Öğretim Görevlisi Süleyman DAL TÜRK VERGİ SİSTEMİ Öğretim Görevlisi Süleyman DAL
VI. MENKUL SERMAYE İRATLARI A. MENKUL SERMAYE İRADININ NİTELİĞİ GVK'nın 75. maddesi "sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışındaki sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz ve benzeri iratları" menkul sermaye iradı saymaktadır.
İradı sağlayan unsur kişinin özel mal varlığına dahil olmalıdır. ; İradın, sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerinin dışındaki sermayesinden doğması gerekir. Yatırılan sermaye para veya parayla temsil edilebilen değerlerden oluşmalıdır. Parayla temsil edilebilen menkul değerler sermaye şirketlerinin paylarını, hisse senetlerini, tahvillerini, borç senetlerini, poliçelerini, bonolarını ayrıca mevduatı ve diğer kişilere verilen ödünçleri kapsar.
Hisse Senetleri Kâr Payı: İştirak Hisselerinden Doğan Kazançlar. 2. Mutlak Olarak Menkul Sermaye İradı Sayılan Gelirler; Kaynağına, durumuna bakılmaksızın menkul sermaye iradı sayılacak gelir unsurları aşağıda sayılmıştır Kâr Payları: Hisse Senetleri Kâr Payı: İştirak Hisselerinden Doğan Kazançlar. Kurumların Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerine Verilen Kâr Payları Yatırım Fonları Katılma Belgeleri Kâr Payları
b. Faiz ve Benzerleri: Her Türlü Alacak Faizi Mevduat Faizleri Her Türlü Tahvil Faizleri, Hazine Bonoları ile Toplu Konut İdaresi ile Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan Menkul Kıymet Gelirleri Her Türlü Alacak Faizi Mevduat Faizleri Katılım Bankalarından Elde Edilen Gelirler (Faizsiz. Kredi Verenlere Ödenen İle Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi Karşılığı Ödenen Kâr Payları) Repo Gelirleri
c. Kâr Payı ve Faiz Benzerleri Dışında Kalan İratlar Hisse Senetleri ve Tahvillerin Vadesi Gelmemiş Kuponlarının Satış Bedelleri İştirak Hisselerinin Sahibi Adına Tahakkuk Etmemiş Kâr Payı Devir ve Temlik Bedelleri Senetlerin Iskonto Edilmesi Karşılığında Alınan Iskonto Bedelleri Emeklilik Kurumları Tarafından Yapılan Bazı Ödemeler
3. Menkul Sermaye İradı Sayılmayan Gelirler -Menkul kıymetin kuponlu veya kuponsuz olarak satılması: -iştirak hisselerinin devir ve temliki karşılığı sağlanan iratlar:
B. MENKUL SERMAYE İRADININ TESPİTİ Menkul sermaye iratlarının safi tutarının belirlenmesi yukarıda sıralanan iratların, gayrisafi tutarından GVK.'nın 78. maddesinde belirtilen ve aşağıda yer alan giderler düşülerek yapılır. Menkul Kıymetlerin Muhafaza Giderleri Kar Payı ve Faizlerin Tahsil Giderleri - Vergi, Resim ve Harçlar
C. MENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNALAR Kâr Payı İstisnası (Yarım Kâr Payı) Tam mükellef kurumlardan elde edilen, kâr paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. Bireysel Emeklilik Ödemeleri İstisnası Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 25'i, Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenler ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 10'u ve tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesna tutulmuştur.
Gelir Ortaklığı Senetlerine Ödenen Gelirler İstisnası Kamu Ortaklığı İdaresi'nce çıkartılan gelir ortaklığı senetlerinden elde edilen gelirlerin ilk beş yıl için %100'ü, müteakip üç yıl için %50'si vergiden istisna edilmiştir (2983 Sayılı Kanun Md. 14).
D. MENKUL SERMAYE İRATLARINDA VERGİ TEVKİFATI Kâr Paylarından Tevkifat : Kurumlar kazançlarını ne zaman dağıtılırsa o zaman, gelir vergisi tevkifatı yaparlar. Yani, tevkifatın yapılması karın dağıtımına bağlanmıştır. Dağıtılmayan karlar gelir vergisi tevkifatına tabi tutulmayacaktır. 2. Faiz ve Benzerlerinden Tevkifat: Gelir sahibinin gerçek veya tüzel kişi ya da tam veya dar mükellef olmasının vergi mükellefi bulunup bulunmamasının, vergiden muaf olmasının veya elde edilen gelirlerin vergiden istisna olup olmamasının tevkifat uygulaması açısından önemi olmaksızın aşağıdaki gelirlerden tevkifat yapılacağı hükme bağlanmıştır.
3. Kar Payı ve Faiz Dışında Kalan İratlardan Tevkifat Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından Bireysel Emeklilik Sistemi çerçevesinde yapılan ödemelerden; On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemelerden % 15 On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, maluliyet veya tasfiye gibi nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerden % 10 Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerden % 5