasiteli blok ve parça mermer, dekoratif amaçlı taşların çıkartılması, işlenmesi, Kömür işleme tesisleri Havagazı ve kok fabrikaları, Kömür briketleme ve yıkama tesisleri Yıllık 250.000 m2 ve üzeri kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri 1.000.000 m3/yıl ve üzerinde metan gazının çıkartılması ve depolanması, Cevher hazırlama veya zenginleştirme tesisleri 50.000 ton/yıl ve üzeri tuzun çıkarılması ve/veya her türlü tuz işleme tesisleri.

4- ATIKLARIN UZAKLAŞTIRILMASI Yeniden kullanım, geri kazanım, Katı atıkların uzaklaştırılması (Düzenli deponi alanları) Sıvı ve gaz atıkların uzaklaştırılması (Arıtma) Atık barajları

Atık barajı ve havuzu tasarımı (Karadeniz, 1996)

Bir atık havuzu, Missori(ABD), www.altinmadencileri.org

5- İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI Fiziksel iyileştirme Kimyasal iyileştirme Bitkisel iyileştirme Yeni kullanım süreçleri yolu ile iyileştirme

Hava kirleticileri ve gerekli önlemler (Yılmaz, 2008).

Su kirliliği için alınması gereken önlemler Arıtma teknolojileri (Fiziksel, kimyasal ve biyolojik yöntemler) Gravite (Yerçekimi), Manyetik Seperasyon, Çökeltme (Sedimantasyon) , Salkımlaştırma (Flocculation), Pıhtılaştırma (Coagulation), pH Denetimi, Koyulaştırma (Thickening), Filtrasyon, Havalandırma, Flotasyon, İyon değişimi, Solvent Ekstraksiyon, Ters Ozmoz, Soğurma ve Biyolojik Arıtma gibi pek çok süreç uygulanmaktadır.

6- SONUÇLAR Çevre bilimleri ve teknolojileri ulaştığı düzey her türlü kirliliği denetim altına almayı mümkün kılmaktadır. Ancak bu teknolojilere gerek kalmadan iyi bir planlama ile madencilik ile ilgili pek çok sorun çözülebilir. Dolayısıyla, ÇED çalışmaları ve madencilik birbirinin karşıtı değil, tamamlayıcısı olup gereklidir. Ancak ÇED, içeriğine uygun bir biçimde uygulanırsa, çevre korunabilir ve geleceğe yönelik olarak geliştirilebilir.